PIONIRI BLUESA:

 

PIONIRI BLUESA:

 

 

WILLIAM CHRISTOPHER HANDY (1873.- 1958.)

 

U nekoj zabiti u srcu Delte Misisipija W.C. Handy je sedeo pored pruge i razmišljao kako je ovde 20.vek traljavo započeo, voz je kasnio već osam sati. Iz dremeža ga je trgao glas od kog se stresao: krupan crni čovek je prebirao po žicama gitare i tulio o teškim vremenima. Desetak godina kasnije Handy je izdao Sent Louis Blues i proglasio se ocem bluza. Tačno bi bilo da je on otac industrije bluza. Dvadesetih godina, sa pločama Mamie Smith, Ma Rainey i Bessie Smith bluz je postao nacionalna stvar, dospeo je i u evropske koncertne dvorane. Nešto kasnije, muzički biznis je učinio vidljivim i bluzere koji su već decenijama lutali jugom i svirali na radilištima, po krčmama i kolibama u šumi u koje su crni dolazili da igraju. Čovek sa margine društva, u sukobu sa zakonom, poetikom stvari i samim sobom ostavio je moćnu muziku.

 

    Čovek kojeg smatraju ocem bluesa, W.C. Handy, tvorac je besmrtnog Sent Louis bluesa iz 1914.-e, pesme koja se smatra kamenom temeljcem celokupnog snimljenog blues stvaralaštva.

 

I hates to see dat evnin sun go down
Hates to see dat evnin sun go down
Cause ma baby, she done lef dis town
If I feel tomorrow lak ah feel today
Feel tomorrow lak ah feel today
Ill pack up my trunk, and make ma git away

Saint louis woman wid her diamon rings
Pulls dat man roun by her apron strings
Twernt for powder an her store-bought hair
De man she love wouldnt gone nowhere, nowhere

Got dem saint louis blues Im as blue as ah can be
Like a man done throwed that rock down into de sea
Got dem saint louis blues Im as blue as ah can be

Went to de gypsy get her fortune tole
To de gypsy, done got her fortune tole
Cause she most wile bout her jelly roll
Now dat gypsy tole her, don't you wear no black
She done tole her, don't you wear no black
Go to saint louis…

 

    Bio je veoma obrazovan muzičar, vođa Mahara minstrel benda, kornetista i pisac nekoliko blues klasika: Memphis blues, Beale street blues, Yellow dog blues i Careless love blues. Živeći u periodu tranzicije ragtimea u jazz, Handy je kroz svoj rad apsorbovao niz muzičkih pravaca (spiritual, work song i folk ballads), povezujuči ih sa tzv. blue notes. Isticao se i kao dirigent vlastitog orkestra u periodu 1903.-1921. godine.

 

    Istorija počinje sa Handyjem, istorija počinje 1911.-e kada se sa nosača zvuka prvi put začuo blues, blues Memphisa. I neprekidno traje do današnjih dana.

 

GERTRUDA MA RAINEY (1886.-1939.)

 

      Ako je William Christopher Handy bio otac bluesa, majka bluesa bila je Ma Rainey.Vrlo rano se odlučuje za javne nastupe na turnejama sa vlastitom pevačko – plesnom grupom. Nastupali su u minstrelskim putujućim družinama (predstavama koje su uključivale komičare, ples i muziku) po šatorima i vodviljima širom jugoistočnih SAD. Često zvana Majka bluesa, Ma Rainey bila je poznata po dubokom glasu i očaravajućem scenskom nastupu, harizmi koja je privlačila veliku publiku i prodavala hit ploče početkom dvadesetog veka. Takođe tekstopisac, njezini tekstovi i melodije odražavali su njena iskustva kao nezavisne, otvoreno biseksualne Afroamerikanke. 

   Ma Rainey rođena je kao Gertrude Malissa Nix Pridgett u Columbusu u državi Georgia 26. aprila 1886. Njeni roditelji, Thomas i Ella (Allen) Pridgett, bili su izvođači minstrela. Rainey je u mladosti pokazivala talenat za pevanje i počela nastupati kao tinejdžer. Debitovala je s revijom Bunch of blackberries u Springer operskoj kući u Columbusu. Potom je počela pevati na putujućim vodviljskim glumačkim predstavama u šatorima, honk- toncima i karnevalima. 

    Tokom druge decenije 20.-og veka ona i suprug (komičar, pevač i plesač Will Rainey) putovali su diljem američkog Juga, nadograđujući nastupima ranije folklorne ruralne forme i učestvujući pionirski u stvaranju nečega što će se vremenom nazvati bluz. Bila je prva u nizu kraljica bluesa, pevačica koje su vlastitim glasom, snagom i harizmom (praćene orkestrima u prepunim i bučnim dvorama) stvarale istoriju bluesa, kraljica poput Marion Harris, Mammie Smith, Alberte Hunter, Ethel Waters i tragične blues dive Bessie Smith.

 

I'm so unhappy
I feel so blue
I always feel so sad
I made a mistake
Right from the start
Oh, it seems so hard to part
Oh, but this letter
That I will write
I hope he will remember
When he receive' it

See see, rider
See what you done done
Lawd, lawd, lawd
Made me love you
Now your girl done come
You made me love you
Now your gal done come

I'm go'n away, baby
Won't be back till fall
Lawd, lawd, lawd
Go'n away, baby
Won't be back till fall
If I find me a good man
I won't be back at all

 

    Prve snimke uradila je za  Paramount records 1923. godine – bili su to Last minute blues i Bo-weavil blues, nakon kojih su usledili ništa manje legendarni See see rider blues (1924.) i  Stack o’lee blues (1925.) godine, snažni, urbani country blues standardi. Rainey je potpisala ugovor o snimanju s Paramount Records 1923. godine, čineći je jednom od najranijih blues muzičara. Između 1923. i 1928. snimila je gotovo 100 ploča, od kojih su mnoge nacionalni hitovi koji su danas deo američkog muzičkog kanona. Njezina snimka See See Rider Blues iz 1924. (na kojoj je pratio mladi Louis Armstrong) dodana je u Nacionalni registar snimatelja Kongresne biblioteke 2004. godine. Raineyjevo pisanje pesama bilo je značajno po svom sirovom prikazu života iz perspektive žene koja se bori sa svojim ljubavlju slomljenim srcem, depresijom i drugim problemima. Ali usred svih ovih poteškoća, Raineyjevi se protagonisti nisu oslanjali na muške partnere niti su se podvrgavali pravilima koja im je društvo pokušavalo nametnuti. U pesmi Oh Papa Blues, Rainey govori o nepravdama koje je bivši ljubavnik počinio nad njom, ali njezina jadikovka uskoro se pretvara u spletke za osvetu. U filmu Dokaži to na mom bluesu Rainey se hvali privlačnošću prema ženama i nošenju muške odeće.

 

  Ruralna usmerenost radova Ma Rainey odražavala se i u njenom izboru instrumenata, čime je pomogla utrti put pevačima-gitaristima koji će postati sledeći talas blues zvezda. Iako je često nastupala s jazz orkestrima, godine 1924.-e je takođe snimila i dve snimke s Pruitt twins, duom koji su činili gitara i bendžo.

 

   Raineyjeva kulturna ostavština ogromna je. Bila je mentor legendarnoj blues pevačici Bessie Smith, a šuškalo se da su njih dve imale romantičnu vezu. Rainey je zaslužna za nadahnuće kasnijih pevačica poput Dinah Washington, Big Mame Thornton i Janis Joplin. Njezina je priča nadahnula dramu slavnog dramatičara Augusta Wilsona iz 1982. Ma Rainey's Black Bottom, koja svoj naslov uzima iz Raineyjeve istoimene pesme iz 1927.. Drama je postigla veliki uspeh na Broadwayu, a potom je adaptirana i kao film. Rainey je nastanila svoj dom u Chicagu veći deo dvadesetih i ranih tridesetih. Kad je izgubila ugovor o snimanju s Paramountom (kompanija je tvrdila da je njezin blues stil nestao iz mode), nastavila je s turnejama i nastupala na privatnim zabavama. Nakon smrti sestre i majke, Rainey se vratila u Columbus u državi Georgia da živi sa svojim bratom (pošto se od muža razvela nakon desetak godina braka). Posedovala je i vodila dva pozorišta i bila aktivna u baptističkoj crkvi, gde je njezin brat bio sveštenik. Rainey je preminula od bolesti srca 22. decembra 1939. u 53. godini.

 

ALONZO LONNIE JOHNSON (1899.-1970.)

 

    Poreklom iz New Orleansa, bio je jedan od najprefinjenijih i najambicioznijih instrumentalista svog doba, virtuoz na gitari, odličan na violini i klaviru. Veoma inspirativan kao blues gitarista, primarno je uticao stilom sviranja na Roberta Johnsona, T-Bone Walkera, BB Kinga, Buddy Guya i druge blues umetnike. Johnson je bio u stanju da kombinuje prljave bluz i tečne džez fraze, a prvi je počeo da svira naizmenično ritmove i solo deonice u istoj pesmi. Odrastajući u New Orleansu dosta je crpio iz nasleđa samog grada, ali i iz sopstvene porodice. Sa ocem i bratom je kao veoma mali svirao po raznim veseljima i lokalima. 1917. godine Johnson će se naći i na turneji sa druge strane Atlantika što ga čini jednim od prvih američkih umetnika koji je Engleskoj prezentovao svoju muziku.

    Jednako uticajan kao jazz i blues muzičar, Lonnie Johnson postao je jedan od najpopularnijih afroameričkih muzičara 1920-ih. Kao multiinstrumentalisti i plodnom autoru, Johnsonova reputacija omogućila je mesto na snimanjima s bendovima Louisa Armstronga i Dukea Ellingtona. Iako nije posedovao country blues pozadinu, gitarista rođen u New Orleansu pokazao je visoki kalibar muziciranja zadržavajući snažan osećaj za blues. Njegove fluidne pojedinačne note i napredna flat-picking tehnika poslužili su kao uzor ranim jazz gitaristima i domaćim Delta blues muzičarima.

 

You don't know what love is

'Til you've learned the meaning of the blues

Until you've loved a love you've had  to lose,

You don't know what love  is.

You don't know how lips hurt

Until you've kissed and had to pay the cost,

Until you've flipped your heart and you have lost,

You don't know what love is.

Do you know how a lost heart fears

At the thought of reminiscing,

And how lips that taste of tears

Lose their taste for kissing?

You don't know how hearts burn

For love that can, not live yet never dies.

Until you've faced each dawn with sleepless eyes,

You don't know what love is.

 

    Kao pevač, odlikovao se elegantnim stilom prožetim humorom i blagom melanholijom. Odrastao je svirajući po ulicama i barovima New Orleansa, a zatim je godinama svirao jazz na brodovima po Mississippiju. Karijera ovog majstora gitare trajala je gotovo 60 godina. Istakao se i kao plodan session gitarista. Koliko je njegov stil bio šarolik i inspirativan dovoljno govori podatak da će on uticati na legendarnog bluzera Roberta Johnsona, ali i velikog džez majstora Charlie Christiana, a njegove pesme će snimati i autori poput Elvis Presleya i Jerry Lee Lewisa.

 

  Johnson je kao inspirativni bluesman i jazzman ostavio neizbrisiv trag u modernoj američkoj muzici. U rasponu od četrdeset godina snimio je gotovo petsto snimaka. Njegov uticaj na blues ogledao se u emocijama BB Kinga koji je jednom prilikom izjavio: Morao sam otići i videti jednog od svojih idola, Lonnieja Johnsona, i morao sam se rukovati s njim i zahvaliti mu. Jer on je bio jedan od ljudi zbog kojih sam poželeo svirati, baviti se muzikom.  Možda je Johnsonovo najlepše priznanje, međutim, stiglo od Dukea Ellingtona koji je izjavio u svojim memoarima, Music Is My Mistress: Johnson je morao biti dobar čovek, jer je o drugima govorio samo dobro, a nikad nisam čuo da je neko nešto rekao loše o njemu. Bog blagoslovio Lonnieja Johnsona.

 

DAVID HONEYBOY EDWARDS (1915.-2011.)

 

    Dejvid Haniboj Edvards, jedan je od onih likova bogate blues istorije koji je svojim mitskim životom lutalice i varalice ispisivao njegove nezaboravne stranice, družeći se, lutajući i svirajući sa legendama poput Džonsona, Patona, Šajnsa.

 

I’m a gamblin’ man,
Gamblin’ everywhere I go,
I’m a gambling man,
Lord I gamble from door to door,

I gambled down in Louisiana
I gambled down on old men’s new sugar farm,
Well I can never get lucky,
To win my freight train home...

 

    Rođen je 28. juna 1915. u mestu Shaw, Mississippi, samom srcu otpadničke Delte, oblasti prapočetaka bluesa i svega onoga što će svet obojiti dušom muzike kada se dobar čovek oseća loše. Gitaru je naučio svirati od oca, a potom se usavršavao učeći na gostovanjima tadašnjih velikih majstora poput Charlie Pattona. Već sa 17. godina napustio je rodni dom i krenuo putem kojim ga je vodilo njegovo senzibilno srce lutalice i sjajnog, kreativnog muzičara, zajedno sa još jednom legendom – Big Joe Williamsonom.

 

Otišao sam od kuće kad sam imao 17 godina s Joeom Williamsom. Imao je oko 36 godina, ja sam imao 17. Otišli smo u New Orleans. Joe se želio boriti sa mnom svake večeri, pa sam jednog jutra, kad je Joe bio pijan u krevetu, napustio ga i ostavio da se vrati u Greenwood. Nailazio sam na most gde su ljudi u mrežu hvatali rakove. Rekli su mi: Možeš li svirati tu gitaru? Počeo sam svirati na gitari, a oni su mi počeli bacati sitne novčiće. Rekao sam tada sebi: Mislim da mogu uspeti i bez Joea. Otišao sam u Memphis i počeo raditi s Memphis Jug bendom.  

 

    Sredinom ’30 -ih imao je sedište u Memphisu (meka, središte Delta bluesa), gde je nastupao s mnogim gradskim sviračima bluesa u Handy Parku u čuvenoj Beale street - Frank Stokesom, Will Shadeom, Sleepy John Estesom. Takođe je sarađivao s mlađim bluesmenima kao što su Johnny Shines, Floyd Jones i njegovim čestim saradnikom Big Walter Hortonom, koji će svi kasnije migrirati u Chicago. Kasnije je u Greenwoodu u Mississippiju susreo velikane kao što su Son House, Willie Brown i Charley Patton i upoznao mladog Howlin’ Wolfa.

 

Kad sam počinjao, bio sam varalica. Svirao sam po celom Misisipiju, od brda do ušća, duž Tenesija pa sve do Lujzijane, od Arkanzasa do Alabame. Znam sve uzduž i popreko. Jer, bio sam lutalica i varalica, prisećao se svojih početaka tada devedesetogodišnji bluz veteran i legenda Dejvid Haniboj Edvards. Prvi put sam nastupao 1928. godine. Imao sam 13 godina. Pravili su neku zabavu, nisu imali muzičare i razmišljali su šta da rade. Neko spomenu:Idi i nađi Honeyboya, on dobro svira. Otišao sam tamo i tako sam počeo da sviram. Svirao sam istu melodiju i pevao stotinu pesama, ali oni su celu noć igrali uz tu jednu melodiju. Svaki put kad im se činilo da se umaram, davali bi mi viski, da nastavim sa pesmom. Kući sam se vratio u nedelju ujutru, u samo svitanje. To je bilo moje prvo pijanstvo. To je bila moja prva svirka u životu. Nikad nisam zaboravio, bilo je to 1928. godine.

 

  Kao mladi bluesman iz Mississippi Delte, David Honeyboy Edwards putovao je i nastupao zajedno s legendarnim Robertom Johnsonom sve do njegove misteriozne smrti 1938..

 

Prvi put kad sam se susreo s Robertom, imao sam 20 godina, 1935. Počeo sam prilično dobro svirati s Memphis Jug Bandom. Pokušao sam se vratiti natrag do Greenwooda. Zaustavio sam se kraj jezera Carmen i ušao u seosku trgovinu. Dva mlada dečaka mojih godina sedila su i razgovarala. Rekli su da Robert i Son House tamo sviraju preko polja, idi slušaj. Rekao sam, Verujem da hoću. Ubrzo nakon toga nestao je, otišao. Ljudi su bili iznenađeni njegovim povratkom i sviranjem u tom stilu. Johnsonova novootkrivena, znatno poboljšana tehnika potaknula je legendu da je prodao dušu vragu u zamenu za njegove sposobnosti. Ja i Robert svirali smo zajedno celu 1937. i polovinu 1938. godine. Nekad smo trčkarali po Greenwoodu, Mississippi.

 

   U jednom od brojnih intervjua, stari bluesman Honeyboy Edwards, čovek koji je vlastitom muzikom i životom ispisivao stranice burne i mitske istorije američkog bluesa Delte priseća se poslednjih dana i uzroka i načina smrti Roberta Johnsona. Mit ili stvarnost, ostaće samo da se naslućuje. Po sećanju Edwardsa izgledalo je to ovako.

Robert je svirao za vlasnika krčme otprilike godinu dana. Dogodilo se tada to da je Robert počeo ići sa njegovom suprugom. Greenwood je bio mali poljoprivredni grad, i ako bi padala kiša, svi bi se vratili taj dan u grad. Videli bi Roberta i nju, vlasnikovu ženu. Vlasnik nije želeo izgubiti ženu, pa ga je maknuo s puta (kako legenda kaže sipao mu je otrov u piće, tj. viski). Bila je lepa žena. Kosa joj je padala do struka. Kad sam stigao tamo oko 11 sati, pozlilo mu je. Pokušavao je te noći neko vreme svirati, a onda je rekao, Ne osećam se dobro, nekako sam bolestan. Otišao sam kući tog nedeljnog jutra i mislio sam da će s njim biti sve u redu. U utorak sam otišao tamo gde je živeo, a on je puzao unaokolo, sav uznemiren, ljudi su mu davali gaziranu vodu i razne stvari da ga pokušaju naterati da se digne. Preminuo je 16. avgusta 1938. Pokopali su ga isti dan jer nije imao osiguranje. Robert je bio lud za viskijem i ženama, ali bio je najbolji muzičar kojeg sam upoznao svirajući blues. Nikad ga nisam čuo kako se ruga ili galami, niti se želi boriti poput mnogih muzičara. Bio je fin momak. Da je ostavio suprugu tog čoveka na miru, verovatno bi živeo duže. 

  Ranih četrdesetih, nakon godina lutanja, učenja i svirki po krčmama sa Williamsonom i Johnsonom, naleteo je na Alana Lomaxa, slavnog američkog etnomuzikologa koji je tih godina takođe lutao jugom i skupljao snimke za čuvenu Kongresnu biblioteku, beležeći razvoj bluesa i američke muzike u momentima nastajanja, pre nego se sve pretvorilo u mit – kao u slučaju Roberta Johnsona iza koga je ostalo zabeleženo svega 29 snimaka u razmaku od nekoliko meseci 1936.- 1937.. Lomax se u svojoj knjizi, objavljenoj 1993. pod nazivom: The land where the blues began priseća Honeyboya tih dana na sledeći način: Njegov crni šešir od filca bio je smešten na zatiljku, njegove moćne ruke plesale su po vratu gitare, dok je usisavao i duvao furioznom energijom u usnu harmoniku podignutu do njegovih usta na čeličnom držaču. Instrument mu je blistao na koži poput širokog srebrnog osmeha. Bila je to sjajna slika jednog čudesnog vremena putujućih blues muzičara i njihovog prirodnog okruženja u proteklih par decenija. Bližilo se novo doba kada se nekadašnja akustična muzika iz drumskih krčmi i kafana lagano selila u urbane sredine severne Amerike, gde su nekadašnje lutalice zamenili novi junaci sa električnim gitarma i ostalim instrumentima, dovoljno glasnim da nadjačaju buku gradskih barova. Zadimljena atmosfera i feeling ostali su isti, kao i jaka emocija kada se dobar čovek oseća loše. Lomax je u trenutku susreta sa Honeyboy Edwardsom uspeo da zabeleži nekoliko snimaka (Wind howlin’ blues, The Army blues), ali bez objavljivanja istih. barem ne tada. Sledeći savete koje mu je prilikom tog susreta dao Honeyboy, Lomax je otišao potražiti lokalnog muzičara o kojem se već neko vreme brzo širio glas. Bio je to niko drugi do McKinley Morganfield (zvani Muddy Waters). Lomax je krenuo put Severa, kao i muzika zvana blues, seleći se nakon par mitskih decenija iz ruralne Delte – ostatak priče bio je istorija moderne muzike ispisana rečima – Chicago blues, a potom i – rock and roll.

Hold back the rushing minutes
Make the wind lie still
Don't let the moonlight shine
Across the lonely hill
Dry all the raindrops
And hold back the sun
My world has ended
My baby's gone

The milkman whistles softly
As he comes up to my door
The mailman brings the letters by
Just like he did before
They seem so busy all day long
As though there's nothing wrong
Don't they know the world has ended
My baby's gone

I wake up sometimes…

 

   Honeyboy je u međuvremenu nastavio putovati. Njegova lutanja odvela su ga takođe putem Chicaga, uoči najvećeg gradskog blues razdoblja tokom kasnih četrdesetih do ranih pedesetih, pridružujući se legendi usne harmonike Little Walteru. Godine 1953. snima za Chess records moćan rhythm and blues hit Drop down mama, te potaknut uspehom napokon se odriče života lutalice, bacivši sidro u Chicagu, postavši jedan od glavnih oslonaca lokalne legendarne scene koja je inicirala sudbinu sveukupne moderne muzike. Čikaški bluz postao je osnova svega, pre svega onoga što će svet koju godinu kasnije zadesiti kao moćni rokenrol. Zamagljen pogled u mitsku, močvarnu, mračnu prošlost Delte učiniće nepravdu prema mnogim znamenitim blues legendama poput Honeyboy Edwardsa ili pak Roberta Johnsona (koji će napokon biti otkriveni i priznati gotovo pola veka kasnije – delom samo šezdesetih godina dvadesetog veka zahvaljujući interesovanju mladih belačkih rokenrol i ritam i bluz bendova za stare majstore i obradu njihovih moćnih blues standarda).

  Kako su pedesete godine ustupile mesto šezdesetima, nalazeći se sve više marginalizovan pojavom Soul muzike u svesti javnosti s obe strane Atlantika, Honeyboy je snimao samo sporadično, a ponekad je bio prisiljen preduzeti fabričke poslove kako bi nadopunio svoj prihod. Oživljavanje interesa za predratni blues ponovno je zaživelo u karijeri mnogih preživelih iz ranije ere i Honeyboy će na sreću na kraju imati koristi od tih nagrada. Godine 1969. pojavio se s Otisom Spannom, Willijem Dixonom, Big Walterom Hortonom i drugima na sesiji koju je u studijima Chess Recordsa snimio britanski blues sastav Fleeetwood Mac. Album je bio poznat pod nazivom - Blues Jam at Chess - Fleetwood Mac in Chicago (1970.) godine. Sedamdesetih godina Honeyboy Edwards snimao je albume za kompanije Trix i Folkways. Saradnja koju je započeo  s Michaelom Frankom, mladim  belim blues obožavateljem i muzičarem, koji je osnovao izdavačku kuću Earwig, pokazala se više nego uspešnom i donela je kao vrhunske plodove hvaljene albume Old Friends (1979.) i Roaming & Rambling (2008.). Michael Frank svirao je takođe usnu harmoniku na nastupima Honeyboya, putujući s njim na turneju po SAD-u, Evropi i Japanu, kao i upravljajući njegovim poslovima do kraja života. Nema sumnje da je jedna od kruna slave bila nastup u prestižnom Carnegie Hallu u New Yorku 1979. godine pred sviračkim bendom u kojem su bili veterani iz Chicaga, poput Sunnylanda Slima i Waltera Hortona. Poslednji Edwardsovi snimci uključuju albume White windows (1989.), live The World Don't My Me Long (1997.), Shake 'Em On Down (2000.) i Roamin' and Ramblin’ (2008.).

  David Honeyboy Edwards, legendarni gitarista i pevač Delta bluesa iz Mississippija uvršten u Blues Hall of Fame 1996. godine, sledeće godine objavljena je njegova iskrena autobiografija Svet mi ne duguje ništa. 2002. godine, Nacionalna fondacija za umetnost imenovala ga je članom Nacionalne baštine, te je takođe bio predmet izvrsnog dokumentarnog filma Honeyboy. Godine 2008. osvojio je nagradu Grammy za Last of the Great Mississippi Delta Bluesmen, vredan zapis koncerta u Dallasu u Teksasu 2004. godine na kojem je nastupio zajedno s kolegama iz Delta bluesa Pinetopom Perkinsom, Henryjem Townsendom i Robertom Lockwoodom Juniorom. 2009. godine prigodno je dobio Grammyja za životno delo.

   Meni lično u sećanju će zauvek ostati njegov nastup na koncertu u New Yorku (organizovanom u čast proslave stogodišnjice bluesa, na inicijativu slavnog režisera Martina Scorsesea – čiji je doprinos promociji bluesa nemerljiv) i maestralna, emotivna izvedba pesme Gamblin’ man (sjajno kombinovana u filmu o tom događaju sa dokumentarnim snimcima Honeyboya i drugih blues legendi i njegovom pričom o prapočecima svega). O nastupu devedesetogodišnje blues legende u Novom Sadu (2006.) nekom drugom prilikom. Ta vrsta emocije prevazilazi moć reči, kao gotovo svaka priča o muzici koja se oseća, upija čulima i izmiče (ne)moći reči koje sežu samo do...

If a was a cat fishin
Swim in a oh deep blue sea
Oh deep women oh nough nough
Fishin after me
Yes i am going, yes i am going
And you come on make me still
Murk a dont know know
First you dreamy way, first you dreamy way
Will my mama told my papa
Just a debt before i was born
Boy child come on now
Gonna be rollin stone
Yes i am going, yes i am going
And you come on make me still
Murk a dont know know
First you dreamy way, first you dreamy way

       Honeyboy je odsvirao poslednju svirku na Juke Joint Festivalu i Cathead Mini-Festivalu u Clarksdaleu, Mississippi, 16. i 17. aprila 2011. Edwardsov ovozemaljski kraj desio se 29. avgusta 2011. godine, u gradu Chicagu, rodne Amerike, kolevke bluesa i jazza. Tog dana preselio se, mirno, u snu, oko 3 sata ujutro na blues nebo... Njegove vanvremenske verzije standarda poput Gamblin’ man, My baby’s gone, Sweet home Chicago, Crawlin’ king snake ostaju u amanet svetu izgubljenom u bezdušju i muzici koja se više nikog ne tiče i ne dotiče - svojom prazninom i surovom komercijalizovanošću. Za razliku od prijatelja i mitske figure bluesa – Roberta Johnsona, Honeyboy nikada nije prodao dušu vragu poput one legende povezane s njegovim prijateljem i mentorom, već je svirao s njim na uglovima ulica i u barovima, diljem gradova nekadašnje blues Delte. Prisutan i na Johnsonovoj poslednjoj svirci, one noći kad je ljubomoran muškarac otrovao Robertovo piće zbog zezanja sa svojom ženom, Honeyboy je bio uz samrtnu postelju koja će zauvek cementirati legendu o Johnsonu u blues folklornu tradiciju. Tako će do kraja svog dugog života (ovozemaljskih 96 godina, gotovo koliko i sama istorija bluesa) postati doušnik, tačnije svedok gotovo neprocenjive vrednosti za istoričare Bluesa. Bio je jedan od onih nestvarnih ljudi, mnogo većih i od samog života, bio je jedan od onih koji utiru put i svetlošću razgrću tamu unutar izgubljenih ljudskih duša.

I’m a gambling man’
gamble from town to town
I’m a gambling man’
gamble from town to town

yes, ain’t gonna stop my ways, baby
’til I bring my bull calf home

alright!
alright, here we go, now...
yeah!
alright, man...
is that alright, Honeyboy?
you sound alright to me!

gamblin' down in loosianna
gamblin’ down on old man needle’s sugar farm
gamblin’ down in loosianna
gamblin’ down on old man needle’s sugar farm
you know I can't never get lucky
to win my train fare home

yeah, yeah! Charlie Patton used to do that, too... you see what I mean? you're right in there... you know it, you're right in there! yeah, that sounds good...

    Blues je nešto što vas vodi, što vam pada na pamet, poručio je na kraju svog dugog i plodnog životnog puta David Honeyboy Edwards u svom memoarskom štivu Svet mi ne duguje ništa. U sećanjima bliskih prijatelja ostaće upamćen kao neko duhovit, razbarušen i samo svoj, neko ko je isključivo sledio svoju nemirnu muzu upravo onakav kao i njegov jedinstveni blues kojim je oplemenio i obojio sve(t) oko sebe – zauvek, velikim srcem i dušom koje jedino umeju da stvore istinski blues.

 

WILLIE BROWN (1900.-1952.)

 

     Rođen je ka Willie Lee Brown, 6. avgusta 1900. godine u Clarksdaleu, Mississippi, samom srcu blues Delte. Bio je uticajni bluz gitarista i pevač, legendarni čovek iz senke. Posedovao je moćan glas i solidnu gitarsku tehniku, nastupajući uglavnom kao druga gitara, noseći melodiju i dopuštajući glavnom umetniku da se iskaže vlastitim riffovima i solo deonicama.

 

Can't tell my future, and I can't tell my past
Lord, it seems like every minute, sure gonna be my last

The minutes seems like hours, and hours seems like days
The minutes seems like hours, hours seems like days
And it seems like my woman oughta stop her low down ways

The woman I love now, she's five feet from the ground
I said, the woman I love now, Lordy, five feet from the ground
And she's tailor made, and ain't no hand me down

Lord, and I got a woman now
Lordy, she's lightnin' when she
Lightnin' when she, lightnin' smile
I say, I got a woman
Lord, and she's lightnin' when she smiles
Five feet and four inches
And she's damn good lookin' size

Well, I know you see that picture
Now, Lordy, up on…

 

     Bio je jedan od bitnih Delta blues pionira, jednako talentovan i potcenjen  Delta blues muzičar, prijatelj velikana poput Housea ili Pattona, muzičar koji je snažno uticao na Roberta Johnsona i Muddy Watersa. Njegovi jedini snimci datiraju iz 1930. godine (Grafton, Paramount) i iz 1941. godine (Kongresna biblioteka). Ostaće upamćen po pesmama M&O blues, Make me a pallet on the floor i Future blues, i kao veoma uticajan Delta bluesman.

 

    Stihovi legendarnog Roberta Johnsona u pesmi Cross road blues posveta su prijatelju, velikom muzičaru i čoveku, jednom od mitskih pionira: You can run, you can run, tell my friend Willie Brown.

 

... I leave here i’m going to catch that M&O

now when i leave here i’m going to catch that M&O

i’m going way down south where i ain’t never been before...

 

SLEEPY JOHN ESTES (1904.- 1977. Tennessee)

 

        Bio je jedan od ranih majstora Delte, jedan od mnogih koje život nije mazio i koji je učio svirati uz mukotrpni rad na plantažama pamuka Juga slobodarske Amerike. Rođen 25. januara 1904. u Ripleyju u državi Tennessee. Njegov otac Daniel bio je gitarista, a to je uticalo na sina da svira. Njegov nadimak Pospani proizašao je iz hroničnog poremećaja krvnog pritiska koji mu je zadavao napade narkolepsije. 1915. Estes se s porodicom preselio u Brownsville u državi Tennessee, gde je upoznao mandolinistu Jamesa Yanka Rachella. Estes se udružio s Rachellom kako bi svirali na kućnim zabavama, piknicima i ulicama na području Brownsvillea od 1919. do 1927. Takođe je sarađivao s lokalnim harmonikašem Hammiejem Nixonom, skitajući  s nim Arkansasom i južni Missourijem od 1924. do 1927. Septembra 1929. godine realizuje svoje prve snimke u Memphisu. Vrhunac snimanja bila je pesma Blues milk cow.

 

Now ask sweet mama, let me be her kid
She says, "I might get buggies I couldn't keep it hid"
Well, she looked at me, she begin to smile
Says, "I thought I would use you for my man a while
That you just don't let my husband catch you there
Now, just, just don't let my husband catch you there"

Now, went upstairs to pack my leavin' trunk
I never saw no whiskey, the blues done made me sloppy drunk
Say, I never saw no whiskey, blues done made me sloppy drunk
Now, I never saw no whiskey but the blues done made me sloppy drunk

Now some said its greens, some says it was beans
But it's the slow consumption killin' you by degrees
Lord, it's the slow consumption killin' you by degrees
Now, it's the slow consumption and it's killin' you by degrees

 

     Sredinom tridesetih lutajući Sleepy beleži neke od svojih najbitnijih pesama -  Someday baby blues (1935.), Drop dawn mama (1935.) i Airplane blues (1937.). Svojim prepoznatljivim tzv. crying vokalnim stilom pevao je o stvarima iz njegovog ličnog života ili ljudi koje je poznavao. Tako su nastale pesme kao Lawyer Clark blues (o lokalnom advokatu), Blues Vassie Williams (o izvesnom automehaničaru) ili pak Working man blues ( posvećen poljoprivrednicima).

 

   Bio je jedan od mnogih bitnih bluz imena mračne, močvarne Delte, nepriznatih i zaboravljenih, koje je slobodarski i inventivni duh šezdesetih, nošen dahom čuvenih Newport folk festivala i American folk blues festivala vratio u život, na svetlost pozornice, pažnje i konačnog priznanja. Beli čovek je putem smrtonosne kombinacije countryja i rhythm & bluesa – zvane rock and roll komercijalizovao i iskoristio crnog čoveka, donevši slavu bluzu gotovo čitav jedan vek nakon inicijalnih ranih poljskih radova field hollera i croonera, berača pamuka na plantažama dubokog Juga i Delte Mississippija.  

 

LEROY CARR (1905.-1935.)

 

      Leroy Carr je rođen u Nashvilleu, Tennessee, 1905. godine. Sjajno je pevao i svirao klavir. Bio je prvi blues crooner. Za razliku od blues kraljica, čiji su glasovi morali biti dovoljno moćni da nadglasaju orkestar u prepunoj dvorani ili uličnih pevača koji su trebali nadglasati zvukove prometne ulice, Carr je pevao razgovetnim tonom. Snažno je uticao na crne muzičare koji su ga sledili, a zvuk koji je stvorio s gitaristom Scrapperom Blackwellom postavio je obrazac za nebrojene blues ploče. Ali ekstremni gitaristički podvizi koje su cenili Eric Clapton (pre svega Roberta Johnsona, suštu Carrovu suprotnost) i drugi rock muzičari imali su malo mesta u Carrovoj muzici. Leroy Carr nije odgovarao imidžu blues izvođača kakav je očekivala publika žanra, pretežno bela kasnije u dvadesetom veku. On nije govorio tajanstvenim, nejasnim dijalektom, već preciznim, linearnim, pažljivo detaljnim engleskim jezikom. I nosio je najfinija odela koja je mogao pronaći. Bio je daleko od uobičajene predodžbe o nekadašnjim bluzerima koji su dolazili iz srca tame Delte, slike prašnjavog, crnog boema, lutalice, otpadnika sa gitarom koji je išao do krčme do krčme i izvodio na svojoj gitari čudesne vratolomije poput recimo Charlie Pattona. Njegova prefinjenost i elegancija bila su upravo nešto posve drugačije, ali...

 

I have the blues before sunrise,
Tears standing in my eyes.
I have the blues before sunrise,
Tears standing in my eyes.
It was a miserable feeling,
Now babe, a feeling I do despise.

I have to leave, leave you baby,
Because you know you done me wrong.
I have to leave you baby,
Because you know you done me wrong.
I'm gonna pack up and leave you darling
And break up my happy home.

I have to leave, leave you baby,
I'm gonna leave you all alone.
I'm gonna leave you baby,
I'm gonna leave you all alone.
I'm gonna pack up and leave you darling
Because you know you done me wrong.

Well now goodbye, goodbye baby,
I'll see you on some rainy day.
Well now goodbye baby,
I'll see you on some rainy day.
You can go ahead now little darling,
'Cause I want you to have your way.

 

      Juna 1928. godine realizuje prve snimke u tandemu sa gitaristom Scrapper Blackwellom (rođen kao Francis Black, 1906. – 1962.). Bile su to: My own lonesome blues i How long, how long blues, sofisticirane, urbane blues numere, neke od njegovih esencijalnih tema koje će ga proslaviti u svetu bluza. How Long, how long blues, prva pesma koju su napravili Carr i Blackwell, bio je hit od samog početka. Spolja u tome nije bilo ništa vrlo neobično. Njegova tema o čoveku koji posmatra ljubavnicu koja odlazi iz grada ponovljena je u brojnim blues tekstovima (zanimljivo je spomenuti i ovaj put Roberta Johnsona i njegovu predivnu baladu Love in vain). Nakon njih usledili su još moćniji Low down dog blues (1931.), Mean mistreater mama (1934.) i Blues before sunrise (1934.). Midnight Hour Blues bila je jedna od mnogih Carrovih pesama koja je izražavala osećaj reflektirajuće melanholije, često ublažen iskrivljenim opažanjem ili dodirom duhovitosti. Pesma Straight Alky Blues (1929.) opisuje pojedinca koji uživa u pijenju alkohola. Moje su oči videle dvostruko, nisu mogle upravljati mojim stopalima, peva melanholični Carr. Tada raspoloženje potamni – Oh, ovaj me alkohol ubija. Pesma sadrži posebno lepe primere saradnje Carra i Blackwella, jer se gitarista nekoliko puta prebacuje s uobičajene bluzerske trostruke podele takta u ravnomernu dvostruku podelu, efektivno prikazujući posrtanje pijanog muškarca.

How long babe how long
has that evenin' train been gone?
How long, how-how long, baby how long?

Went and asked at the station: 'why's my baby leavin' town?'
You were disgusted, nowhere could peace be found.
For how long, how-how long, baby how long?

I can hear the whistle blow'n, but I cannot see no train,
and it's deep down in my heart baby, there's lies an achin' pain.
For how long, how-how long, baby how long?

Sometimes I feel so disgustin' and I feel so blue
that I hardly know what in this world baby just to do
For how long, how-how long, baby how long?

And if I could holler, like I was a mountain train,
I'd go up on the mountain and I'd call my baby back
But for how long, how-how long, baby how long?

And someday you gonna be sorry that you done me wrong,
but it will be too late, I will be gone.
For so long, so long, baby so long?

My mind gets a ramblin', I feel so bad
thinkin' about the bad luck that I have had.
For how long, how-how long, baby how long?

    Njegov stil je krasila nova intimnost, savršeno usklađena s opuštenom tečnošću njegovim tekstova. Njegovo prefinjeno fraziranje prepuno osećanja stvorilo je šablon koji je sledio gotovo svaki budući pevač blues balada.

 

   Carr i Blackwell pojavljivali su se u raznim gradovima. Svirali su u nizu klubova u St. Louisu i pojavili se u teatru Booker T. Washington. Godine 1932. obojica su prodrli na duboki jug i putovali u New York kako bi snimili novi set  za kompaniju Vocalion. Naptown Blues (nazvan po Indianapolisu) i Corn Licker Blues dva su hita koje su doneli u Chicago kako bi se takmičili s još jednim ranim urbanim blues izvođačem, Tampom Redom. U žanru koji je gotovo definisan posuđivanjem iz fonda tradicionalnih tekstova i ideja, Carr je snimio gotovo isključivo izvorni materijal. Povremeno je zajedno s Blackwellom napisao pesme, a s vremena na vreme obradio bi je još neki blues tog vremena poput Sloppy Drunk Blues Lucille Bogan: Radije bih bio neuredan pijanac, od svega što znam, veselo je pevao Carr 1930.- te. Ali većina njegovih tekstova bila je njegova vlastita. Često je uspevao ponoviti uobičajene blues ideje na novom jeziku. Njegov dobro poznati Midnight Hour Blues izrazio je uobičajenu blues temu neispavanosti. Ali Carr je otpevao: Moje srce je u nevolji i moj um duboko razmišlja - ideju Leroy Carra, a ne onu koja je prilagodila tradicionalnu blues liniju.

 

   Što se samog privatnog života ovog neprocenjivo značajnog i velikog umetnika tiče priča nije bila ni malo idilična i uspešna kao ona muzička. Na žalost, već do 1935. godine (njegove tridesete godine života) učinci dugogodišnjeg zloupotrebe alkohola učinili su svoje na Carrovom slabašnom telu. Njegovo poslednje snimanje, održano u Chicagu u februaru te godine, sadržalo je nekoliko mračnih pesama, uključujući Six Cold Feet in the Ground, u kojima se činilo da predviđa vlastitu blisku smrt.

 

Just remember me baby,
When I’m in six feet of cold, cold ground
Just remember me baby,
When I’m in six feet of cold, cold ground
Always think of me mama
Just say That's a good man gone down

Don’t cry baby,
Baby after I’m gone
Don’t cry baby
Don't cry after I’m gone
I guess a good man left you,
And I ain’t done nothing wrong

Just lay my body,
Baby in six cold feet of ground
Just lay my body,
Baby in six cold feet of ground
Well I don’t have to be the loser,
When the deal goes down

 

    Preminuo je od zatajenja bubrega povezanih s alkoholom u Indianapolisu 29. aprila 1935. i pokopan je na gradskom groblju Floral Park.  Carrovu popularnost uveliko je pokazao njegov uticaj na sledeću generaciju blues izvođača. T-Bone Walker obrađivao je How long, how long blues, a legendarni Muddy Waters rekao je da je to prva blues pesma koju je ikad čuo. Čak je i Robert Johnson, intenzivni bluesman iz Mississippi Delte, koji je na mnogo načina bio Carrova sušta suprotnost,  svoju Stones in my passway zasnovao na Carrovoj Rocks in my bed. Suzdržani klavirski blues mladog Raya Charlesa, čini se jedva odmaknut od Carrove muzike.

 

BESSIE SMITH (1894.-1937.)

 

    Kraljica bluesa, među prvima je prenela blues u koncertne dvorane i snimala pesme za eminentnu firmu Columbia records.Težak život davao je njenom bluesu čudesnu dozu autoriteta, raskoši i autentičnosti - moćnim glasom probijala se kroz setne stihove u legendu. Snažna, nezavisna žena i veoma moćan vokal koji se podjednako dobro snalazio i u džezu i u bluzu, Bessie Smith je ujedno bila i najkomercijalniji umetnik rane ere bluza. Njeni su se snimci prodavali u desetinama, pa možda i stotinama hiljada primeraka - ciframa neverovatnim za  rano doba bluza. Iza nje je ostalo oko 160 snimaka koje je uradila za Columbia Records. 1929. godine Smithova je čak glumila i u filmu Sent Louis Blues rađenom po istoimenoj pesmi W. C. Handya. Na žalost, interes javnosti za bluz i džez pevače je splasnuo ranih tridesetih godina, pa je Bessie Smith bila zaboravljena od strane izdavača. S obzirom na ovakav razvoj događaja ona se vratila svojim korenima. Počela je pevati u malim klubovima gde je zarađivala vrlo malo. Ovo je bilo daleko od svega što joj se dešavalo par godina pre toga, dok je nastupala po pozorištima i balskim dvoranama širom zemlje. Ponovo otkrivena od strane John Hammonda - skauta Columbia Recordsa, Smithova je snimala sa Benny Goodmanovim bendom sve do svoje tragične smrti.

 

Love, oh love, oh careless love
You've fly through my head like wine
You've wrecked the life of a many poor girl
And you nearly spoiled this life of mine

Love, oh love, oh careless love
In your clutches of desire
You've made me break a many true vow
Then you set my very soul on fire

Love, oh love, oh careless love
All my happiness bereft
You've filled my heart with weary old blues
Now I'm walkin', talkin' to myself

Love, oh love, oh careless love
Trusted you now, it's too late
You've made…

 

    Svoje prve snimke beleži februara 1923. godine - Ain’t nobody’s bizness if i do i Down hearted blues postaju deo istorije zahvaljujući firmi Columbia records, jednoj od vodećih u najranijoj fazi razvoja bluza i širenja njegove priče na svet. Bile su to godine procvata niza sjajnih pevačica, budućih bluz diva poput Ma Rainey, Memphis Minnie, Ida Cox, Ethel Waters, Alberte Hunter, Elisabeth Cotten, Victorie Spivey, Mamie Smith. Izvrsne pevačice pratili su isto tako kvalitetni orkestri i muzičari poput pijanista Fletchera Hendersona i Jamesa Johnsona, saksofoniste Colemana Hawkinsa i neprevaziđenog džez trubača Louisa Armstronga. U periodu 1923. do 1933. godine Bessie je snimila oko 160 pesama za  Kolumbiju, od kojih su neke kao: Mama’s got the blues (1923.),  Backwater blues (1925.) i  Nobody knows you when you’re down and out  (1929.) čista bluz esencija. Legendarna Bessie Smith živela je upravo onako kako je i pevala: žestoko, sa puno bola i tragike. Ostvarila je ogroman uticaj na gotovo sve bitnije potonje bluz i džez dive – Billie Holiday, Mahaliu Jackson, Odettu, Janis Joplin, Victoriu Spivey, Big Mamu Thornton, Dinah Washington.

 

    Ostaće upamćena po nizu klasičnih numera: In the house of blues, Nobody knows you when you are down and out, Me and my gin, Trombone cholly, Careless love blues, Kitchen man. Tragično je nastradala u saobraćajnoj nesreći i pronašla svoj mir na blues nebesima.

 

... Once i lived life of a millionaire

spending my money, i didn’t care

i carried my friends out for a good time

buying bootleg liquor, champagne and wine.

Then i began to fall so low

i didn’t have a friend, and no place to go

so if i ever get my hand on a dollar again

i’m gonna hold on to it till them eagles green...

... Nobody knows when you down and out

in my pocket not one penny

and my friends i haven’t any

but if i ever get on my feet again

then i’ll meet my long lost friend

it’s mighty strange, without a doubt

nobody knows you when you’re down and out

i mean when you’re down and out...

 

BLIND LEMON JEFFERSON (1897.-1930.)

 

    Predstavljao je mitsku figuru arhaične faze bluesa. Pevao je kao putujući slepi pevač širom rodnog Texasa, okončavši život zatrpan negde u snežnoj mećavi. Bio je nova vrsta blues pevača, grubog, intenzivno ličnog stila, jedan u nizu sjajnih južnjačkih uličnih svirača. Njegove rane snimke zabeležila je prva Paramount records u Čikagu 1925. godine, da bi potom usledile tri plodne godine i moćni bluzevi -  Matchbox blues, See that my grave is kept clean i legendarni Black snake moan 1927. godine.

 

I, I ain't got no mama now
I, I ain't got no mama now
She told me late last night, "You don't need no mama no how"
Mmm, mmm, black snake crawlin' in my room
Mmm, mmm, black snake crawlin' in my room
Some pretty mama better come and get this black snake soon
Ohh-oh, that must have been a bed bug, baby a chinch

Can't bite that hard
Ohh-oh, that must have been a bed bug, honey a chinch
can't bite that hard
Ask my sugar for fifty cents, she said "Lemon, ain't a
child in the yard"
Mama, that's all right, mama that's all right for you
Mama, that's all right, mama that's all right for you

Mama, that's all right, most seen all…

 

   Njegova pojava ne samo da je najavila novu eru u bluesu, nego je i bila deo šireg pokreta koji će promeniti svet zabave. Bio je majstor arpeđo tehnike sviranja i učitelj slavnom Leadbellyju. Bez sumnje on je osnivač Texas bluza, jedan od najkomercijalnijih bluzera ranih 20-ih i jedna od najvećih inspiracija mlađim bluzerima poput Lightnin Hopkinsa i T-Bone Walkera. Iako je rođen slep, Jefferson je uspeo da nauči da svira gitaru toliko dobro da je od toga uspevao da izdržava ženu i sina. Često je svirao sa Ledbellyem i sa njim ili sam nastupao je po delti Mississippia, u Memphisu i Chicagu. Tokom jednog od svojih gostovanja u Dallasu, gde je bio omiljena bluz atrakcija, Blind Lemon Jefferson je upoznao Aaron Thibeaux Walkera, kasnije poznatijeg po imenu T-Bone Walker, kome će davati prve časove gitare koje mu je ovaj nadoknađivao tako što mu je neretko bio vodič. Iako je njegova studijska karijera bila veoma kratka (trajala svega tri godine, od 1926. - 29.) on je uspeo da snimi preko 100 pesama, uključujući klasike poput Matchbox Blues, Black Snake Moan i See That My Grave Is Kept Clean. Kao kuriozitet je ostalo to da su prve snimljene pesme Blind Lemon Jeffersona bile gospel, a ne bluz I want to be like Jesus in my heart i All i want is that pure religion, a izdao ih je pod pseudonimom Deacon L. J. Bates. Prvi snimci koji nose njegovo vlastito ime su Booster Blues i Dry Southern Blues snimljeni 1926. godine. Blind Lemon Jefferson je umro 1929. godine u Chicagu.

 

How far to the river, mama, walk down by the sea
How far to the river, walk down by the sea
I got those tadpoles and minnows all in over me

Standing here wonderin' will a matchbox hold my clothes
I'se sittin' here wonderin' will a matchbox hold my clothes
I ain't got so many matches but I got so far to go

Lord, Lord, who may your manager be?
Hey, mama, who may your manager be?
Reason I ask so many questions, can't you make friends match for me?

I got a girl cross town she crochet all the time
I got a girl cross town crochet all the time
Baby if you don't quit crochet-in you gnnna lose your mind

I wouldn'y mind marryin', but I can't stand settlin' down
I don't mind marryin', but Lord, settlin' down
I'm gonna act like a preacher so I can ride from town to town

Well, I'm leavin' town, but that won't make me stay
I'm leavin' town, cryin' won't make me stay
Baby, the more you cry, the farther you drive me away

 

  Detalji njegove smrti još uvek su obavijeni misterijom. Jedna priča kaže da ga je ljubomorni muž otrovao, dok je verovatnija verzija da je umro od srčanog udara, dok je dezorijentisan lutao okolinom Chicaga tokom snežne oluje. Treća verzija kaže da je Jefferson u toj oluji promrzao do smrti. Po knjizi Tolbert's Texas, Jefferson je opljačkan i ubijen. Povratak njegovog tela u Texas je platio Paramount Records, a njegov grob je bio zadugo neobeležen. Do danas je ostao popularan zbog svojih jednostavnih kantri bluz numera, a među onima koji su ga obrađivali su i Bob Dylan, Peter Case i John Hammond Jr. 

 

HUDDIE LEADBETTER (LEADBELLY) (1889.-1949.)

 

    Poreklom iz porodice Crnaca i Cherokee Indijanaca. Doprineo je razvoju bluesa koji se temeljio na radnim pesmama i tužbalicama, koje je uglavnom stvarao izdržavajući raznorazne kazne po državnim zatvorima. Kao i mnogi drugi obojeni muzičari slavu je stekao tek posthumno. Bio je kralj gitare s 12 žica i sjajan pevač. Pored gitare, svirao je mandolinu, bendžo i harmoniku.

 

Yonder come-a Miss Rosie—how in the world do you know?
Well, I know her by the apron and the dress she wore
Umb'rella on her shoulder, piece of paper in her hand
Well I'm going to ask the governor he turn a-loose my man

[Chorus: Lead Belly & The Golden Gate Quartet]
Let the midnight special shine a light on me
Let the midnight special shine it's ever-lovin' light on me

When you gets up in the mornin', when that big bell ring
You go a-marchin' to the table, you see the same damn thing
Knife and fork are on the table, ain't nothin' in my pan
And if I said anything about it, have a trouble with the man

[Chorus: Lead Belly & The Golden Gate Quartet]
Let the midnight special shine a light on me
Let the midnight special shine it's ever-lovin' light on me

Well, I went to the nation and the territo'
Well, I thought about a girl I love lived in Mexico

[Chorus: Lead Belly & The Golden Gate Quartet]
Let the midnight special shine a light on me
Let the midnight special shine it's ever-lovin' light on me…

 

  Rođen je kao Huddie William Ledbetter u Louisiani. O nadimku Leadbelly (olovni stomak) još uvek postoji više varijanti objašnjenja. Po jednima zaslužio ga je zbog mogućnosti konzumacije ogromne količine alkohola, po drugima zbog otpornosti na udarce, dok treći tvrde da ga je zaslužio prilikom ranjavanja sačmarom u predelu stomaka. Njegova muzika i buran život će imati mnogo uticaja na kasnije bluz i folk generacije. Kao i kod većine bluz izvođača njegovog vremena i njegov repertoar se širio van granica bluza i uključivao regtajm, kantri, folk, popularne standarde, pa čak i gospel muziku. Jedno vreme je nastupao po Texasu u duetu sa Blind Lemon Jeffersonom, a jedan je od prvih umetnika koji je svoje umeće pokazivao na dvanaesto žičanoj gitari. Iako mu je ona bila omiljeni instrument, znao je da svira i neretko koristio harmoniku, klavir, mandolinu, violinu i naravno usnu harmoniku. Tekstovi njegovih pesama su raznovrsni i pokrivaju sve od socijalnih i ljubavnih tema, rasizma, kaubojskog života, sveta alkohola, pa do saga o značajnim ličnostima toga vremena poput: Franklin Roosevelta, Adolf Hitlera, Jean Harlow i Howard Hughesa. Njegov nagao temperament često ga je uplitao u rasprave i tuče. Prvu zatvorsku kaznu zaslužio je zbog nošenja vatrenog oružja 1915. godine. Iz zatvora će vrlo brzo pobeći i jedno vreme živeti kao James Boyd. Tokom par godina na slobodi neće uspeti da se kloni nevolja, pa će posle ubistva svog rođaka u zavadi oko devojke završiti u Texasu u zloglasnom zatvoru Huntsville. Tu je napisao jednu od svojih boljih pesama. Ona u stvari predstavlja molbu za pomilovanje koje je tražio od guvernera Pat Morris Neffa. Svojom poezijom i njenim religijskim referencama će uticati na bogobojažljivog guvernera da mu smanji kaznu, što će rezultirati i ranijim puštanjem na slobodu. Na slobodi se ni ovog puta neće dugo zadržati. 1930. godine zbog novog napada osuđen je na odsluženje kazne u Angola Penitentiary u Louisiani. Upravo ovde će snimiti nekoliko pesama za arhiv biblioteke Kongresa. Muzika će ga opet spasiti služenja pune kazne. Na urgiranje muzikologa Johna i Allana Lomaxa, guverner Louisianne će odobriti ranije puštanje Leadbellya kako bi ovaj mogao nastaviti da snima za Lomaxove i biblioteku Kongresa za koju su oni radili. Posle odsluženja još jedne kazne nastaviće da svira i snima, pa će ga muzika odvesti u New York gde će na njega dosta uticati tamošnja folk scena predvođena Woody Guthriem i Pete Seegerom. Nakon njegove smrti 1949. godine pesme poput Midnight Special, Goodnight, Irene i The Rock Island Line postale su hitovi na repertoarima različitih izvođača.

 

... My girl, my girl, don’t lie to me

tell me where did you sleep last night?

In the pines, in the pines

where the sun don’t ever shine

i would shiver the whole night through

my girl, my girl, where will you go

i’m going where the cold wing blows...

... Her husband, was a hard working man

just about a mile from here

his hend was found in a driwing wheel

but his body never was found

my girl, my girl, don’t lie to me

tel me where did you sleep last night? ...

 

    Blues je muzika i poimanje života, večan, setan, skriven u srcima mnogih dobrih, pravih ljudi koji neguju prave vrednosti i ne prodaju veru za večeru. Kada je krajem dvadesetog veka, punih sto godina posle rođenja legendarnog bluesmana Leadbellyja, godine 1993. (pred samu njegovu smrt) jedan buntovni, kraeativni i beskrajno nadahnuti momak iz Siettla – Kurt Cobain, ponovo zapevao, veoma bolno i moćno, Lidbelijev blues Where did you sleep last night?  pustivši na kraju jeziv, katarzičan krik, blues i taj čudesni feeling kada se dobar čovek oseća loše još jednom su obišli svet upozoravajući ga da lepota ljudske duše i čistota srca lagano i tiho nestaju nepovratno iz njega.

 

   Nakon čitavog jednog veka (i nekoliko minuta kobejnovske hipersenzibilne, katarzične izvedbe bluz standarda Lidbelija) blues je obišao pun krug, i nastavio svoju besmrtnu misiju Dobrog duha i božanske Lepote.

 

BLIND BLAKE (1890.- 1933.)

 

     Rođen je negde oko 1890. godine u Jacksonvillu, Florida, a preminuo 1933. takođe na Floridi. Uticao je na velikane kao što su bili Big Bill Broonzy i Blind Boy Fuller. Debi snimke zabeležio je 1926. godine - bile su to ragtime numere Early morning blues i West coast blues, a zatim, do 1932. beleži još oko 80 pesama, od koji su neke od bitnijih sledeće: Southern rag (1927.), Blind Arhur’s breakdown (1929.) i  Hastings street (1929.).

 

... I got the bad feeling blues: keeps me worried all the time

i can’t get along: with that high brown gal of mine

look a here mama: you gone throwed your papa down

i wouldn’t hate it so bad: but the news all over town

look a here mama: what you want me to do

i work all the time: bring my money home to you

lord, lord: your papa done going to stay

i never though: you would treat your daddy this a way

i got the bad feeling blues: keeps me so lowdown

i’m going to pack my grip: leave this lonesome town ...

 

   Pre dolaska u Chicago (kasnih dvadesetih), Blind Blake proveo je mnogo godina svirajući muziku na celom jugu i jugoistoku. Mnogo ga je ljudi videlo na puno različitih mesta dok je svirao minstrele i medicine show predstave, kućne zabave  i na uličnim uglovima. Njegov uticaj bio je velik. U Bristolu, u državi Tennessee, neko se vreme udružio s gitaristom Billom Williamsom 1921. Baby Take naučio je od njega Police Dog Blues u Elbertonu u državi Georgia. 1926. Josh White susreo se s Blakeom u Charlestonu u zapadnoj Virginiji. U Atlanti su Blind Blake i Bllie Willie McTell sarađivali, a postoje i brojni drugi izveštaji o ljudima koji su Blakea videli i čuli od Floride do Ohia. Stil gitare koji je Blake svirao nije bio poput intenzivnog i emocionalno nabijenog country bluesa Delte, već jedan od ragtime plesnih stilova sa swinging beatom.

 

    Gitarista koji je nastupao u Floridi i Georgiji, postao je prvo veliko ime nakon Blind Lemon Jeffersona. Virtuozno je svirao plesni ragtime (muzički pravac, jedan od korena jazza, koji je predstavljao sviranje nekog komada na klaviru na veoma živ, sinkopiran način, u slengu nazivan cepanje arije na komade) i bio skloniji minstrelskim i ragtime melodijama nego sporijem blues materijalu. Bio je pionir stila koji danas nazivamo Piedmont blues, o čijim lepotama najbolje govore numere poput West coast blues, Police dog blues ili pak Early morning blues. Blake je bio jedan od retkih gitarista koji je uspeo briljirati i u ragtime i u blues idiomima. Istraživači nisu uspeli doći do mnogih stvarnih detalja o životu Blind Blakea, tako da je on i dalje neka vrsta misterije. Ni sa sigurnošću se ne zna kada je i gde rođen. Ostao je jedna od legendi Delte, neotkrivenih izvorišta bluesa kao načina i poimanja života, muzike koja je poput večnog Mississippija natopila svojom magijom svet u poslednjih vek i po. Postavši čudesno NEŠTO iz čega sve proizilazi.

 

CHARLEY PATTON (1887.-1934.)

 

       Bio je jedan od poslednjih muzičara na talasu Jeffersonovih sledbenika, kralj delta blues gitare. Rođen u ruralnom Mississippiju, Patton je ostvario jak lokalni ugled na područje središnje Delte. Cenili su ga zbog atraktivnog nastupa i muzičkog kvaliteta. Muddy Waters se jednom prilikom prisetio: Ono što me je privuklo Pattonu je da je bio tako dobar klovn s gitarom. Milovao ju je, tukao, stavljao iza vrata i preokretao je.

 

Baby, saddle my pony, saddle up my black mare
Baby, saddle my pony, saddle up my black mare
I'm gonna find a rider, baby, in the world somewhere

"Hello central, the matter with your line?"
"Hello central, matter, Lord, with your line?"
"Come a storm last night an' tore the wire down"

Got a brand new Shetland, man, already trained
Brand new Shetland, baby, already trained
Just get in the saddle, tighten up on your reins

And a brownskin woman like somethin' fit to eat
Brownskin woman like somethin' fit to eat
But a jet black woman, don't put your hands on me

Took my baby, to meet the mornin' train
Took baby, meet that mornin' train
An' the blues come down, baby, like showers of rain

I got somethin' to tell you when I gets a chance
Somethin' to tell you when I get a chance
I don't wanna marry, just wanna be your man

 

   Najveća zvezda Deltinog neba 1920-ih svakako je bio Charley Patton. Mnogi ga nazivaju ocem Delta bluza. Muzikolog Robert Palmer smatra ga jednim od najznačajnijih muzičara SAD-a dvadesetog veka. Rođen je i većinu svog života proveo upravo u delti Mississippija. O datumu njegovog rođenja se tokom godina dosta raspravljalo (kao uostalom o datumu rođenja mnogih bluzera, pre svega crnih ljudi koji su smatrani, poput Indijanaca, građanima nižeg reda i čija su prava postojala možda na papiru, ali oblikovana licemerjem i cinizmom vladajućih belih ljudi – kako tada, tako i danas, samo drugačije upakovano i predstavljeno), jer dostupni izvori pominju 1887, 1891, pa čak i 1894. godinu. Još jedna stvar koja budi interesovanje niza istraživača je njegovo poreklo. Neki smatraju da u sebi ima meksičke krvi, drugi špekulišu o njegovom Čiroki poreklu, ali izgleda da je najistinitija teorija ona koja kaže da u sebi ima belih, afro-američkih i Čiroki gena. 1900. godine njegova porodica se seli stotinjak kilometara severno, na Dockery plantažu koja se danas smatra mestom rođenja Delta bluza - mestom na kojem su prve korake napravili Robert Johnson i John Lee Hooker. Upravo ovde je Charley Patton počeo druženje sa Henry Sloanom - afro američkim muzičarem od koga će naučiti dosta i o muzici i o životu. Kao dokazan i priznat muzičar, harizmatični Charley Patton je svojim bombastičnim stilom i nastupom inspirisao armiju bluzera i rokera. Od Son Housea i Robert Johnsona do Jimi Hendrixa i Stevie Ray Vaughana. Istorija ga beleži kao prvog pravog šoumena, koji je neretko svirao gitaru držeći je ispod kolena, iza glave i leđa, što će kasnije postati zaštitni znak upravo mladog Jimi Hendrixa. Patton je živio životom na visokoj nozi, prepunim alkohola i žena, a njegovi nastupi po zabavama, džuk džointima i skupovima po plantažama su vrlo brzo postali deo legende. Za razliku od drugih bluzera njegove ere, koji su lutali Amerikom u potrazi za tezgom, Patton je imao unapred zakazane svirke. Njegov prodoran glas i ritmična, gotovo perkusionistička gitarska pratnja su bili inovativni i stvoreni da zabave raznoliku publiku. Patton je počeo da snima veoma kasno, ali je izgubljeno vreme nadoknadio snimajući nekih 60-ak pesama za manje od pet godina. Njegova najprodavanija pesma je bila Pony Blues.

 

... There are a hundred men lordy: all around my bed

i wish somebody: might be able to kill the black moan dead

every morning: Lord rent man is at my door

and my man hasn’t worked Lord: in two or three weeks or

more it’s all i can do Lord: ah, fight for my life

but when the strike is over:Lord i will be all right ...

 

    Gitaru je učio da svira pod uticajem ranih Delta bluzera Henry Sloana i Lema Nicholsa. Prve njegove snimke zabeležila je kompanija  Paramount, od kojih su neki postali nezaobilazni bluz standardi: Pony blues (1929.), Bantly rooster blues, Mississippi boeawil blues. Bile su to, uglavnom, njegove životne priče, duboko proživljene i bolno iskrene , bluz numere koje diraju dušu. Zajedno sa legendarnim prijateljem, bluzerom Willie Brownom, ostao je jednim od najvećih ranih majstora Delta bluza.

 

    Izvršio je ogroman uticaj na Roberta Johnsona i Son Housea. Istakao se kao izvođač balada, ragtimea i gospela.

 

SON HOUSE (1902.- 1988.)

 

       Eddie James House, rođen u Rivertonu (dve milje udaljenom od Clacksdalea), legendarnom Mississippiju, bio je jedan od kreatora zvuka Delta bluza, koji je svojom moćnom tehnikom sviranja i snažno emotivnim vokalom uticao na mnoge buduće legende bluza kao što su postali Robert Johnson ili Muddy Waters.

   Son House je rođen na delti reke Mississippi, na plantaži između gradova Lyon i Clarksdale. Delta, nastala naslagama mulja reke Mississippi, ravni je pojas plodne zemlje koja se koristila za poljoprivredu od osamnaestog veka. Pre američkog građanskog rata (1861.-1865.) i ukidanja ropstva 1865. godine, crni ljudi su radili kao robovi na poljoprivrednim  plantažama (pretežno kao berači pamuka). Nakon što su dobili slobodu, raseljeni bivši robovi zadržali su svoju muzičku i pripovedačku tradiciju, duhovnost, izdržljivost i humor - što je sve pronašlo svoj budući izraz kroz blues. Ipak, muzika koja je nastala iz ovih zajedničkih početaka nisu prihvatili svi crnci; Delta blues pripadao je najsiromašnijim i najnepismenijim slojevima crnačkog stanovništva. Narastao je do sofisticiranosti na uglovima ulica i u vrelim i često opasnim mestima za piće zvanim juke joint. Izvođači su obično bili lutalice koje su mogle naći posao bilo gde tokom žetve. Blues je u počecima smatran moralno toliko lošim da su se čak i njegovi najverniji poklonici kolebali u dilemi – napustiti blues ili ne. Ako biste pitali crnog propovednika, učitelja, malog vlasnika zemlje ili vernika kakvi su ljudi svirali i slušali blues, rekli bi vam, s prezirom - kukuruzne crnje (cornfield niggers). Crkva i blues, po mišljenju većine, nisu se nikako trebali mešati. Ovo je bila etička dilema koja je proganjala Son Housea celi njegov život – on se kroz život našao na obe strane: bio je i propovednik baptističke crkve i jedan od najznačajnijih bluzera Delte – The Father of the Delta blues, kako su ga vremenom prozvali.

Oh, I'm gonna get me a religion, I'm gonna join the Baptist Church
Oh, I'm gonna get me a religion, I'm gonna join the Baptist Church
I'm gonna be a Baptist preacher, and I sure won't have to work

Oh, I'm a-preach these blues, and I, I want everybody to shout
I want everybody to shout
I'm gonna do like a prisoner, I'm gonna roll my time on out

Oh, I went in my room, I bowed down to pray
Oh, I went in my room, I bowed down to pray
Till the blues come along, and they blowed my spirit1 away

Oh, I'd-a had religion, Lord, this every day
Oh, I'd-a had religion, Lord, this every day
But the womens and whiskey, well, they would not set me free

Oh, I wish I had me a heaven of my own
Hey, a heaven of my own
Till I'd give all my women a long, long, happy home

Hey, I love my baby, just like I love myself
Oh, just like I love myself
Well, if she don't have me, she won't have nobody else

  Duboko religiozan Son House stvorio je moćnu muziku sa mnogo iskrene duše. Religiozno motivisan od malih nogu, mladi House bio je odlučan postati baptistički propovednik, te je već s 15 godina započeo svoju propovedničku karijeru. Uprkos čvrstom stavu crkve protiv blues muzike i grešnom načinu života koji se vrtio oko bluesa, Housea je blues snažno privukao. Gitaru je učio svirati sredinom 20-ih nakon povratka u područje Clarksdalea. Inspirisan je bio delima Williea Wilsona i ubrzo je postao vodeći eksponent Delta blues stila slide gitare, kao i moćni blues pevač. Počeo je svirati zajedno s Charleyem Pattonom, Williejem Brownom, Fiddlin’ Joeom Martinom i Leroyem Williamsom, oko Robinsonvillea, Mississippija i severno do Memphisa u državi Tennessee do 1942. godine. Nakon što je ubio čoveka (u nekom od ozloglašenih, već pomenutih, juke point objekata, tokom svirke došlo je do pucnjave i ranjeni House je uzvratio), navodno u samoodbrani, proveo je neko vreme u zatvoru (oko 2 godine, mada je prvobitna presuda glasila 15 godina). Dobio je kaznu u zatvoru na zloglasnoj farmi Parchman. Nakon toga nestao je iz javnosti sve do šezdesetih godina - godine 1943. zauvek je napustio Deltu. Za razliku od Muddy Watersa, koji se uputio u Chicago u potrazi za slavom i bogatstvom, Houseov glavni motiv u odlasku iz Delte bio je beg od surovog života u Mississippiju. Ponovo sam, vozio se vozom do Rochestera u New Yorku i našao posao na železnici. Kada je legendarni blues man Willie Brown umro 1952. godine ( jedan od prijatelja sa kojim je House nekad davno svirao diljem Delte), House je rekao: Svi moji prijatelji su otišli.  Tada sam prestao svirati. Ni sam ne znam što sam radio s gitarom. House je napustio blues i pridružio se baptističkoj crkvi Amen.

 

Tell me who's that writin'? John the Revelator
Tell me who's that writin'? John the Revelator
Tell me who's that writin'? John the Revelator
Wrote the book of the seven seals

Who's that writin'? John the Revelator
Tell me who's that writin'? John the Revelator
Well who's that writin'? John the Revelator
Wrote the book of the seven seals

You know God walked down in the cool of the day
Called Adam by his name
And he refused to answer
Because he's naked and ashamed

Who's that writin'? John the Revelator
Who's that writin'? John the Revelator
Who's that writin'? John the Revelator
Wrote the book of the seven seals

You know Christ had 12 apostles
And three he led away
Said "Watch with me one hour
Till I go yon and pray"

Tell me who's that writin'? John the Revelator
Tell me who's that writin'? John the Revelator
Who's that writin'? John the Revelator
Wrote the book of the seven seals

 

   Početkom 1960-ih, House je ponovno otkriven u junu 1964. u Rochesteru u New Yorku, gde je živeo i radio na železnici od 1943. godine, potpuno nesvestan uticaja njegove muzike na moderne muzičke tokove i ponovni, nagli razvoj bluesa. Poput Mississippija Johna Hurta i drugih umetnika iz Delte, dočekan je euforično na muzičkoj sceni šezdesetih. Svirao je na Newport Folk Festivalu 1964., New York Folk Festivalu u julu 1965. i evropskoj turneji na American Folk Festivalu u oktobru 1967., zajedno s kolegama bluzerima Skipom Jamesom (koji je nestao sa scene još početkom tridesetih godina) i Bukkom Whiteom. Pojavio se u folklornim dvoranama diljem SAD-a krajem 60-ih, a u leto 1970. ponovo je obišao Evropu, uključujući nastup na jazz festivalu u Montreuxu. Snimku njegovih londonskih koncerata objavila je Liberty Records. Loše zdravlje mučilo je njegove kasnije godine, a 1974. se ponovno povukao, preselivši se iz Detroita u Michigan, gde je ostao do svoje smrti od raka grkljana, 19. oktobra 1988. godine.

 

  Son House je bio je dominantna figura na blues sceni u Mississippiju 1920-ih i 30-ih godina i imao je velik uticaj na sviranje i pevanje legendarnog bluesmana Roberta Johnsona. Povremeno služeći kao baptistički propovednik, snimao je za Paramount records i Kongresnu biblioteku 1930-ih i ranih 40-ih, ali povukao se iz muzičkog posla više od dve decenije sve do svog ponovnog otkrića tokom blues oživljavanja 1960-ih. Uživao je značajnu popularnost kasnih 60-ih sve dok ga loše zdravlje nije nateralo da prestane nastupati. Njegov stil gitare i pesme i danas su uticajni.

 

... You know, love’s a hard ol’ fall,

make you do things you don’t wanna do

love sometimes leaves you feeling sad and blue

you know, love’s hard ol’ fall,

make you do things you don’t wanna do

love sometimes make you fell sad and blue ...

 

      Njegove esencijalne bluz snimke: My black mama, Walkin’ blues, Special rider blues, The Pony blues, The Jinx blues, Preachin’ the blues, Dry spell blues, John the revelator (tradicionalni gospel blues) ili Death letter blues zabeležiće kuća  Paramount records početkom tridesetih godina i folklorist Alan Lomax, zahvaljujući kome postoje mnogi suštinski muzički zapisi, istorija muzike ovekovečena unutar Kongresne biblioteke. Son House je jedan od onih besmrtnih velikana koji je živeo, stvarao i svirao svoj bluz, ljubav između muškarca i žene, kako je sam to voleo da definiše... Bio je tvorac i deo jednog iskrenog vremena kada laž, foliranje, poza i mnogi moneymakeri nisu imali šta da traže. Bio je i ostao Father of the Delta blues, magična duša slide gitare.

 

Hey, I solemnly swear, Lord, I raise my right hand
That I'm goin' get me a woman, you get you another man
I solemnly swear, Lord, I raise my right hand
That I'm goin' get me a woman, you get you another man

I got a letter this morning, how do you reckon it read?
"Oh, hurry, hurry, gal, you love is dead"
I got a letter this morning, how do you reckon it read?
"Oh, hurry, hurry, gal, you love is dead"

I grabbed my suitcase, I took off, up the road
I got there, she was laying on the cooling board
I grabbed my suitcase, I took on up the road
I got there, she was laying on the cooling board

Well, I walked up close, I looked down in her face
Good old gal, you got to lay here till Judgment Day
I walked up close, and I looked down in her face
Yes, been a good old…

 

    Houseov inovativni stil odlikovao se vrlo snažnim, ponavljajućim ritmovima, često je svirao uz pomoć bottlenecka (slajd tehnikom, treperavim zvukom koji je ritmično vibrirao uz njegov moćan, veoma sugestivan vokal), zajedno s pevanjem koje je bilo pod snažnim uticajem njegove muzičke gospel pozadine, kao i hollersa,  muzičkog izraza nekadašnjih crnačkih radničkih skupina koje su se dozivale pesmom (tzv. hollersima, povicima s polja) na plantažama pamuka. Njegova muzika bila je naglašeno plesna, često svirana na gitari u rezonatorskom stilu (resophonic guitar with metal body) i namenjena slušanju u bučnoj atmosferi barova i plesnih dvorana. U njegovom se repertoaru nalazilo i dosta religiozne muzike (pod uticajem gospela). Tih godina bio je vodeći eksponent slajd gitarističkog stila, sve dok Robert Johnson, njegov učenik, nije otišao dalje od njega. Na Roberta Johnsona je očito glavni uticaj imala Houseova pesma Preachin’ The Blues Part I & II, koja je poslužila kao inspiracija za njegove pesme Preaching Blues i Walking Blues.

 

   Ostatak priče zauvek će ostati deo neproverenog mita i života zvanog blues.

 

Tell me who's that writin'? John the Revelator
Tell me who's that writin'? John the Revelator
Who's that writin'? John the Revelator
Wrote the book of the seven seals...

 

SONNY BOY WILLIAMSON (1899. – 1965.)

 

    Legendarni, autentični, sirovi, neponovljivi usni harmonikaš bluza, jedan od najvećih, ikad rođenih svirača u Delti Mississippija, neko ko je već vlastitom pojavom i harizmom bio dovoljno impresivan i magičan da privuče pažnju publike i istinskih ljubitelja života zvanog bluz. Poetski autor bluesa – nenadmašan u istoriji. Tokom svoje karijere Williamson se udružio s takvim legendarnim umetnicima kao što su Robert Johnson, Elmore James, Robert Lockwood Jr., Muddy Waters i Buddy Guy. Šezdesetih je postao poznata osoba i u Engleskoj, nastupajući i snimajući s mladim Ericom Claptonom ,Yardbirdsima, Animalsima.

 

You got to help me
I can't do it all by myself
You got to help me, baby
I can't do it all by myself
You know if you don't help me darling
I'll have to find myself somebody else
I may have to wash
I may have to sew
I may have to cook
I might mop the floor
But you help me babe
You know if you don't help me darling
I'll find myself somebody else
When I walk, walk with me
When I talk, you talk to me
Oh baby, I can't do it all by myself
You know if you don't help me darling
I'll have to find myself somebody else
Help me, help me darlin'
Bring my nightshirt
Put on your morning gown
Bring my nightshirt
Put on your morning gown
Darlin I know we stripped bare
But I don't feel like lying down

 

   Učio se svirati usnu harmoniku kao tinejdžer, a u kasnim tinejdžerskim godinama putovao je po Jugu u doba ekonomske depresije, svirajući s Big Joeom Williamsom i Robertom Nighthawkom. Svojim majstorskim sviranjem usne harmonike i country-blues zvukom, Williamson je kreirao novi format benda s usnom harmonikom kao glavnim instrumentom. Dok je Sonny Boy briljirao na usnoj harmonici i vokalu, Big Joe Williams svirao je moćnu solo gitaru. Preselivši se u Chicago, kao i većina bluzera Delte, osnovao je vlastitu grupu, kao lider na usnoj harmonici – usledili su nove, legendarne blues pesme Hoodoo, hoodoo & Good morning little schoolgirl.

 

    Debitovao je tek marta 1951. godine snimkom Eyesight to the blind, nakon kojeg su usledile besmrtne Nine below zero, Bring it on home, Your funeral and my trial, Fattening frogs for snakes, Mighty long time, Unseeing eye, Don’t start me talkin’, Checkin’ up on my baby, Bye, bye bird, Keep it to yourself, Croos my heart, Born blind i vanvremenska  Help me! (blues standard iz 1963., prvi Sonijev snimak u kojem su korišćene orgulje – slične onim magičnim iz numere Green onions (1962.) benda Booker T. & the MG’s, u lepršavom, prozračno-vazdušastom twelve bar blues maniru, numera nezemaljske magije i sete čiji vas dodir hipnotički veže i prožima u celosti već prilikom prvog susreta sa čudesnom hipersenzibilnošću tonova williamsonovske harmonike. Čudesnu blues magiju snimila je sledeća blues postava: Sonny Boy Williamson, vokal i usna harmonika; Lafayette Leake ili Billy The Kid Emerson, orgulje; Matt Murphy, gitara; Milton Rector, bas; Al Duncan, bubnjevi. Snimanje je obavljeno 11. januara 1963. u Chicagu.). Nastupom na American folk blues festival samo je utvrdio i uvećao vlastitu legendu – Williamsova pojava, naizgled neugledna i nezgrapna, u momentu se pretvara u jezivo dirljivi, treperavo melanholični dodir bluz harmonike koja nikog ne ostavlja ravnodušnim - svojim jecajima, podrhtavanjem, čudesnom lirikom radosti i bola. Izlivi čistih, iskrenih emocija koji dolaze direktno iz srca istinskih bluz majstora nešto je pred čim čoveku jednostavno ponestaje dah i svako razumom obojeno, nebitno racionalno objašnjenje. Dovoljan je samo jedan dodir.

 

SAM LIGHTNIN’ HOPKINS (1912. – 1982.)

 

      Folk i country blues trubadur  prve generacije arhaičnog bluesa, tekstopisac, povremeni pijanista i maestro akustičnog bluesa, vrstan pevač i gitarista, sjajan autor – Samuel John Lightnin' Hopkins, rođen je 15. marta 1912. u Centervilleu, malom gradu pamuka, severno od Houstona, država Texas. Savremenik Muddy Watersa, BB Kinga i John Lee Hookera, bio je jedan od poslednjih originalnih blues umetnika. Gospodin Hopkins počeo je pevati blues kao dete u rodnom Teksasu. Njegov rano preminuli otac je bio muzičar, majka Frances ga je podsticala da svira orgulje u crkvenoj službi, dok je gitarista postao zahvaljujući starijem bratu Joelu kao svom prvom učitelju. Profesionalno je počeo pevati 1930-ih, stekavši prepoznatljivost izvan svoje matične države intenzivnim stilom kojim je koristio izraze svojih pesama patnje i smrti. Svojim mračnim i gipkim glasom dočarao bi svoju prošlost lutalice uz pratnju izuzetno maštovitog gitarskog rada. Njegov je instrument često postajao drugi glas za raspravljanje ili završavanje njegovih vokalnih fraza. Karijera bluesmana  Lightnin’ Hopkinsa bila je i duga i plodna. Nastupao je uživo šest decenija i snimao više od 30 godina, skupljajući katalog koji je bio veći od gotovo svih njegovih savremenika. Ne samo da je bio plodan autor, već je bio i sjajan pripovedač i vrlo dobar izvođač uživo s stilom usavršenim do perfekcije u predratnim plesovima i zabavama.

I woke up this morning
'Bout the break of day
I looked over the pillow
Where she used to lay
You know I feel so bad
Yes, I feel so bad
I feel so bad 'til I could
Regret that and cry
I got a letter, come to me today
My baby didn't come home
It say that I'm to blame
You know I feel so bad
Yes, I feel so bad
I feel so bad 'til I could
Regret that and cry
You know I give her all my money
Then I give her my time
Mad, she done messed up with another man
And she won't pay me no mind
You know I feel so bad
Yes, I feel so bad
I feel so bad 'til I could
Regret that and cry

      Prvi učitelj mu je bio legendarni Blind Lemon Jefferson. Najradije je nastupao sam, mada su snimci sa Big Joe Turnerom, Big Bill Broonzyjem ili duom Sonny Terry - Brownie McGhee ostvarenja zlata vredna. Muzički talenat nasleđuje od rano preminulog oca. Nakon školovanja kod Blind Lemon Jeffersona, kasnih dvadesetih formira duo sa Texas Alexanderom (pošto je rano napustio školu, živeo je kao skitnica, izdržavajući se radom u poljoprivredi i svirkama po rodnom Teksasu, gde i upoznaje Texas Alexandera), još jednim od suštinskih bluz velikana arhaične bluz scene. Krajem 1930-ih preselio se u Houston s Alexanderom u neuspelom pokušaju probijanja na tamošnju muzićku scenu. Početkom 1940-ih vratio se u Centerville i radio kao farmer. Hopkins je drugi put pokušao proboj na muzičkoj sceni u Houstonu 1946. Tokom pevanja u ulici Dowling u Houstonu , koji će postati njegova matična baza, otkrila ga je Lola Anne Cullum iz Aladdin Recordsa sa sedištem u Los Angelesu. Uverila je Hopkinsa da otputuje u Los Angeles, gde ga je pratio pijanista Wilsona Smitha. Dvojac je snimio dvanaest pesama u svojim prvim sesijama 1946. (između ostalih, bile su tu  That mean ol’ twister, Can’t do like you pre & West coat blues).

I saw you ridin' 'round
You ridin' in your brand new automobile
Yes, I saw you ridin' 'round
You was ridin' 'round
In your brand new automobile
Yes, you was happy sittin' there
With your handsome driver at the wheel
In your brand new automobile

Yo' face was tinted with powder
Your lips all full a-rouge
Yes, yo' face was tinted with powder
And your face all full-a rouge
Yes, but I knowed you was comin' home
When you found out your driver
Didn't mean you no good
In your brand new automobile

Out of all you've done, baby
Darling, you know I love you still
Out of all you've done, baby
Darling, you know I love you still
Yes, I know you don't worry about no one driver
There's too many lane to drive your wheel
In your brand new automobile

 

      Prvi snimci legendarnog Hopkinsa potiču iz novembra 1946. godine. Tada, u Los Anđelesu, sa pijanistom Wilson Thunder Smithom snima Katie Mae blues koji postaje hit na jugozapadu Amerike. Nakon snimanja preko četrdeset pesama za Aladdin Records u Los Angelesu, Hopkins se vraća u Houston, gde je nastavio svirati u lokalnim barovima, po piknicima i drugim društvenim događanjima. Godine 1949. dospeva na Rhythm & Blues top listu pesmom Tim Moore’s farm, a 1952. sa Shotgun express. U međuvremenu snima još jedan bluz standard – Short haired woman (1947.). Nakon godina zastoja, vraća se 1959. klasičnim bluz albumom neobičnog naziva Lightnin’ Hopkins - pesmama Penitentiary blues (1959.) i kultnom Mojo hand (1960.). Usponom električnog bluesa Chess Recordsa, Hopkins je tih godina delovao staromodno. Godine 1959. folklorista Mack McCormick ponovno ga je otkrio i karijera mu je oživela kad ga je Sam Charters snimio za izdavačku kuću Folkways. Prema McCormicku, On je u najfinijem smislu te reči – minstrel: ulični pevač, improvizator, autor pesama, rođen u širokoj tradiciji bluesa. Njegova je muzika lična. Kao i mnoga druga značajna imena postaje deo ohrabrujućeg blues revivla šezdesetih – nastupa pre svega na krucijalnim Newport folk festivalu i American folk blues festivalu 1964. godine.

 

   Kao i mnogi njegovi savremenici, Lightnin’ Hopkins je kasnije snimio nešto poput progresivnog električnog blues albuma - The Great Electric Show & Dance, ali to nije bilo okruženje u kojem se Hopkins osećao ugodno (kao recimo i Muddy Waters koji je pod pritiskom industrije snimao nizove albuma koji ni u kom smislu nisu bili deo njegovog izvornog stila i bluesa, stigavši krajem šezdesetih čak i do eksperimentalnih, psihodeličnih albuma). Tokom 1970-ih ostao je vrlo aktivan u studiju za snimanje, kao i svirajući uživo. Svirao je diljem SAD-a i Kanade te ponovno prešao Atlantik da bi se pojavio u Britaniji, uprkos tome što nije voleo leteti. 1970. predstavljen je u britanskoj TV emisiji Blues Like Showers Of Rain i sledeće godine na PBS TV u Artists In America i Boboquivari.

 

I'm goin' to Louisiana

And get me a mojo hand

I'm goin' to Louisiana

And get me a mojo hand

I'm gonna fix my woman so

She can't have no other man

 

Cold ground was my bed last night

Rocks was my pillow too

Cold ground was my bed last night

Rocks was my pillow too

I woke up this morning, I'm wondering

What in the world am I gonna do?

 

I lay down thinking

Buy me a mojo hand

I lay down thinking

Buy me a mojo hand

I did  wanna fix my  woman so she can't have no  other man

 

But don't let your woman

Fix you like mine  fixed me

Don't let your woman, boy, fix you like mine  fixed me

She make a fool  about her, oh,  about as a fool can be

 

Now, can't a  woman act funny

Ha-ha-ha, when she got  another man?

Can't a  woman act funny

When she got  another man?

You know, she won't look  straight at you

Then she's  always raisin' sand, sand

 

Well, I'm  going tomorrow

But I won't be gone long

I'm  going tomorrow

But I won't be gone very long

I'm  gonna get me a mojo hand, I'm  gonna bring it back home

 

That's what I'm  gonna do

 

 

      Njegov hrapavi i uverljivi vokal, duhovit i ciničan, i gitarska pratnja, u treperavom i grčevitom variranju od šafla, do stomp-ritmova, stilski čas u finger-picking maniru, čas u ravnoj-stakato pratnji, čini jedan od najuverljivijih i najuzbudljivijih doživljaja u čitavom svetu bluesa. Mnoge su njegove pesme bile u karakterističnom talking blues stilu, obliku tradicionalne folk & country muzike... Tekstualno, bile su to pesme o životnim problemima na američkom rasističkom Jugu, ljubavnim jadima i drugim uobičajenim temama  blues idioma.

 

  Pišući ovaj, dubokim blues sentimentom obojen tekst, napajan po ko zna koji put moju setnu dušu muzikom neponovljivog Lightnin’ Hopkinsa. U pitanju je jedan od niza njegovih esencijalnih albuma, prilično rečitog i simboličnog naziva – Blues in my bottle (1961.), fascinantno ostvarenje akustike i glasa koji vas tako bolno i moćno uvodi u priču da i sami počinjete da je proživljavate, preslušavajući album iznova i iznova. Ređaju se suštinske pesme: Buddy Brown’s blues, Wine spode-o-dee i Sail on, little girl, sail on (koja vas odvodi direktno u srce Delte, srce prepuno iskrenih emocija i dušu Mississippija, tako neodoljivu, zavodljivu, razigranu, gotovo ekstatično raspojasanu finger-picking intenzitetom - tako da ostavlja čoveka zatečenog i nemoćnog da odoli zavodljivosti blues magije), i kulminiraju u vanvremenskim Jailhouse blues i My grandpapa is old too, sinergiji zaraznog ritma, sugestivnog vokala, lepršavosti i onome što reči ne mogu dočarati. Možda ovim sjajnim albumom, niskom hopkinsovskih country blues bisera nisam pronašao  my blues in my bottle, ne zaronivši dovoljno duboko, ali muzika mog omiljenog bluesmana me je dovoljno napojila dušom i jakom emocijom.

 

Blues in the bottle, blues in the bottle got me as I can be, doggone it
Blues in the bottle, blues as I can be
My baby left me, my heart and misery

Blues come in Texas, Blues come in Texas
Fell in here by land doggone it bad luck so lordy
Blues come in Texas, fell in here by land
You know I got the blues in the bottle but I've got to toppling my hand

Blues in the bottle, blues in the bottle
Weary as I can be , doggone my bad luck so
Blues in the bottle, blues as can be
You know I ain't got nobody now, my harsh and misery

 

       Bio je i ostao prava legenda country blues scene rodnog Texasa, gde je i umro, 30. januara 1982. godine, u gradu Houstonu. Sam Lightnin’ Hopkins i njegov jedinstven izražajni stil pravi su Božiji dar za sve bluz sladokusce i čistunce.

 

MISSISSIPPI JOH HURT (1893. – 1966.)

 

       Mississippi John Hurt rođen je 8. marta 1893. godine u mestu Teoc, Mississippi, da bi se već 1895. preselio s porodicom u Avalon. Bio je izuzetan pevač i gitarista izvornog, Delta bluesa, stilista i plodan autor. Odrastao je u Avalonu, Mississippi, brdskom gradiću severno od Greenwooda, blizu Grenade radeći kao farmer, učeći sam da svira gitaru i zabavljajući prijatelje pesmom u slobodno vreme. Gitaru je počeo svirati 1903. godine, a za nekoliko je godina nastupao na zabavama, radeći ragtime, a ne blues. Kao poljoprivrednik živeo je u relativnoj izolaciji i tek je 1916. godine, kad je nakratko otišao raditi za železnicu, proširio vidike i svoj repertoar izvan Avalona. Bio je gitarista sa izuzetno prefinjenim, lirskim stilom. Gotovo da nema picking-style country-blues gitariste ili onog u ragtime maniru, kojem ovaj slavni bluzer nije bio idol ili uzor. Izuzetno je sarađivao sa još dva velikana folka i bluesa - slepim belim bendžistom i gitaristom Dockom Watsonom i pokojnim Sleepy John Estesom.

 

... Wake up in the mornin’

with a towel tied ’round her head

wake up in the mornin’

towel tied ’round her head

when you speak to her

you swear, she almost dead

well, tell me, baby,

what make you walk so slow?

oh, tell me baby

what make you walk so slow?

Well, i feel just like

i never felt before ...

   Bio je pionir bluesa (tačnije rečeno, John Hurt je bio prethodnica bluesu, duboko zalazeći vlastitom muzikom u korene crnačke muzičke tradicije – do balada, ragtimea i duhovnih, religioznih pesama poput spirituala i gospela) i folk gitarista. Samouk, Hurt je retko napuštao svoj dom u Avalonu, gde je radio kao poljoprivrednik. Iako je 1928. godine snimio nekoliko pesama, uključujući Avalon Blues i Frankie, živeo je u relativnom mraku anonimnosti pre nego što je ponovno otkriven u oživljavanju bluesa 1960-ih. Počeo je zarađivati za život isključivo od muzike (a ne kao farmer) tek nakon što je 1963. napustio Mississippi i svirao na folk festivalima, po koledžima i kafanama rodne Amerike. Mississippi John Hurt imao je mekan, gladak, nežan glas. Njegov se vokalni stil razlikovao od ostalih bluzera.

Hurt je bio usmeren na preciznost i profinjenost, osećaj kontrole i suzdržanosti. Njegovi nežni stajlinzi bili su gotovo suprotni Delta tradiciji. Pevao je s izraženom osetljivošću na izricanje, dikciju i glasnoću, uglavnom izbegavajući viku i hukanje, jodlovanje i režanje, svedočeći i šapućući u Delta tradiciji.

   Postoji jedna izuzetno dirljiva scena sa legendarnog Newport folk festivala, s početka šezdesetih godina 20. veka, koja će mi zauvek ostati u sećanju, scena koja prikazuje trojicu veličanstvenih ljudi, istinskih bluz legendi i velikih umetnika – Skip Jamesa, koji se nakon tri decenije nestanka i izgnanstva prvi put pojavljuje javno na sceni, zajedno sa Son Houseom (koji je takođe nestao, ali samo na dve decenije) i čovekom velikog duha i harizme, gospodinom u godinama – Mississippi John Hurtom. Bio je to istorijski trenutak, susret sadašnjosti i prošlosti, trenutak koji beleži jednu jedinstvenu epohu – šezdesete, i susret troje velikih ljudi koji su obeležili istoriju bluz muzike i života. Ljudi tako skromnih, siromašnih, ali ponosnih i velikih u svakom drugom, pre svega duhovnom pogledu.

... New York’s good town but it’s not for mine

goin’ back to Avalon,

near where i have a pretty mama all the time...

... Avalon, my home town, always on my mind

pretty mama’s in Avalon,

want me there all the time ...

 

      Istorija muzike beleži da je Mississippi John Hurt februara 1928. godine ušao u studio u Memphisu (bilo je to njegovo prvo snimanje, urađeno u meki Delta bluesa – Memfisu) i snimio esencijalni Avalon blues. Njegov stil bio je antiteza tipičnom Delta muzičaru: on je bio krajnje opušten prilikom pevanja i sviranja gitare, dajući pesmama jedinstvenu nežnnost i nevinost, smirenje i sladak ukus. Njegov akustični country-folk blues, obojen dubokom religioznošću i miljama daleko od bilo kakve napadnosti, samodopadljivosti i današnje komercijale prosto je plenio i osvajao neprimetno čula slušaoca. Nakon privremenog boravka u  New Yorku radi novog snimanja (decembar 1928.), John Hurt se odlučio vratiti u rodni Avalon i nastaviti živeti seoskim životom na koji je navikao. Njegova odluka da se vrati kući takođe je otkrila njegovu životnu filozofiju, što bi se moglo odraziti na ove reči iz Avalon Bluesa: New York je dobar grad, ali nije za mene.

 

   Trideset i pet godina nakon svojih prvih snimanja, Hurt je živeo u Valleyu, bavio se poljoprivrednim poslovima i drugim fizičkim poslovima, uključujući rad u lokalnoj šljunčari i na železnici za Illinois Central Railroad. Kao malo poznati blues muzičar, svirao je na lokalnim mestima. Često je posećivao Valley Store, koji je osnovan 1880-ih, kako bi svirao blues. Tokom oživljavanja bluesa iz 1960-ih, Tom Hoskins, ljubitelj bluesa, krenuo je na put da ponovno otkrije Mississippi Johna Hurta nakon što je preslušao Hartovu muziku, kroz dve pesme u Antologiji američke folk muzike Harryja Smitha.

 

    Slušajući muziku Mississippija Johna Hurta osećala sam se kao da sedim na tremu na starom jugu i slušam toplog, brižnog dedu koji priča priče, priseća se Mary Frances Hurt, jedna od Johnovih unuka. Ponovno otkriće početkom šezdesetih donelo je Hurtu priliku da započne svoju muzičku karijeru nakon što je napunio sedamdeset i jednu godinu. Spreman da bude prepoznat u celom svetu, Hurt je potpisao ugovor s Music Research Incorporated koji su zastupali Tom Hoskins i Richard Spottswood. Otputovao je u Washington DC radi rezanja albuma i snimanja njegovih pesama za Kongresnu biblioteku.

 

... The sliding Delta run right by my door

i’m going up the country,

baby don’t you wanna go ...

 

      Pesme: Here i am, Nobody’s dirty business, Salty dog blues, Sliding Delta, Louis Collins, Frankie, Candy man blues, Monday morning blues, Big legs blues, Stack O’ Lee blues, I’ve got the blues and i can’t be satisfied, C.H.I.C.K.E.N. ili bilo koja u moru drugih, isijavale su jedinstveno Hurtovo unutrašnje blaženstvo, smirenost i svetlost iz tame ruralne, praiskonske Delte, nekadašnjeg robovlasničkog, pamučnog, močvarnog Juga neuhvatljive, prepune kontrasta Amerike. Dirljivi, senzibilni zvuk Hurtove gitare, to osetljivo preplitanje po strunama jedne velike duše, lepota je sama po sebi i protivteža posrnulom svetu samodopadljivih i praznih ljudi, praznine popunjene gomilom bezdušnosti, zlobe i pohlepe. Mississippi John Hurt je jedan i jedinstven, vanvremenski bluz majstor i duša čoveka.

  Godine 1999. Mary Frances Hurt (već pomenuta unuka John Hurta) osnovala je Mississippi John Hurt Foundation, neprofitnu organizaciju posvećenu prvenstveno očuvanju muzičke ostavštine i istorije Mississippi Johna Hurta, istovremeno pružajući muzičke i obrazovne mogućnosti mladima u nepovoljnom položaju. Fondacija je osnovala muzej John Hurt, koji je preuređen iz njegove kolibe i sada održava godišnji muzički festival John Hurt. 

This is the 'Coffee Blues', I likes a certain brand

Maxwell's House, it's good till the last drop

Just like it says on the can, I used to have a girl

Cookin' a good Maxwell House, she moved away

Some said to Memphis and some said to Leland

 

But I found her, I wanted her to cook me

Some good Maxwell's House, you understand?

If I can get me just a spoonful of Maxwell's House

Do me much good as two or three cups this other coffee

 

I've got to go to Memphis, bring her back to Leland

I wanna see my baby 'bout a lovin' spoonful, my lovin' spoonful

Well, I'm just got to have my lovin', I found her

 

Good mornin', baby, how you do this mornin'?

Well, please, ma'am, just a lovin' spoon, just a lovin' spoonful

I declare, I got to have my lovin' spoonful

My baby packed her suitcase and she went away

I couldn't let her stay for my lovin', my lovin' spoonful

Well, I'm just got to have my lovin'

 

Good mornin', baby, how you do this mornin'?

Well, please, ma'am, just a lovin' spoon, just a lovin' spoonful

I declare, I got to have my lovin' spoonful

 

Well, the preacher in the pulpit, jumpin' up and down

He laid his Bible down for his lovin'

Ain't Maxwell House all right?

Well, I'm just got to have my lovin'

 

     Mississippi John Hurt iza sebe je ostavio nasleđe jedinstveno u analima bluesa, i to ne samo u muzičkom smislu. Skroman, marljiv čovek koji nikada nije tražio slavu ili bogatstvo iz svoje muzike i koji je svoj život vodio na pošten i častan način, takođe je izbegavao nevolje koje su pogađale živote mnogih njegovih tragičnijih kolega muzičara. Bio je čisti muzičar, svirao je za sebe i najmanji mogući broj vernih i iskrenih, pravih slušaoca i istinskih ljubitelja muzike, razvijajući svoju gitarsku tehniku ​​i stil pevanja ne udovoljavajući nikome osim sebi; i iznenada se našao s velikim brojem sledbenika, upravo zbog svog jedinstvenog stila. Za razliku od savremenika poput Skipa Jamesa, nije osećao gorčinu zbog svog masovnog uspeha u kasnim godinama, i kao rezultat nastavio je zadovoljavati i osvajati nove slušaoce svojim snimkama gotovo do poslednjih nedelja svog života. Ništa što je ikad snimio nije bilo manje od nadahnutog, a većina je bila vrhunska.

 

BIG BILL BROONZY (1893. – 1958.)

 

    William Lee Conley Broonzy rođen je 26. juna 1893. godine u Mississippiju, kao jedno od sedamnaestoro dece, rođenih u ropstvu. Big Bill Broonzy bio je među najfinijim i najuticajnijim pevačima bluesa u Chicagu pre Drugog svetskog rata, dovodeći blues na novi nivo sofisticiranosti; u svojoj posleratnoj karijeri folk-blues pevača, predstavio je muziku beloj publici, uključujući mnoge mlade gitariste  koji su postali rock i blues zvezde 1960-ih.

 

      Dvadesetih godina odlazi put Chicaga, gde svira sa legendarnim Papa Charlie Jacksonom. Nakon godina učenja i sticanja iskustva svirajući gitaru, ulazi u Paramauntov studio, gde novembra 1927. snima House rent stomp, sazrevajući pod uticajem Blind Lemon Jeffersona i Lonnie Johnsona. Broonzy vremenom postaje istinski bluz majstor, spona između ruralnog country bluesa i sofisticiranog urbanog zvuka predratne blues scene Chicaga. Njegov sirovi, ruralni stil, pretočen u pesme poput Bull cow blues, Mississippi river blues,  Too too train blues ili Good Jelly, postaće zaštitni znak jedne epohe. Usledili su potom i standardi: Good boy (1937.), Key to the highway (1941.) ili Southbound train (1957.).

 

I got the key to the highway,
Billed out and bound to go.
I'm gonna leave here running
Walking is most too slow.

I'm going back to the border
Woman, where I'm better known.
You know you haven't done nothing,
Drove a good man away from home.

When the moon peeks over the mountains
I'll be on my way.
I'm gonna roam this old highway
Until the break of day.

Oh give me one, one more kiss mama
Just before I go,
'Cause when I leave this time you know I,
I won't be back no more.
I got the key to the highway,
Billed out and bound to go.
I'm gonna leave here running;
Walking is most too slow.

I'm going back to the border
Woman, where I'm better known.
You know you haven't done nothing,
Drove a good man away from home.

 

  Više nego ijedan drugi umetnik, Big Bill Broonzy (William Lee Conley Broonzy) je pomogao da bluz zavlada Chicagom. Rođen je bukvalno na obali reke Mississippi, ali se u ranom detinjstvu sa porodicom seli u Chicago. Već sa deset godina počinje njegov interes za svet muzike. Od kutije cigara pravi prvu frulu na kojoj je svirao tradicionale. U ovom periodu svog života (oko 17 godina) Broonzy je pokazao interesovanje da postane božiji čovek, ali ga je jedna simpatična epizoda odvela na potpuno drugi put. Vlasnik jednog kluba mu je ponudio 50 dolara i novu violinu, ako bi ovaj zauzvrat pevao u njegovom klubu četiri noći. Iako je Broonzy odbio ovu ponudu, morao se prihvatiti posla, jer je njegova žena krijući uzela novac i ugovorila svirku. Život ga je opet odveo na čudan put - na front. Pošto je dve godine proveo boreći se pod američkom zastavom po poljima Evrope (1917.-1919.), vraća se u Chicago, gde po prvi put uzima u ruke gitaru i započinje svoju muzičku karijeru. Broonzy počinje da snima sredinom 20-tih, da bi već početkom sledeće dekade bio glavna figura čikaške bluz scene na kojoj je nastupao zajedno sa Tampa Redom i John Lee Sonny Boy Williamsom.

 

  Njegovi prvi snimci su bili Big Bill's Blues i House Rent Stomp usnimljeni i izdati 1927. godine. Neki od njegovih prvih snimaka su objavljeni i pod imenima Big Bill Bromsley (usled štamparske greške), ali i Big Bill Johnson. Tokom gotovo celog svog života morao je da radi kao kuvar, pomoćni radnik, nosač, kako bi uspeo da izdržava svoju porodicu. Bio je svestran, pa je mogao da svira i starijim - vodvilj stilom i onim čikaškim, koji se u to vreme još uvek razvijao. Kada je povratak bluzu posle Drugog svetskog rata označio Broonzyev starinski stil kao stvar prošlosti, on se okrenuo vodama folk bluza, pa je tako postao jedan od prvih koji su radili turneje većinom po Evropi, ali i Africi, Južnoj Americi i Pacifičkoj regiji stvarajući tako nove sledbenike.

 

Mississippi river
Is so long, deep and wide
I can see my good girl
Standin' on that other side

I cried an I called
I could not make my baby hear
Lord, I'm 'on get me a boat, woman
Paddle on away from here

Ain't it hard to love someone
When they are so far from you
Lord, I'm on' get me a boat and
Paddle this old river blue

I went down to the landing
To see if any boats were there
And the fareman told me
Could not find the boats nowhere

The big boat ease up the river
Are turnin' 'round an 'round
Lord, I'm 'on get me a good girl
Or jump overboard an drown

 

   U svojoj autobiografiji Big Bill Blues napisao je: Neki crnci mi kažu da stari stil bluesa vodi crnce natrag u ropstvo – ali  ko to želi podsetiti na ropstvo? A neki kažu da ovo nije ropstvo, ne više, pa zašto onda ne naučite svirati nešto drugo?. Samo im kažem da ne mogu svirati ništa drugo. Do 1950. gotovo se potpuno odrekao muzike i radio je kao domar na univerzitetu Iowa State.

 

   Tada su ga ponovno otkrili beli folk muzičari i publika na području Chicaga, posebno književnik Studs Turkel, koji je Broonzyja često ugošćavao u svojoj radijskoj emisiji. Promenio je svoj stil kako bi udovoljio zahtevima svoje oživljene karijere: glas mu je bio grublji, pojednostavio je stil gitare, upotrebio je slobodnije ritmičke strukture nego što je to bilo u plesno orijentisanom bluesu njegovog čikaškog doba, te dodao još spirituala i folk pesama na svoj repertoar. 1951. Broonzy je obišao Evropu, kao jedan od prvih bluzera koji je to uspeo; kasnije je nastupao u Africi, Južnoj Americi i Australiji. Publika je bila zahvalna, posebno u Engleskoj; njegove su se ploče takođe dobro prodavale, a čuli su ih i mnogi mladi muzičari, uključujući Erica Claptona, koji je Broonzyja označio kao jednog od njegovih prvih uticaja i snimio Broonzyjev Key to the highway sa svojim bendom Derek and the Dominoes.  Do 1953. Broonzy je mogao zarađivati ​​za život od muzike, što je retko bilo moguće čak i na vrhuncu njegove rane popularnosti. Uživao je u ulozi starijeg predstavnika bluesa i cenio uticaj bluesa na popularnu muziku. O Elvisu Presleyu rekao je: Sviđa mi se to što radi. Ljulja blues, to je sve što radi... Rock and roll je tu da ostane jer dolazi od prirodnih ljudi. Rock and roll je prirodna krađa bluesa i blues nikada neće umreti. Blues ne može umreti jer je prirodna krađa spirituala. Broonzy je još dvosmislenije ocenio spoj bluesa i gospela Raya Charlesa, rekavši, prema Peteru Guralnicku u The Listener's Guide to the Blues: On meša blues s spiritualom. Trebao bi pevati u crkvi.

   Godine 1957. Broonzyju je dijagnostifikovan rak pluća. Operacija ga je ostavila bez glasa, ali nastavio je nastupati na gitari tokom preostalih meseci svog života. Preminuo je u vozilu hitne pomoći na putu do čikaške bolnice u avgustu 1958. Svoj život i karijeru sažeo je u svojoj autobiografiji nekoliko godina ranije: Kad pišete o meni, molim vas, nemojte reći da sam jazz muzičar. Nemojte reći da sam muzičar ili gitarista - samo napišite da je Big Bill bio poznati blues pevač i svirač koji je snimio 260 blues pesama od 1925. do 1952. godine; bio je srećan čovek kada je bio pijan i svirao ženama; svideo se svim blues pevačima. Kao što je Bob Groom napisao u časopisu Blues World: može se sigurno svrstati među blues besmrtnike.

   Big Bill Broonzy je ostao istinska legenda bluza, simbol jednog vremena – izvornog, nevinog i tajanstvenog. Umro je od kancera, 15. avgusta 1958. godine, ispraćen veličanstveno od prijatelja i poštovalaca – bili su tu Tampa Red, Muddy Waters,  Mahalia Jackson, Sunnyland Slim, JB Lenoir, velikani bluz scene. Ostavio je iza sebe fantastično i inspirativno duhovno nasleđe, pesme kao komadiće jedne jedinstvene duše, simbolično oivičene standardom Big Bill blues.

 

NEHEMIAH SKIP JAMES (1903. – 1969.)

 

... Hard time’s is here

an every where you go

times are harder

than th’ever been befo’...

... You know, you’ll say you had money

you better be sho’

but these hard times gon’ kill you

just drive and lonely soul...

 

      Nehemiah Skip James (9. jun 1902.- 3. oktobar 1969.) legendarni je američki Delta blues pevač, gitarista, pijanista i tekstopisac, rođen u Bentoniji, država Misisipi. Na početku svog umetničkog, lutalačkog i životnog puta učio je umeće sviranja gitare od bluzera Henry Stuckeya. Njegov neobično sugestivni vokal, njegova vera, istrajnost, neuhvatljivi duh lutalice i finger picking tehnika sviranja gitare obojili su svet bluza autentičnim tonovima istinske legende i utisnuli žig besmrtnosti za sva vremena. Pojavljivao se gotovo niotkud i isto tako nestajao – iznenadno i bez ikakve najave, stvarajući još za života jedan od originalnih bluz mitova.

 

    Zvanična muzička odiseja Skip Džejmsa je počela prilikom njegovog prvog snimanja za Paramount records, daleke 1931. godine, negde u vreme žestoke ekonomske krize koja je uzdrmala Ameriku. U kratkom, gotovo nestvarnom i iznenadnom momemntu, bez prethodne najave, nastao je u pomenutom studiju niz antologijskih blues snimaka: Cherry ball blues, 22-20 blues, Crow Jane, How long ’buck, Devil got my woman, I’m so glad, Four o’clock blues, Jesus is a mighty good leader, Dunken spree, Hard time killing floor blues, If you haven’t any hay get on down the road, Yola my blues away, Little cow and calf is’ gonna die blues, Cypress grove blues, Special ride blues, Hard luck child, Be ready when he comes i What am i to do, osenčenih nestvarnom snagom, katarzičnošću, setom, poletnošću, čistim i hipnotičkim stilom i glasom koji uznemiruje dušu slušaoca...

 

                                                                  ####

 

Bio je iz Bentonije, država Misisipi. Svi su ga zvali Skipi, jer se nigde nije zadržavao. Jedne večeri prijatelji su ubeđivali Skipa da se prijavi na takmičenje za talente koje se održavalo u prodavnici u centru Džeksona. Pobednik je bio Skip Džejms. To je značilo ugovor sa Paramauntom i kartu za voz do Graftona u Viskonsinu gde je album trebalo da se snimi.

 

    Na snimanju u Viskonsinu Skipi je dobio novu gitaru – zvanu Stela i krenuo sa pesmom Hard time killling floor blues. Godina je bila 1931.. Bila su to zaista teška vremena besposlice i bede za crnog čoveka, godine poniženja o kojima je Skipi progovorio u svojim pesmama. Usledio je potom Illinois blues, nešto tako dirljivo i setno, nešto u čemu se sagledavala sva tuga ovoga sveta. Nakon nje još senzibilniji Devil got my woman. Snimatelj je beležio Cherry ball blues, veoma uzbuđen neverovatnim talentom, stilom i kreativnošću mladog, nepoznatog bluzera. Potom je krenula besmrtna – I’m so glad.

 

Svirka se produbila do duboko u noć. Bio je februar 1931. godine. Skip je tog dana snimio 18 pesama. Bilo je tu standarda, ali je većinu sam napisao. To su bile moćne pesme. Ta svirka je postala legendarna. Za Skipa je to bilo fascinantno ostvarenje sna, trag u bogatoj bluz istoriji. Drugog dana tog februara, snimili su još 8 pesama na klaviru.

 

   Nakon završetka snimanja Skipi je dobio samo 40 dolara naknade, ali se osećao kao veoma bogat čovek.

 

Skip Džejms nikada nije dobio ni prebijenu paru od prodatih ploča, niti je ikada čuo vlastite snimke.

 

   U naletu velike ekonomske krize koja je zahvatila Ameriku sve odlazi bestraga. Skip je stigao do još jedne raskrsnice svojih skitačkih puteva.

 

Skipi se udaljio od bluza i svoje muzičke karijere. Okončao je jedan život da bi započeo drugi. Skip je pošao putem svog oca, baptističkog sveštenika. Skip Džejms je počeo novi život uz Gospoda. On je jednostavno nestao. Njegovi snimci su postali raritetni. Ime Skip Džejms je postalo legenda za ljubitelje bluza. Samo on nije imao pojma o svemu tome.

 

                                                                  ####

 

   Snimio je 1931. godine i nestao je na 33 godine. A onda je nađen u bolnici i doveden na legendarni Newport festival 1964. godine. Prvi njegovi stihovi nakon pune 33 godine tišine bili su: Radije bih bio đavo, nego ženskaroš. To je prvo što je učinio kada se vratio na sceni u Njuportu.

 

... I’d rather be Devil

than to be that woman’s man

you know, nothing but the Devil,

he done change my baby’s mind ...

 

    Izašao je direktno iz 1931. godine. Bio je naelektrisan, moćan i harizmatičan.

 

... I’m so worried now,

but i hope not to be worried long

because i’m going to pack

my little old suitcase

back down the road i’ll be gone

you know my baby she got a little something

i just don’t know what in the world it is ...

 

U to vreme(sredinom šezdesetih) Skip Džejms je bio teško bolestan. Kada je pronađen 1964. godine u Tuniki, praktično je dovučen iz bolnice na festival u Njuportu. Borio se protiv raka. Trebalo je da se hitno operiše.

 

   Bolnički računi Skipa Džejmsa u Vašingtonu plaćeni su tako što je njegovu pesmu I’m so glad snimila tada popularna blues-rock grupa Cream i poslala novac. Skipov život produžen je na par godina.

 

   Dobio je šansu i da snima. Snimio je dva albuma u poslednjim godinama života, kao i album sa pesmama koje je nekada davno uzaludno pevao. Washington D.C. Hospital center blues nastao je u bolnici u kojoj je lečen i pažen. Stihovi su bili potresno dirljivi i bolno iskreni.

 

... In a hospital

in Washington D.C.

ain’t got nobody

to see about me

but i was a good man

and i was a poor man

you can understand.

All of the doctors

and nurses, too

they came and they asked me

who in the world are you?

I’m a good man

i’m a poor man

you can understand.

I didn’t go hungry

had plenty to eat

had good treatment

and a place to sleep

and i was a good man

and i was a poor man

you can understand ...

 

Skip peva o svom iskustvu i o svom životu. Znao je da je njegova muzika veličanstvena i da će njegove pesme da ga nadžive. Bio je siromašan, ali veoma ponosan.

 

    Njegove pesme su nadživele njegov težak ovozemaljski život. One slave duh života, istražuju najveće dubine ljudske duše i podižu nas do najviših nebesa... To je ono što bluz čini.

 

ROBERT JOHNSON (1911.-1938.)

 

Nikad nisam naišao na nešto što bi imalo više duše od Roberta Johnsona. Njegova muzika ostaje najsnažniji krik koji čovek može pronaći u ljudskom glasu.

 

                                                                                                                   ERIC CLAPTON

 

      Njegov život i muzika čine se neuhvatljivima. Neuhvatljivima poput duha muzike koju je živeo, stvarao i ovekovečio kroz mit svojim ranim odlaskom. Ostale su pesme, dvadeset i devet čudesnih priča, treptaji duše i iskra koja je vremenom razbuktala večni, neuništivi plamen bluesa. Ostalo je samo ono što se naslućuje i uvek, iznova, razbuktava plamen kreativnosti duhom odabranih.

 

      Robert Johnson je verovatno rođen 8. maja 1911. (ne postoji saglasnost oko tačnog datuma rođenja), kao jedanaesto dete Julie Major Dodds. Desetoro starije dece plod su njenog braka s Charlesom Doddsom. Robert je bio vanbračno dete, što je vremenom uticalo na njegov karakter i osećaj odbačenosti. Detinjstvo su mu obeležile česte seobe zbog očevih poslova.

 

       S navršenih 19 godina oženio se Virginijom Travis, ali je njegova šesnaestogodišnja supruga preminula pri porođaju, što se često događalo crnim, siromašnim porodicama, bez pristupa lekarskoj nezi. Smatra se da je ovo Johnson doživeo kao veliki udarac i da ga je nagnalo na život lutalice. Negde u to vreme je sreo Son Housea, čoveka koji je postao njegovo prvo veliko muzičko nadahnuće. Druga dva velika uzora bili su Richard Harney, najveći virtuoz Delta-blues regije i Ike Zinnerman.

 

      S petnaest. šesnaest godina svirao je usnu harmoniku. Bio je jako dobar i svima se sviđao, ali onda je odlučio da bi radije svirao gitaru. Pratio je legendu, blues virtuoza Son Housea i njegovog pajtosa Williea Browna, svuda gde bi svirali po lokalnim krčmama i barovima. Od ranih danova pratio ga je duh nemira i lutalaštva. Počevši negde oko 1931., pa narednih sedam godina, lunjao je na sve strane, ostavljajući na svakoga utisak svojim sviračkim umećem. Vrzmao se naokolo, a zatim odlazio; nigde nije dugo ostajao, priseća se House tih godina. Najveći deo onoga što se zna o Johnsonu potiče iz tih godina, iz priča njegovog povremenog saputnika Johnnyja Shinesa i drugih muzičara koji su ponekad provodili vreme s Johnsonom.

 

  Shines ga je opisao kao jedinstvo suprotnosti: Robert je bio draga osoba, premda se ponekad, znate, durio. Bio je sramežljiv, ali vrlo nametljiv. Uglavnom je bio tih, sve dok ne bi počeo piti. Tada je bio kao i svi drugi - svadljiv. Njegovi tanki, oštri prsti lepršali su poput uhvaćene ptice. Bio je čudan momak. Stajao bi i svirao, ne obraćajući pažnju ni na koga. U to je vreme s njim bilo i naporno i zabavno. Novac je pristizao sa svih strana. A onda bi se Robert jednostavno pokupio i izašao; znao me ostaviti samog na pozornici. I onda ga ne bi video dve, tri nedelje.

 

      Shines je bio jedan od retkih ljudi koji je podelio s drugima život na cesti. Ugledao se na legendarnog Howlina Wolfa, jednog od budućih velikana čikaške električne scene koji je tih godina nastupao po malim lokalima u Delti u ulozi mladog naslednika slavnog Charleyja Pattona. Shines je bio izvrstan gitarista i jedan od najboljih u regiji.

 

Robert je bio momak kojeg smo mogli probuditi u bilo koje vreme i odmah bi bio spreman za put. Ja sam ga zapravo samo sledio, priseća se Shines. Morali ste biti sposobni nositi se s njim ako ste ga želeli upoznati, a uvek je zadržavao neku distancu. Bilo ga je prilično teško slediti, ali svirao je stilom koji mi se sviđao. Robert i ja smo mnogo puta svirali zajedno - putovali smo u Chicago, Texas, New York, Canadu, Kentucky, Indianu. Sledio sam ga jer sam znao da je fantastičan i želeo sam učiti.

 

      Snažan glas i sposobnost privlačenja publike bili su zajedničke osobine svim slavnim muzičarima iz Delte, koji su uglavnom svirali u zabitim krčmama Juga. Ipak, dok su stariji muzičari iz Delte poput Housea i Pattona bili uglavnom vezani za ruralni, regionalni repertoar, Johnson je dobro čuo sve ono najmodernije u muzici, izvodeći sve - od hillbilly pesama do holivudskih kaubojskih pesama i stvari Binga Crosbyja.

 

Izvodio je sve što je čuo na radiju. Sedio bi i slušao radio, ne biste primetili da mu poklanja pažnju, a kasnije te večeri izašao bi na ulicu i svirao iste pesme koje je čuo na radiju, seća se Shines. Mogao je svirati stilom Lonnie Johnsona, Blind Blakea, Blind Boy Fullera, Blind Willie McTella, svih njih. I stvari country pevača Jimmyja Rodgersa - ja i Robert svirali smo mnogo njegovih stvari, čoveče. Ragtime, pop pesme, valcere, polke - zamisli, čoveče, polke! Robert je jednostavno skidao pesme iz vazduha. Shines je potom dodao da su među Johnsonovim omiljenim pesmama bile My blue heaven, Tumbling tumbleweeds i  Yes, sir, thats my baby.

 

    Napokon, svoj neverovatno inspirativni i kreativni duh Johnson je pretočio u pesme - dvadesetdevet neverovatnih, antologijskih komada, snimljenih u par dana, tokom dva studijska snimanja - 1936. i 1937. godine. Mitska trampa sa đavolom, na raskršću života, dala je plodove koji su ostali za sva vremena - da svetle u tami i usmeravaju odabrane i sve one koji traže, pre svega - srcem. Uz svirke, pesme, lutalaštvo i alkohol, Johnsona je pratila i reputacija ženskaroša. Shines je to ovako objašnjavao: Žene su Robertu bile poput motelskih ili hotelskih soba. Ostavljao ih je tamo gde ih je našao. Neka mu nebo pomogne, ali nije birao. Sudbina je htela da mu žene dođu i glave. Legendarni bluzer i Robertov savremenik i kolega David Honeyboy Edwards, koji je svirao širom Delte, ispričao je kako je s Johnsonom redovno svirao u maloj seoskoj krčmi blizu Three Forksa, naselja nedaleko od Greenwooda. Vlasnik krčme pokupio bi ih u Greenwoodu, a zatim ih je nakon nastupa vraćao u grad. Edwards je predpostavljao da je gazda sebi utuvio u glavu kako mu Johnson muti sa suprugom pa ga se odlučio rešiti otrovanim viskijem.

 

Robert je dogovorio svirku u Greenwoodu i sledeće subote uveče opet se uputio u krčmu. Vlasnik krčme je dao nekim svojim prijateljima viski da ga oni daju Robertu da pije, znate, dao mu je piće jer je mislio da se nešto događa između Roberta i njegove žene. Ali ipak ga je i dalje angažovao da svira kod njega. I sad, ne znam je li piće bilo otrovano ili ne, ali tako sam čuo. Znam da se on tamo otrovao.Vratio sam se u Greenwood jer sam svirao na nekoj maloj kućnoj zabavi. A on je svirao tamo u krčmi i ljudi su mi rekli da mu je pozlilo tokom svirke, oko jedan sat posle ponoći. No mnogi su stigli iz grada i hteli ga čuti, pili su i bili dobro raspoloženi pa su ga molili da svira i on je svirao onako bolestan. Kažu da je rekao publici: Zlo mi je, znate, sviram, ali nije mi dobro. Nisam u stanju svirati. Rekli su mi da je svirao do dva, a tada mu je tako pozlilo da su ga morali odvesti natrag u grad. Vratio se u Greenwood i tamo umro.

 

     Johnsonova smrtovnica navodi datum - 16. avgust 1938. Ostatak priče je kontraverzna legenda, upravo onakva kakav je bio i sam njegov život lutalice - trubadura. Čini se da tada niko nije previše brinuo o pravim okolnostima i razlozima Johnsonove smrti. On je za većinu bio sam crni gitarista izvana, koji je ubijen.

 

     Ono što je na kraju ostalo je Johnsonova inspirativna muzika. Ono što će mnogi kasnije potvrditi bila je činjenica da je bio jedinstveni genij i da je njegov rad jedan od najdirljivijih i najkompleksnijih primera muzike 20.-og veka.

 

    Sledi prisećanje na legendarna Johnsonova studijska snimanja 1936.-1937. godine, tokom kojih su nastali jedini muzički zapisi njegove kreativne briljantnosti i nautentičnosti, 29 bisera blues klasicizma.

 

Robert Johnson’s first studio session

 

   U ponedeljak, 23. novembra 1936.godine, kad je prvi put ušao u studio, Robert Johnson je bio ambiciozan i iskusan profesionalac s nadom da će snimiti hit. Bio je dvadesetpetogodišnak,  majstor nekoliko stilova, duboko uronjen u muziku koja se svirala u krčmama Delte. Ostatak priče je legenda, čudesna istorija bluesa i savremene muzike uopšte.

 

     Kind hearted woman blues, prva je pesma na prvom Johnsonovom snimanju. Jedna od pesama baziranih na hitu Leroy Carra Mean mistreater mama, posvećena dobroćudnoj ženi, naznaka je Johnsonovog  jedinstvenog talenta, poetičnosti i mogućnosti transformisanja u obradi pesme drugog autora. Uprkos studijskom neiskustvu bila je to početna snimka vredna divljenja, na tragu rađanja vanvremenskih klasika.

 

     Naredna, I believe ill dust my broom, jedna je, uz Sweet home Chicago, od dve najizvođenije Johnsonove pesme. Pesma koristi melodiju koja potiče od Ill make a change Leroy Carra, a tematski je usredsređena na putovanja i razdvojenost od drage osobe. Ono što je pesmu učinilo zanimljivom, nije bio tekst, nego ogoljena, neumorna gitarska pratnja. Inspirativno menjanje akorda namesto pridržavanja forme od dvanaest taktova, u kombinaciji sa pulsirajućim boogie ritmom, pojačavali su napetost i energiju izvedbe. Lightnin Hopkins, Jimmy Reed i hiljade drugih gitarista pretvorili su sličan, čvrst gitarski boogie u vlastite, stilske fraze, no kad je to Johnson odsvirao, radilo se o potpunom novitetu koji je tada zvučao neverovatno savremeno i uzbudljivo. Johnson je bio prvi gitarista koji je boogie shuttle pretvorio u standardni obrazac. Ova inovacija u to vreme nije bila toliko značajna, ali kada je električno pojačanje zvuka omogućilo gitaristima da zamene klavir kao kontrolora ritma u blues bendovima, postala je kameno temeljcem rock and rolla.

 

     Sweet home Chicago predstavlja Johnsona potpuno sigurnog i opuštenog. Postoji nešto zarazno u načinu na koji održava ravnotežu između jecajućeg zvuka kojim pesma započinje i duhovitog, razgovornog tona. Johnson je nastavio s temama lutanja i putovanja i u sledećoj pesmi, Rambling on my mind, ali ona neće biti zapamćena po tekstu, nego po slide triolama koje je Elmore James preuzeo za svoj hit Dust my broom. Bila je to prva Johnsonova slide pesma. Prvi put na ovom snimanju u njemu se probudila Delta; u njegovom strastvenom glasu osetila se sirovost Son Housea (uvek se rado, s prijatnom jezom, prisećam Kleptonovih verzija ove Džonsonove pesme: sa albuma s John Mayallom i njegovim bluesbreakersima, iz 1966., i sa jednog od najboljih live albuma svih vremena, Claptonovog solo albuma EC was here, iz sredine sedamdesetih). Lutanje, lutanje mi je na pameti, teško mi je ostaviti te, devojko, ali tako si neljubazna prema meni.

 

    Johnson je za Rambling on my mind naštimovao gitaru na otvoreni E, ali izgleda da je ovaj štim retko koristio pa se u sledećoj pesmi vraća standardnom. Pesma When you got a good friend sadrži Johnsonov najličniji tekst suzdržane osećajnosti i nedostaje joj dotadašnje autorove iskričavosti. Uzlazna linija energičnosti donosi Come on in my kitchen, nesumnjivo blues remek - delo. Bila je to senzibilna hipnotička jadikovka (za preporuku verzije Johnnyja Wintera i Climax Chicago blues banda). Početak pesme je jedinstven: tri uzlazne note, vibrirajuća slide gitara oslobađa se u zvonolikom akordu, zatim isti pasaž odsviran silaznim notama; sledi kratka pauza za bas figuru pa ponovljena fraza, uz Johnsonovo mumljanje, onda još jedna fraza ovog samotnog dueta bez reči. Tada sledi poziv poput preklinjanja: Bolje ti je da uđeš u moju kuhinju, mala, jer vani će pasti kiša i nadolazeća bas progresija. Prelepo, dirljivo, neverovatno ispunjeno dušom - remek-delo uporedivo samo s Elmore Jamesovim Devil got my woman bluesom, još jednim biserom tridesetih.

 

       Naredna pesma Terraplane blues Johnsonov je hit, vešta kombinacija delta stilova i tadašnjih trendova, strukture preuzete iz pesme Milk cow blues. Za završnu pesmu prvog dana snimanja Johnson je odabrao Phonograph blues, još jednu dvosmislenu kompoziciju. Johnsonov glas i svirka zvučali su opuštenije i sigurnije nakon prvog dana provedenog u studiju.

 

   Nakon dva slobodna dana, Johnson se vratio u studio u četvrtak 26. novembra, ali snimio je samo jednu pesmu. Bila je to 32-20 blues, jednostavna gitarska verzija pesme 22-20 blues Skipa Jamesa, koju je on svirao uz pratnju klavira. Johnson je izuzetno cenio rad majstora bluesa Skip Jamesa. Skip je bio prorok bez slave u svojoj zemlji, lutalica koji je takođe, u samo jednoj godini (1930.) snimio sve svoje pesme (bez gotovo ikakve novčane naknade) i bukvalno nestao na tridesetak godina. Pevao je sablasno uz gitarski molski štim. Njegovo sviranje klavira bilo je na rubu anarhije.

 

   Kad se u petak vratio u studio, Johnson je snimio They’re red hot, neobičnu fuziju: s jedne strane živog, komičnog hokuma, s druge, swing jive zvuka. Energija i humor Johnsonove izvedbe, te lakoća s kojom je savladavao brze deonice uz naglo zaustavljanje, pokazuju da je bila reč o njegovom uobičajenom repertoaru. Dead shrimp blues delo je manjeg značaja, neka vrsta reciklaže načina sviranja gitare korištenog u Kind hearted woman i Phonograph blues. Naredna pesma, Cross road blues je bila idealan izbor da se ugođaj vrati nazad u Deltu i Johnson je tamo ostao tokom sledeće četiri pesme s kojima je završio svoje prvo diskografsko putovanje u Kolumbiji. Johnson je izvođenjem Raskršća potvrdio uticaj Son Housea i njegove slide tehnike sviranja gitare. On je idealizovao Housea u mladosti i njegova bottleneck (slide) tehnika sviranja bila je prva koju je istinski savladao i usavršio.

 

     Walking blues je takođe bila pesma pod uticajem Son Housea, direktno naučena od mentora. House je istoimenu pesmu snimio 6 godina ranije. Son House je bio samo još jedna od nepravedno zapostavljenih blues legendi. Naime, snimao je samo jednom i premda su mu objavljene četiri ploče, one nisu postigle nikakav uspeh i pale su u zaborav. Na sreću, mladi britanski rock and roll bendovi kao the Rolling Stones, Yardbirds, Animals, Blues incorporated, John Mayall’s bluesbreakers ili potonji bluzeri Fleetwood Mac potakli su šezdesetih godina moćni blues revival, vraćajući se na taj način istinskim korenima moderne pop muzike i izvlačeći na svetlost dana iz blata zaborava i nepriznatosti dobre stare američke bluzere. Bilo je to za mnoge zakasnelo, ali ipak pravedno priznanje zasluga i veličine - osmeh na licu i povratak likova poput Skip Jamesa. Iz mraka močvara Delte izronio je duh nepobedivosti, setne lepote i blagosti ponosa koji nudi pomirenje za sve i praštanje. Johnsonov Walkin’ blues je sastavljen od nepovezanih, lebdećih stihova. Neke je stihove naučio od Housea, a preostali su verovatno njegovo delo ili su prikupljeni iz drugih izvora. Kako god da bilo, pesma je postala moćni blues standard, doživevši potom razne verzije, raznih izvođača. Moj favorit je, definitivno, razarajuća verzija još jednog blues velikana - Muddy Watersa, u kojoj čikaški majstor naprosto reže, dok njegov oštri slajd dovodi emotivni naboj pesme do usijanja. Uzgred, da se ne zaboravi, preko Muddy Watersa, karike koja je nedostajala američki blues se prelio na Ostrvo, osvojivši potom Britaniju šezdesetih u vidu british blues scene (Korner-Davis-Jones-Jagger-Richards-Mayall-Green-Clapton-Page-Taylor - kakav niz!!!).

 

       Last fair deal gone down zadire još dublje u prošlost. Pesma je neka vrsta anomalije u Johnsonovom repertoaru, najruralnije delo koje je snimio. Njezina osnovna forma, triput ponovljen prvi stih sa zadnjim rimujućim, istorijski prethodi standardnom blues obrascu. Johnsonov gitarski deo vrlo je sličan onome što je Charlie Patton svirao na You’re gonna need somebody when you die, propovedi izrečenoj u gospel formi, snimljenoj 1929.godine. Ovakva vrsta pesama obično se izvodila u country-dance maniru Mississippi John Hurta. Johnsonov aranžman pruža stalan, prigušen bas ritam, naglašen ponavljajućim slideom. Na sredini pesme on napušta slide i prelazi na solo, prebirajući žicama uz udarce dlanom, a višim tonovima oponaša zvuk zvona.

 

       Preachin blues još je jedna od pesama Son Housea. Gore u svojoj sobi, sklupčao sam se u molitvi, a onda se pojavio blues i oduvao moju molitvu. Johnson, hiroviti usamljenik koji je voleo putovati, ispunio je ovu pesmu živošću sportskog automobila na novoasfaltiranoj cesti ili hukom vetra na krovu zahuktalog teretnog voza. Ubrzavam, oh, vozim, oh vozim svoj blues - mogu ubrzati i odvesti svoj blues u daljinu.

 

        If i had possession over judgement day Johnson svira s blistavom preciznošću i kontrolom, dodavajući kratke pauze, ritmičku suptilnost i slide riffove. Da imam kontrolu nad sudnjim danom, mala žena koju volim ne bi imala pravo na molitvu, pevao je on jedinstvenim blues stilom.

 

Robert Johnson’s second studio session

 

   Johnsonova prva ploča Terraplane blues objavljena je u martu 1937.godine. Nakon uspeha, usledile su još tri ploče: dve u aprilu i jedna u maju. U junu 1937. su Johnsona doveli u Texas na drugo studijsko snimanje. U subotu 19.juna snimio je 3 pesme, a narednog dana, nedelju 20. juna snimio je još deset pesama. Ovaj put je bio potpuno spreman. U sedam meseci od svog studijskog debija posvetio je mnogo vremena stvaranju novih pesama i postao vidljivo istančaniji, ali i znatno mračniji i introspektivniji. Na drugom snimanju bilo je malo vedrog materijala poput Sweet home Chicago. Sledio je model pesme Cross road blues, oslikavajući tamna lutanja putnika u negostoljubivom svetu.

 

     Prva u nizu, pesma Stones in my passway savršeno oslikava paradoks života lutalice. Ima trenutaka apsolutnog očaja i usamljenosti, ali uravnotežuje ih uzbuđenje slobode i kretanja. I am steady rollin man je u mainstream stilu Peetieja Wheatstrawa, zajedno s falsetom i gitarskim delom koji lepo hvata elemente zvuka gitarsko-klavirskih dueta. Pesma poseduje čvrstu strukturu, svaka strofa logično prelazi u sledeću, dok Johnson peva u lepom, opuštenom swingu. Pesma From four until late svirana je iz osnovnog C tonaliteta, kao što su to običavali ragtime gitaristi poput Blind Blakea, što ukazuje na njegov sve veći interes za istančanije sviračke tehnike. Glas mu zvuči lepše nego ikad, i premda to može odbiti ljubitelje delta deep bluesa, njegovo izvođenje fino pristaje uz urbanije stilove. Sa ovom je pesmom Johnson završio snimanje tog dana; vratio se u studio sledeće poslepodne.

 

     Usledila je Hellhound on my trail. Ponovo ga je inspirisala Devil got my woman Skip Jamesa, ali je efekat drugačiji od slatko-bolnog, meditativnog osećanja u pesmi Come on in my kitchen. Reč je o njegovom pesničkom remek - delu, noćnoj mori ispunjenoj paklenim psima i čarobnim prahovima, uz bljeskom munja osvetljene maštovite slike prirode. Napetost Johnsonovog glasa doprinosi snazi pesme. Little queen of spades je bila feministička prerada Wheatstraweove King of spades. U naredne dve pesme: Malted milk i Drunken hearted man Johnson govori o privlačnosti i opasnosti alkohola, pevajući u stilu Lonnie Johnsonovog kultivisanog pop bluesa.

 

       Me and the devil blues još je jedna pesma u stilu Wheatstrawa, podržana gitarskom deonicom iz Kind hearted woman. Pesma je vrhunski konstruisano muzičko delo u stilu najboljih studijskih umetnika tog vremena. Ona ima opuštenu studijsku intimnost, za razliku od glasne agresivnosti ulice ili krčme. Tekst takođe sadrži i dosta humora i sofisticiranosti. To je jedan od aspekata Johnsonovog rada, kao i bluesa uopšte, koji je prečesto bio zanemarivan i podcenjivan. Stop breaking down blues pesma je neobične strukture, smeštene u potpuno drugačiji obrazac u odnosu na njegov repertoar. Ubrzanog tempa, pesma odražava osećaj vedrine, pre svega jakim refrenom.

 

    Sledeća pesma, Travelling riverside blues, oživljava aranžman pesme Rollin and tumblin, s novim tekstom u kojem se spominju tri poznata grada na obali Mississippija - Friars point, Vicksburg i Rosedale. Bila je to Johnsonova najerotičnija izvedba nakon Come on in my kitchen, sa slideom koji lenjo odzvanja. Tekst je lukav i romantičan i opisuje njegovu najdražu devojku:Neću govoriti o bojama, ali prednji su joj zubi okrunjeni zlatom, ima hipoteku na moje telo i pravo na moju dušu.

 

     Moj put ka izvorištu svega - bluesu, vodio je zaobilaznim, putem u rikverc. Usvajajući rock and roll kao osnovu svega, jednog sam se dana neočekivao našao na izvorištu. Pored pesama kao što su Little red rooster, Back door man, I am so glad, Spoonful, Love in vain, Sitting on the top of the world ili Crossroads, kao i hiljade drugih sličnog senzibilitetza i snage, pronašao sam Travelling riverside blues, ali u verziji moćnih Led Zeppelina i pesma me je naprosto oduvala - bio je to tehnički savršen  a la Page zvučni udar, elektrificirani blues sa Delte, povratak korenima u veoma stilski briljantnom i pročišćenom izdanju. Neponovljivo iskustvo koje opredeljuje i veže. Mistika spota je samo dodatno uzburkala dušu i pojačala vatru. Usledio je oslobađajući povratak matici, tj. Delti Mississippija, u stilu Morrisonovog Cars hiss by my window ili Hendrixovog Bleeding heart, povratak u kuhinju predivne blues duše, neobično dugo putovanje koje nikad zapravo ne prestaje i u samom putu pronalazi večnu sreću, cilj i inspiraciju probuđenih.

 

      Honeymoon blues Johnson peva s opuštenom sigurnošću i reči su mu ugodno romantične. Reč je o jednom potpuno optimističnom tekstu. Mora da je ljubav, Gospode, što me obuzima. Svojom sledećom pesmom, Love in vain, Johnson nastavlja sa ulogom zaljubljenog romantika, ali napušta svaki znak optimizma. Bila je to jedna od njegovih najlepših i strukturalno najčvršćih kompozicija, tužna slika muškarca koji se oprašta od svoje ljubljene. Slike su jednostavne i precizne: kofer koji joj nosi, način na koji je pogleda u oči u trenutku dolaska voza i napokon slika voza u odlasku, dva svetla na zadnjem vagonu. Tek tada Johnson napušta priču i prelazi na metaforu, upoređujući plavo svetlo sa svojim bluesom, a crveno sa svojom svešću.

 

 Sećanja mi ponovo naviru i odvlače me u pravcu the Rolling Stones verzije ove pesme: bilo u pravcu studijske verzije s albuma Let it bleed ili pak live verzije s albuma Get yer ya-ya’s out (jednog od najboljih živih albuma svih vremena), obe iz 1969.godine. Lirski ugođaj gitarskog tandema Mick Taylor-Keith Richards, uronjen u srž blues esencije i senzibiliteta, prožima me iznova u celosti - reči postaju nemoćne i suvišne. Uopšte, tako je to sa bluesom ili već bilo čim drugim što istinski osećate i volite. Prave, iskrene i vredne stvari, dovoljno rečito govore same po sebi ili same o sebi. Ostaje vam samo da se prepustite, onako, skrozzz.

 

         Milkcows calf blues, poslednja je u nizu dugog blues putovanja, blues kojim Johnson završava ovozemaljsko snimanje odlazeći nepovratno u legendu.

 

         Bilo je to jedno od najraznolikijih snimanja jedne osobe u predratnom bluesu, gotovo kao pregled blues scene 30.-ih godina 20.-og veka u reintepretaciji jedinstvenog i sjajnog muzičara. I, verovatno mnogo, mnogo više od toga.

 

     Robert Johnson stvorio je veoma inspirativan i očaravajući opus. Svirao je tek nekoliko godina, tokom kojih je napredovao od korena Delta zvuka preko već poznatih Leroy Carra i Lonnie Johnsona, u međuvremenu asimilirajući širok raspon pop i hillbilly zvuka. Zadnja snimanja napravio je u vreme kad je još iskušavao različite stilove, od uglađenog baladnog pesništva Lonnie Johnsona i Blind Blakea do sablasne osećajnosti Skip Jamesa. Njegova smrt, samo 14 meseci nakon poslednjeg snimanja, ostavila je mnoga otvorena pitanja njegovih mogućnosti i daljeg pravca u kome bi se kretao.

 

      Kako god da bilo, verovatno ili ne, nastavio je tamo negde svojim putem lutalaštva i slobode, od krčme do krčme, od žene do žene, da stvara jedinstven blues, uz šeretski osmeh i mnogo, mnogo gutljaja dobrog viskija.

 

Mrtav pijan sam, curo, mamuran i moram poći. Slatki dome, Čikago.

 

 

By Dragan Uzelac 2022.