ARTHUR PENN: MALI, VELIKI ČOVEK (1970.)
Zamislite situaciju u kojoj vam Njegova Visost, legendarni sarkastični i metuzalemski vođa tajnovite detektivske grupe T.N.T. – Broj Jedan iz stripa Alan Ford prepričava njegovu zvaničnu verziju povijesne bitke kod Little big horna, upakovanu u formu nadrealistično-parodijskog skeča montipajtonske skupine (sve sa animacijom) i propuštenu kroz apsurdno-oberiutski avangardni filter levog klasika ruske avangardne književnosti - Danila Harmsa, i donekle ćete moći samo blago naslutiti na koji je način američki filmski reditelj Artur Pen (27. septembar 1922. – 28. septembar 2010.), autor klasika poput Bonnie and Clyde (1967.), uspeo pretočiti roman Little big man (američkog pisca Thomasa Bergera) u istoimeni filmski klasik – totalno unikatno apsurdno-parodično remek-delo, nešto toliko ludo da prevazilazi moć deskripcije i najbujnije mašte ili snova.
Jack Crabb (alias Little Big Man, kojeg tumači briljantni Dustin Hoffman), 121-godišnji je starac koji u savremenom staračkom domu istoričaru prepričava svoj život. Radnja se potom prebacuje u 1859. godine i prikazuje kako 10-godišnjeg Jacka nakon masakra roditelja usvajaju Čejeni te kako će sledećih nekoliko godina provesti kako među Čejenima, tako i među belcima, doživljavajući niz bizarnih pustolovina i srećući važne istorijske ličnosti poput generala Kastera (čiji lik tumači Richard Mulligan), a što kulminira u znamenitoj bici kod Little Big Horna u kojoj će biti jedini preživeli belac.
Mali, veliki čovek je pre svega urnebesna parodija, humoristična simfonija pokretnih slika, brutalno satirično izvrtanje američke slavne mitologije (notorne i veoma krvave neistine), umetničko delo Artura Pena kojim se oslobađa svih stega i kompromisa kontrakulturni naboj usmeren pre svega na temeljne, nepromenjive i nedodirljive vrednosti jednog militantnog i lobotomiziranog društva zaglibljenog u vreme snimanja filma u raskalašni glib vijetnamskog pokolja.
Bio je to snažni metaforički krik i komentar na jedno društvo, brutalno farsičan konglomerat nastao nakon najvećeg nepočinjenog genocida u bogatoj, brutalnoj istoriji ljudskog roda umrljanoj krvlju sabraće u ime viših ciljeva i tzv. slobodarskog, demokratskog društva i poretka. Smešten u brutalno-farsični rascep između crne komedije i politički angažovane drame, Little big man ostaje jednim od najprovokativnijih, najkomičnijih i najotkačenijih dela sedme umetnosti, moj trajni favorit – humorom nadahnuto vrhunsko umetničko štivo, satirično ludilo nepodnošljive lakoće postojanja u jednom svetu koji je u svojoj dubokoj suštini sam po sebi parodija.
Bilo kakvo prepričavanje ovog jedinstvenog dela (jedinstvenog u celokupnoj istoriji kinematografije) bilo bi suluda misija – priču koju pripoveda Džek Kreb (par godina mlađi od Broja Jedan, koji je odrastao uz Čejene, od kada pokušava da pronađe svoje mesto u svetu) o tome kako se borio s indijanskim plemenom Čiroki u čuvenoj bici kod Little big horna možete samo osetiti na sopstvenoj koži i prepustiti se jedinstvenom užitku sadržaja celuloidne trake, antologijskoj ulozi besmrtnog Dastina Hofmana (jednog od najvećih glumaca svih vremena – Diplomac, Ponoćni kauboj, Psi od slame, Maratonac, Kramer protiv Kramera, Tootsie, Kišni čovek) i uvrnutog humora koji leči dušu najsuptilnijim mogućim viđenjem života, istorije i sveta.
Kada ga jednom pogledate, Mali, veliki čovek će kao jedinstvena i duhovita priča o Divljem Zapadu postati vaša trajna fascinacija i olakšaće vam pogled na suvoparnost života i istorije. Pored snažnog antiestablišmentskog naboja moćni Penov film je nimalo implicitna aluzija na tada još uvek aktuelni vijetnamski rat pre svega zbog svega zbog prilično eksplicitnih scena masovnih pokolja Indijanaca koje izvodi američka vojska, ali i time što je general Custer, koji se dotada tradicionalno prikazivao kao američki heroj i mučenik, u filmu prikazan kao krvoločni ludak koji će kod Litl Big Horna stradati isključivo zbog svoje neutažive želje za istrebljenjem svih Indijanaca. Film je prilično vešto balansirao između politički angažovane drame i crne komedije.
By Dragan Uzelac
Nema komentara:
Objavi komentar