JEAN LUC GODARD

 

JEAN LUC GODARD

 

    Žan Lik Godar (3. decembar 1930.) je francusko-švajcarski filmski režiser, scenarista i kritičar, jedna od najuticajnijih ličnosti današnjeg filma, jedan od začetnika i najznačajnijih predstavnika francuskog filmskog novog talasa. Francuski novi talas zapljusnuo je obale svetske kinematografije 1958. godine. Sve je počelo studentskom postavkom francuskog filmskog magazina Cahiers du cinema, koju je Žan Lik Godar pokrenuo zajedno sa svojim prijateljima, režiserima Rivetom i Rohmarom. Oni će zajedno do 1966. napraviti 32 filma, suprotstavljajući se tradiciji i klasicima poput Žana Renoara ili Rene Klera. Ideološki opredeljen umetnik i intelektualac, suprotstavljen holivudskim konvencijama. Njegovi filmovi intonirani su kritički i predstavljaju osporavanje tradicije Holivuda i francuske tradicionalne kinematografije. Smatra se jednim od najradikalnijih francuskih filmskih režisera 60-ih i 70-ih godina 20. veka. Njegovi filmovi izražavaju političke stavove autora, izražavaju poznavanje istorije filma (putem referenci na stare filmove), kao i njegova egzistencijalistička ubeđenja.

 

 

JEAN LUC GODARD: Do poslednjeg daha (1960.)

 

    Prvi Godarov dugometražni film jedno je od najuticajnijih dela Francuskog novog talasa, inovativno delo smelog vizuelnog stila. Zajedno sa Trifoovim 400 udaraca i Reneovim Hirošimo, ljubavi moja proslavio je novi filmski talas u svetskim okvirima.

 

    Za Godara i ljude oko njega film je bio sve, oko filma se sve vrtelo. U vreme studentskih dana Godar je veliki deo vremena provodio u Kinoteci i kino-klubu u Latinskom kvartu Pariza, a početkom pedesetih razmenjuje vizije, snove i saznanja sa grupom mladih strastvenih ljubitelja filma i budućih reditelja. Oni i Godar pokreću časopis Filmska gazeta, u kojem se Godar pojavljuje kao filmski kritičar pod pseudonimom Hans Lukas. Tih godina Godar povremeno glumi u filmovima svojih prijatelja. Nakon što se potom preselio u Švajcarsku i dobio na pozajmicu od prijatelja 35mm filmsku kameru, on počinje sa snimanjem filmova. Usledio je niz kratkometražnih filmova, a potom i kultni debitantski, dugometražni film – Do poslednjeg daha.

 

    Do poslednjeg daha  predstavlja Godara kao reditelja i scenaristu (u saradnji sa Trifoom). Film prikazuje priču o Mišelu (Žan Pol Belmondo), mladom sitnom kriminalcu koji sebe predstavlja kao filmsku ličnost – legendarnog Hemfrija Bogarta. Nakon krađe automobila u Marseju, Mišel upuca policajca koji ga je pratio na seoskom putu. Bez novca, u bekstvu, on se okreće svojoj američkoj devojci Patrisiji (Džejn Siberi), studentu i novinaru, koja prodaje Njujork Herald Tribjun na ulicama Pariza.

 

   Ne znajući da ga juri policija, Patrisija ga nesvesno krije u svom stanu, dok Mišel pokušava da je zavede i ubedi da pobegne s njim u Italiju. Na kraju, ona ga izdaje, ali pre dolaska policije priznaje mu šta je uradila. Na kraju filma on strada upucan na ulicama Pariza.

 

    Godarova autorska, inovativna magija brzih kadrova i minimalističkih dijaloga, sva u dinamici - do poslednjg daha i impresivnog, hrabrog, radikalnog i više nego autentičnog montažnog skoka (jump cut) delovali su nestvarno, nabacujući na paletu nekog novog, uzbudljivog vremena slike Pariza koje najavljuju šezdesete – impresivne slike besmrtnog velegrada, svu njegovu romantiku i bunt, njegove kafeterije i razigrane bulevare, užurbanu i inspirativnu svakodnevnicu ukrašenu predivnom  Džejn Siberg i eksplozivnim, neuhvatljivim antiherojem, harizmatičnim Žan Pol Belmondom - duh moderne Francuske u svom punom naletu i sjaju.

 

  U osnovi gangsterska melodrama, Do poslednjeg daha predstavlja izraz emancipacije generacije mladih buntovnika bez razloga, duh bitnika s kraja pedesetih i početka šezdesetih godina prošlog veka, kao i preteču svih onih radikalnih revolucionarnih zbivanja koji će krajem šezdesetih zahvatiti taj isti Pariz i ostatak sveta.

 

  Duh radikalizma i egzistencijalizma, duh pariske boemije odiše unutar antologijskih kadrova čiste filmske estetike (oslobođene svih suvišnih primesa tradicionalnog filma) ovog pionirskog poduhvata jednog moćnog, revolucionarnog talasa, unutar već umrtvljenog sveta pokretnih slika, reflektujući filozofiju autentičnog življenja i slobodnog biranja vlastitog načina života. Na scenu hrabro i nehajno stupa otpadnik ogorčen društvom u celini, antiheroj, begunac i prestupnik ispunjen gorčinom i rezignacijom koja ne zazire ni od moguće smrti koja mu sve vreme radnje filma diše za vratom. Sve je to prikazano inovativnim stilom snimanja kamerom iz ruke, zračeći i podupirući revolucionarni duh spontanosti, suprotstavljajući se smelo tradiciji i svim dodatnim, umrtvljujućim i prevaziđenim, nedinamičnim stereotipovima zanatskog režiranja (uz šmekerski omaž film noiru i filmovima B produkcije). 

 

      Do poslednjeg daha snimljen je po motivima jedne Trifoove priče, za svega četiri nedelje (snimatelj je bio Raul Kutar) i malu količinu novca. Posvećen je Monogram picturesu, jednom od vodećih američkih B studija, poznatom po tome što je za kratko vreme mogao da snimi niskobudžetne filmove. Snimanje jeftinih filmova bio je jedan od ideala reditelja novog talasa. Zvuči gotovo neverovatno, ali ovo malo debitantsko remek-delo Godara snimljeno je u potpunosti van studija, bez scenarija i knjige snimanja.

 

    Radikalan, buntovan i neposlušan prema tradiciji, svojim neravnomernim eliptičnim stilom montaže i eliminacijom prelaznih scena Godar je stvorio jedinstven autorski filmski izraz i stil koji će uticati na mnoge potonje filmske veličine – od Pazolinija i Altmana, do Džarmuša, Bertolučija ili Vendersa. Žan Lik Godar jednostavno otelotvoruje autorski ideal – totalno personalan film. Kod njega film postaje nerazdvojni činilac autorske vanfilmske personalnosti. Njegovi filmovi jesu inkarnacije njegove jedinstvene ličnosti. Najveća vrednost filma za Godara jeste u ispitivačkom, otkrivalačkom posmatranju sveta.

 

By Dragan Uzelac