BOB MARLEY(1945.-1981.)

 BOB MARLEY(1945.-1981.)

PART ONE: Biography

 

Crveno-žuto-zeleno: Istorija reggae revolucije

Život je jedan veliki put

sa mnogo znakova

i zato, dok njime jezdiš

ne komplikuj

slobodan od mržnje, zlobe i ljubomore

ne pokopavaj svoje misli

pretvori svoju viziju u realnost

probudi se i živi…

 

                                                                                         Wake up and live, Bob Marley 1979.

 

      Robert Nesta Marley predstavlja jednu od najbitnijih ličnosti istorije rock muzike i sinonim za jedan od njenih najautentičnijih vidova izražavanja - rege muziku. I ne samo to: Marley se vlastitim društveno-političkim angažovanjem i snagom poruke još za života uzdigao u očima rodne Jamajke i ostatka sveta  do mitskih visina, ostajući zauvek simbolom protesta i otelotvorenja težnji za slobodom svih obespravljenih ljudi sveta.

Ono što mi radimo je provera savesti čovečanstva. Pronalazimo da postoji velika količina sebičnosti, jer upravo sada imaš milione ljudi koji gladuju, a sve što im je potrebno je transport hrane. Ali, te pažnje nema. To je greška u savesti čovečanstva.

 

IN THE BEGINNING

    Marley je rođen 5. februara 1945. godine, Kingston, Jamajka. Muzikom počinje da se bavi ranih šezdesetih, tražeći vlastiti muzički izraz koji će ga deceniju kasnije proslaviti u celom svetu. Reggae muzika, čiji koreni sežu unutar pravaca rock-steady i ska muzike, bila je tada samo daleko snoviđenje mladog Jamajčanina. Svoju prvu singl ploču snima davne 1962. godine, sa pesmom Judge not, a potom, 1964., osniva bend The Wailers, koji će ga kroz razne transformacije pratiti tokom cele karijere. Prvobitnu postavu, pored naravno Marleya, činili su: Peter Mackintosh, Bunny Livingston, Junior Braithwaite i Beverly Kelso.

     Prva zajednička snimka benda bila je Bobova ska pesma Simmer down, ujedno i prvi hit na rodnoj Jamajci.Vrhunac prvobitne postave bio je singl iz 1966. godine, Rude boy, posvećen mladim kingstonskim delikventima. Usledila je potom trogodišnja muzička pauza, uslovljena Marleyjevim zatvorskim danima. Nakon nje, 1969. nova postava izdaje dva albuma - Soul rebel i Soul revolution i još dva singla - Duppy conqueror i Small axe. Tih godina Marley se okreće vlastitim afričkim korenima, koje će godinama potom nastojati da prezentuje svetu na najbolji mogući način: porukama o slobodi, pravdi i solidarnosti među ljudima, ma odakle oni dolazili. Naime, Marley potpada pod snažan uticaj rastafarijanske religije, zastupajući njenu revolucionarnu doktrinu i nalazeći u njoj duhovno utočište. Koreni nove vere koju će Bob proneti svetom sežu u crnu Afriku, preciznije u zemlju Etiopiju, obećanu zemlju afričkog spasa po Rastafari verovanju. Centralna figura pokreta bio je slavni etiopski car Haile Selasije, za koga se smatra da je izdanak loze legendarnog kralja Davida. Spoljne manifestacije Rastafari vere čine korištenje rastafarijanskih boja: crvene, žute i zelene, kao i frizure s čuvenim dreadlocks pletenicama. Marley se angažuje kao borac za mir i pravdu. Taj period muzički obeležavaju albumi African herbsman i Rasta revolution.

 

OSLOBAĐANJE LJUDI MUZIKOM

    Wailersi ubrzo postaju prvi bend sa Jamajke koji potpisuje direktan ugovor sa britanskom diskografskom kućom, Island, spremnom da dugi vremenski period strpljivo ulaže u razvoj i proboj novog i prijemčivog muzičkog izraza koji je zaživeo na ostrvu. Nakon dolaska braće Barrett u bend,Wailersi snimaju 1973. album Catch a fire, LP sa mnogo sofisticiranijim zvukom. Posle turneje po Britaniji i Americi, krajem 1973. je objavljen još značajniji album Burnin’, sa pesmama koje definitivno najavljuju proboj rege muzike van lokalnih okvira - bile su to čuvene Get up, stand up i I shot the sheriff sa novim čudesnim ritmovima i temama Marleyja i frendova. Upliv rege muzike u svet rock and rolla je mogao da počne - najbolje je to svetu prezentovao, a ko drugi, nego čovek za sve kombinacije, spororuki britanski gitarski virtuoz Eric Clapton. Njegova verzija pesme I shot the sheriff  definitivno je uklonila sve moguće barijere između dva sveta i različita pristupa životu i muzici - legenda je počela da se samoostvaruje.

     Novi zvučni udar relaksirajućih ritmova, empatije i snažne poruke usledio je sa snažnim, veoma impresivnim albumom Natty dread iz 1975. godine. Bend su prethodno napustili Mackintosh i Livingston, a u njega došli klavijaturista Touter, gitarista Al Anderson i ženski vokalni trio The I Threes. Natty dread jedan je od onih albuma koji vas definitivno vežu svojom unutarnjom snagom, usmeravajući čovekovu pozitivnu energiju ka kreativnosti i ljubavi. Svet je ostao zatečen lepotom i kvalitetom rege muzike.

I shot the sheriff, but I did not shoot the deputy.
I shot the sheriff, but I did not shoot the deputy.

All around in my home town
They're trying to track me down.
They say they want to bring me in guilty
For the killing of a deputy,
For the life of a deputy.
But I say:

I shot the sheriff, but I swear it was in self-defense.
I shot the sheriff, and they say it is a capital offense.

Sheriff John Brown always hated me;
For what I don't know.
Every time that I plant a seed
He said, "Kill it before it grows."
He said, "Kill it before it grows."
I say:

I shot the sheriff, but I swear it was in self-defense.
I shot the sheriff, but I swear it was in self-defense.

Freedom came my way one day
And I started out of town.
All of a sudden I see sheriff John Brown
Aiming to shoot me down.
So I shot, I shot him down.
I say:

I shot the sheriff, but I did not shoot the deputy.
I shot the sheriff, but I did not shoot the deputy.

Reflexes got the better of me
And what is to be must be.
Every day the bucket goes to the well,
But one day the bottom will drop out,
Yes, one day the bottom will drop out.
But I say:

I shot the sheriff, but I did not shoot the deputy, oh no.
I shot the sheriff, but I did not shoot the deputy, oh no.

    Od uvodnih taktova Bend down low, lepršavih, ustalasanih rege ritmova i moćnih bas plima rodne Jamajke, potcrtanih pozadinskom gitarom koja nepretenciozno najavljuje buru prikrivenih emocija, preko uznošenja teme Marlyjevim vokalom obojenim nijansama melanholije i energije koja nikog ne ostavlja ravnodušnim, te pratećih vokala koji nadopunjuju veličanstven zvučni kolaž, stižemo do Lively up yourself, jednog od bisera u nizu, koji se nastavlja monumentalnom No woman no cry i Revolution, pa sve do završnih tonova Them belly full, prepunih gitarskih wah-wah slika i ritmova koji teraju na lagani, neprestani pokret, lagani ples duše. Albumom jednostavno provejava atmosfera puna neverovatnog životnog iskustva, duhovne energije, smirenosti i punoće jednog života koji nadilazi bilo kakvu prepreku zle sudbe. Pre i posle Marlyja i Wailersa  mali je broj ljudi i autora koji su na tako slikovit i osoben način preneli treptaje vlastite duše na muzičko platno rock and rolla. Live album, snimljen krajem 1975.,u londonskom Lyceumu predhodno je studijsko iskustvo podigao na još viši nivo. Bio je početak svetskog trijumfa jedne autentične muzike i pogleda na svet.

 

SVE ŠTO SAM IKAD IMAO SU PESME O SLOBODI

   Marlyjeva vera u snagu muzike je bila bezgranična: ona je za njega predstavljala sredstvo buđenja ljudske svesti i savesti. Pozitivan način mišljenja je u snazi njegovih poruka dobijao jak oslonac, dok je kod mnogih ljudi ojačavao veru u prave vrednosti. Jedna dobra stvar sa muzikom:kada te udari ne osećaš bol , i zato, udri me muzikom, brutalizuj me muzikom. pevao je Marley u pesmi Trench town rock. Ostaće upamćena i jedna od mnogih njegovih izjava tokom sedamdesetih: Bogatstvo je kada ti tvoja svest može reći da ustaneš i uradiš nešto što želiš - i ti to možeš uraditi.

    Maja 1976. objavljen je album Rastaman vibration, sa još jednim Marlyjevim klasikom Roots, rock, reggae. Krajem godine desio se jedan u nizu mučnih događaja koji su obeležili celokupnu istoriju rock and rolla. Naime, Bob Marley postaje još jedna od meta atentatora. Njegova narastajuća harizma i politički uticaj postaju očiglednom pretnjom Sistemu. Marlyjeva poruka upućena svim obespravljenim ljudima ovoga sveta: Probudi se, ustani za svoja prava, probudi se, ustani i ne prekidaj borbu, bila je ipak previše jaka - Sistem je brutalno uzvratio udarac. Ipak, sretna je zvezda ovoga puta bila na Bobovoj strani. Ostavši živ, on napušta Jamajku u naredne dve godine.

Play I some music: (dis a) reggae music!
Play I some music: (dis a) reggae music!
Roots, rock, reggae: dis a reggae music!
Roots, rock, reggae: dis a reggae music!

Hey, Mister Music, sure sounds good to me!
I can't refuse it: what to be got to be.
Feel like dancing, dance 'cause we are free;
Feel like dancing, come dance with me!

Roots, rock, reggae: dis a reggae music!
Roots, rock, reggae, yeah! Dis a reggae music!
Play I some music: dis a reggae music!
Play I some music: dis a reggae music!

Play I on the R&B - wo-oh! Want all my people to see:
We're bubblin' on the Top 100, just like a mighty dread!
Play I on the R&B; want all my people to see:
We bubblin' on the Top 100, just like a mighty dread!

Roots, rock, reggae: dis a reggae music! Uh-uh!
Roots, rock, reggae, ee-mi duba! Dis a reggae music!
Play I some music: (dis a reggae music!)
Play I some music: (dis a reggae music!)

[Saxophone solo]
(Dis a reggae music!)
(Dis a reggae music!)

Play I on the R&B; I want all my people to see: (doo-doo-doo-doo!)
We bubblin' on the Top 100, just like a mighty dread!
(doo-doo-doo-doo!)
Play I some music: (dis a) reggae music!
Play I some music: (dis a) reggae music!
(Dis a reggae music!)
(Dis a reggae music!

    Marlyjev odgovor na sva zla bila je i ostala muzika - tako je bilo i ovoga puta. Odgovor se zvao Exodus, album antologijskih razmera, objavljen 1977. godine. Moćni ritmovi i prateći vokali, iz dubina tla majke Afrike, razvejavaju zao duh gramzivih i pohlepnih, uspostavljajući novi kosmički sklad. Svi ljudi dobre volje zaplesali su u ritmu numera poput Jamming, dodirujući magiju Natural mystic. Savršeni sklad čoveka, tla i kosmosa uspostavlja se unutar predivne teme One love. Duh empatije nadilazi mržnju, sujetu i zavist dok nastavljamo plovidbu sa So much things to say i The Heathen, uplovljavajući u mirnu luku Three little birds. Pesma Waiting in vain zatvara krug nezaboravnog Exodusa, kao večna razglednica sveta koji je hteo nešto više i makar na trenutak u tome uspeo. Energija i stav rege muzike, spojeni sa isto tako moćnim pokretom koji je tih godina uzburkao ljude s druge strane Atlantika - reč je naravno o panku, povratili su iznenada poljuljanu veru u snagu rock and rolla koji se poprilično bio istrošio. Operacija je uspela, međutim, šta se dalje desilo prosudite sami. Što se Marlyja i Wailersa tiče, usledila je godina sa nešto romantičnijom fazom i manje oštrim tonovima, preslikana na album Kaya. Bura se nanovo diže 1979. godine sa još jednim sjajnim albumom - Survival, koji podiže nove političke tenzije oštrim kritičkim tonovima.

 

EMANCIPUJTE SE IZ MENTALNOG ROPSTVA, NIKO SEM VAS NE MOŽE OSLOBODITI NAŠU SVEST

    Album je u potpunosti komponovan u Etiopiji, zemlji Rastafari spasa. Duh Afrike oseća se u svakom tonu. Dok slušate Zimbabwe i Africa unite, zapljuskuju vas talasi nepresušne tradicije i korena koji sežu hiljadama godina unazad. Osećate kao da plovite tajanstvenim rekama staroga sveta, oslobođeni bilo kakvih predrasuda - duh slobode,vere koja veže i tuge koja se kroz ritam pretvara u radost življenja, nude vam neponovljivo životno i duhovno iskustvo. Odličan prijem albuma pojačan je sjajnim nastupom u hramu crnačke muzike - Apolo theatru u Harlemu i svirkom na dan nezavisnosti Zimbabvea, 1980. godine. Marlyjev rad nagrađen je jamajkanskim ordenom za zasluge. Nakon još jednog dobrog albuma - Uprising i hitova Could you be loved i Redemption song usledila je nova američka turneja. Na žalost, pokazaće se i kao poslednja za Marlyja.

Old pirates, yes, they rob I
Sold I to the merchant ships
Minutes after they took I
From the bottomless pit
But my hand was made strong
By the hand of the Almighty
We forward in this generation
Triumphantly

Won't you help to sing
These songs of freedom?
'Cause all I ever have
Redemption songs
Redemption songs

Emancipate yourselves from mental slavery
None but ourselves can free our minds
Have no fear for atomic energy
'Cause none of them can stop the time
How long shall they kill our prophets
While we stand aside and look? Ooh!
Some say it's just a part of it
We've got to fulfill the book

Won't you help to sing
These songs of freedom?
'Cause all I ever have
Redemption songs
Redemption songs
Redemption songs

Emancipate yourselves from mental slavery
None but ourselves can free our mind
Wo! Have no fear for atomic energy
'Cause none of them-a can-a stop-a the time
How long shall they kill our prophets
While we stand aside and look?
Yes, some say it's just a part of it
We've got to fulfill the book

Won't you help to sing
These songs of freedom?
'Cause all I ever had
Redemption songs
All I ever had
Redemption songs
These songs of freedom
Songs of freedom

     Uprkos izuzetnoj snazi vere i borbenosti duha, Bob ne uspeva da dobije još jednu bitku. Zloćudni tumor na mozgu bio je fatalan. Smrt, ona fizička, odnela ga je 11.maja 1981.. Smrt, onu duhovnu, nije doživeo nikad. Njegov život, pesme i poruke živeče do kraja sveta - sveta koji je stvorio za sebe i one koji su ga voleli. Muzika koju je ostavio za sobom večna je priča o slobodi, koju žive oni koji su mu verovali.

 

PART TWO:  Bob Marley: The songs of freedom

Open your eyes and look within

are you satisfied with

the life you’re living?

    Bob Nesta Marley bio je Veliki čovek i Veliki muzičar jedne porobljene i ponižene zemlje – Jamajke( kolonije Velike Britanije), idejni vođa i tvorac pokreta reggae muzike koja je tokom sedamdesetih godina 20. veka krenula u osvajanje sveta svojim duhovnim čarima i čarobnim, hipnotičkim ritmovima.

 Bogatstvo je kada ti tvoja savest može reći da ustaneš i uradiš nešto što želiš – i ti to možeš uraditi.

    Njegov ovozemaljski život trajao je veoma kratko – (1945.-1981.), ali njegove pesme o slobodi, ljubavi i radosti življenja, prepune pozitivne energije i pobune protiv nepravdi sveta u kojem živimo trajaće večno – koliko i sam život u Bogu.

Čovek se ne meri bogatstvom koje poseduje, već integritetom i sposobnošću da oraspoloži ljude oko sebe. Ja zaista nemam puno da ti ponudim - par toplih zagrljaja, čistu dušu i jedno maleno, ali verno srce. Imam i kofer pun ljubavi i dva jastuka, pomalo već stara ali se još oseća miris mojih snova. Nemam ja puno na dlanu - par suza i jutarnju rosu kojom budim svoje lice, jedan osmeh i oči pune nade. Otvaraš svoje srce iako znaš da jednog dana može biti slomljeno i u otvaranju srca doživljavaš ljubav i zadovoljstvo koje nikad nisi mislio da je moguće. Uviđaš da je ranjivost jedini način da svom srcu omogućiš da oseti pravi pritisak koji je toliko stvaran da te plaši.

    Bob Marley, nacionalni heroj, politički simbol otpora britanskoj kolonijalizaciji i otelotvorenje mnogih želja crnih ljudi Jamajke, bio je duhovni vođa pokreta koji je svoje duhovno utočište pronašao u rastafarijanizmu kao veri.

Bolje je umreti boreći se za slobodu, nego biti zatvorenik do kraja života.

    Njegova vera, ubeđenje i borba za istinu i pravdu zasnivali su se na ideji o miru i ljubavi među ljudima – oslonac njegovih poruka je bio pozitivan način razmišljanja i pogleda na svet bez nasilja i podela.

 

Ustani, zauzmi se, zauzmi se za svoja prava!

Muka nam je i umorni smo od vaše izam-skizam igre

Umiremo i idemo na nebo u ime Isusa,Gospoda

Jasno nam je kada shvatimo:

Svemoćni Bog je živ čovek.

Možete prevariti neke ljude ponekad

Ali ne možete varati sve ljude, uvek

Ustani, zauzmi se!

Ne odustaj od borbe

    Marley je čvrsto verovao, boreći se hrabro čitavog svog života, da je muzika sredstvo buđenja svesti ljudi širom sveta.

Oslobodite se mentalnog ropstva

Niko sem nas ne može naše umove osloboditi

Dokle će ubijati naše proroke

Dok mi stojimo po strani i gledamo

Hajde pomozi da pevamo ove pesme o slobodi

Jer sve što sam ikada imao su pesme o slobodi

    Njegova poruka svetu je bila duboko humanistička i miroljubiva.

Jedna dobra stvar sa muzikom

kada te udari ne osećaš bol

i zato, udri me muzikom

 brutalizuj me muzikom

 

Sve što sam ikada imao su pesme o slobodi, pevao je Marley. Ono što radimo je provera savesti čovečanstva. Pronalazimo da postoji velika količina sebičnosti, jer upravo sada imaš milione ljudi koji negde gladuju, a sve što im je potrebno je transport hrane. Ali, te pažnje nema. To je greška u savesti čovečanstva. Borbenost, hrabrost, provokativnost i popularnost koja se širila svetom činili su Marleya sve opasnijim  igračem – postao je jedan od onih hrabrih ljudi koji  nekome smeta.

Probudi se, ustani za svoja prava, probudi se, ustani i ne prekidaj svoju borbu.

    Marlijev poziv na ustanak, borbu i oslobađanje poniženog i pregaženog čoveka od mentalnog ropstva pretvorili su se u predivne pesme i povezale mnoge ljude dobre volje širom sveta u jedinstven front otpora prema oholosti, brutalnosti, bahatosti, bezdušnosti, gramzivosti i sili vladara sveta – sili onih koji misle da su bogati, večni i svemoćni. Bogati - doslovno bi značilo puni Boga i njegove blagosti. Nažalost, stvarnost je sasvim drugačija, što se najbolje vidi na primeru današnjeg, još bestidnijeg i bezdušnijeg sveta – bez Boga, savesti, srca, samilosti, prave muzike i pravih vrednosti – sveta bez duše i ljudskosti.

Život je jedan veliki put

sa mnogo znakova

i zato, dok njime jezdiš

ne komplikuj

slobodan od mržnje, zlobe i ljubomore

ne pokopavaj svoje misli

pretvori svoju viziju u realnost

probudi se i živi

    Pre nego što je otišao sa ovoga sveta, Bob Marley je svojom iskrenom verom, duhovnom misijom ljubavi i mira među ljudima i veličanstvenom muzikom došao do jedine prave i bitne stvari u ovozemaljskom životu iskušenja čoveka, jedine prave i bitne istine:  Ja znam Boga. Ne plašim se smrti, jer ako mi je Bog već dao život, zašto bi mi ga uzeo?. 

    Na kraju svega, ostali je jedno veliko srce i istinska ljubav na večnom putu oslobađanja sveta lepotom i čistom poetikom i muzikom. Mi oslobađamo ljude muzikom.

One love, one heart

let’s get together and feel all right

 

by Dragan Uzelac