Friedrich Hölderlin (1770.-1843.)

Friedrich Hölderlin (1770.-1843.)

Strpljivo ćutiš, ne razumeju te ovde
Živote svešteni! Veneš i ćutiš,
Jer zalud usred varvara, avaj,
Srodnike tražiš u sunčevom svetlu,

Nežno veličanstvene duše, kojih nema!
I vreme žuri. Još moja smrtna pesma
Sluti dan, Diotima, što će te nazvati bliskom
Bogovima i junacima, i koji ti sliči.

Nemački pesnik Fridrih Helderlin bio je jedan od najvećih mislilaca svog vremena. Podržavao je oblike klasične grčke poezije, bio je romantični vizionar koji je rekao neke od presudnih stvari o duhovnoj situaciji modernog čoveka.

... U danima mlađim radovah se jutru

i plakah s večeri;

sad, budući stariji,

počinjem sumnjom svoj dan,

no svet i vedar

njegov mi je kraj ...

Smatra se jednim od najvećih poetskih vizionara evropske književnosti. U filozofiji je bio poklonik idealizma, a u politici pristalica revolucije. Još kao mlad student, zajedno sa prijateljima Hegelom i Schellingom oduševljeno je pozdravljao Francusku buržoasku revoluciju 1789. godine, revoluciju koju je njegov prijatelj, filozof Hegel nazvao divnom zorom novog veka. Slavni nemački pesnik Schiller bio mu je uzor i mentor (u njegovom su časopisu objavljene prve Helderlinove pesme). Bio je pesnik čiji je poetski zanos (potaknut revolucionarnim nadahnućem) težio idealističkim vrednostima i idejama. Njegove himne, ode i elegije bile su izraz čežnje za utopijskom bezgraničnom srećom, slobodom, lepotom i mladošću čoveka ili pak odraz tuge zbog sloma pravih vrednosti čovečanstva, pre svega jedinstvene kulture antičke Helade.

Vi hodite gore u svetlu
Po mekim podovima, blaženi dusi!
Blistavi povetarci
Lako vas dotiču
Kao prsti umetnice
Svete strune.

Bez sudbine, kao usnulo
Odojče, dišu nebesnici;
Čednim očuvan
U krotkom pupoljku
Večno cveta
Vaš duh,
I blažene oči
Gledaju u tihoj
Večnoj jasnoći.

A na nama je da se ne odmorimo
Ni na jednom mestu,
Zanose se i padaju
Patnici ljudi
Slepci od jednog
Trena do drugog,
Kao voda s jedne litice
Na drugu bacana,
Godinama dole u neizvesno.

Verovao je, idealistički, u neprolazne vrednosti epohe unutar koje lepota i razum, kao i pojedinac i zajednica nisu bili suprotstavljeni jedni drugima (Grčka božanstva). Za njegovu romantičarsku liriku priroda je predstavljala izvor opažanja i raspoloženja. Njegova znamenita prozna dela su: roman Hyperion ili Pustinjak u Grčkoj (1797.-1799.), lirska proza u obliku pisama, nastala kao izraz romantičnih oduševljenja jednim u nizu ustanaka naroda Grčke protiv Turske, kao i drama Empedoklova smrt(1799.). Helderlinove poslednje velike pesme (elegije i himne), nastale u poodmakloj fazi pesnikove teške bolesti (bolesti koja će ga definitivno slomiti 1806. godine i ostaviti da živi pomračenog uma do svoje smrti, 1843. u Tibingenu), bile su: Arhipelag, Hleb i vino, Rajna i Svetkovina mira.

Dok sam dječak bio
Često me spasio bog
Od vike i šiba ljudi;
Zaklonjen dobro, igrah se tada
S cvijećem šumarka,
A lahori nebeski
Igrahu se sa mnom.

Pa kako srce
Bilja razveseljuješ,
Kad ti u susret
Pruža nježne ruke,
Tako si i moje srce obradovo,
Oče Helije! i kao Endimion
Bijah ljubimac tvoj,
Sveta Luno!

O svi vi vjerni
Ljubezni bozi!
Da ste znali,
Kako vas duša moja ljubljaše!

Istina, tada još ne zvah
Imenom vas, ni vi
Nikad ne nazvaste mene,
Kako se ljudi nazivlju,
Kao da se znaju.

Ipak poznavah vas bolje,
No što sam ikad poznavao ljude,
Razumjeh tišinu etera,
Riječi čovjeka ne razumjeh nikad.

Odgojilo me blagoglasje
Šumora u lugu,
A ljubiti naučih
Među cvjetovima.

U naručju bogova odrastoh.

Njegova vizionarska poetika i refleksivna lirika, obojene duhom antike i intenzivnošću slika modernog vremena odvele su ga zauvek putevima čežnje, ideja i snova u idealistički svet bezgranične lepote, sreće, mladosti i slobode.

Ako je život sve sama muka, srne li čovek
Pogledati naviše i reći: takav
I ja želim biti? Srne. Dok mu na srcu
Još ima usrdnosti, čistote, čovek sebe
Srećno meri s božanstvom. Je li Bog nepoznat?
Da li je on očit poput neba? Pre ću poverovati
U ovo drugo. To je mera čoveka.
Pun zasluga, ipak pesnički stanuje
Čovek na ovoj zemlji. Ali senka noći
Osute zvezdama, ako tako mogu reći, nije čistija
Od čoveka što se zove slikom božanstva.
Postoji li na zemlji kakva mera? Ne
Postoji.