AMY WINEHOUSE (14. septembar 1983. - 23. jul 2011.)
Bio je vreli julski dan, treća nedelja nakon obeležavanja setne četrdesetogodišnjice od misteriozne pariske smrti pesnika Džima Morisona, rock and roll pevača losanđeleskog benda the Doors, čiji se život okončao jedne tragične julske noći, 3. jula 1971. godine, kada me je zatekla iznenadna vest (nedeljama pre toga zlokobni oblaci alkohola, narkotika i suicidalne depresije nadvijali su se nad još jednom rock and roll heroinom, zvezdom padalicom čiji su brojni problemi i nezadovoljstva izbijali na površinu poput užarene vulkanske lave) svetskih agencija: britanska pevačica Ejmi Vajnhaus pronađena je mrtva u svom stanu u Londonu.
Imala sam oko 16 godina i obožavala sam jazz. Dinah Washington, Sarah Vaughan, Tony Bennet, Učila sam pevati slušajući Monk, kao i mnoge druge soliste. Pevanje mi je oduvek bilo važno, ali nisam pomišljala postati pevačica, započinje svoju životnu priču Ejmi Vajnhaus u biografskom filmu jednostavno nazvanom Amy. Ne bih nikad napisala nešto što nije lično, jer, ne bih dobro ispričala priču ako je nisam doživela. Počela sam pisati muziku kao izazov samoj sebi, da vidim hoću li moći. Slušajući jazz i velike izvođače poput James Taylora i Carole King. Pokušali su me ukalupiti, ali ja imam svoj stil i pišem svoje pesme.
Na trenutak, kao da je vreme stalo. Tišina, neverica, tužna misao, uzdah, neodređenost osećaja sete i gubitka sa kojim saosećate. Neki čudan osećaj gašenja svega u vama obuzima vas u tim trenucima neverice i šoka. Zloslutni Klub 27 dobio je još jednog veličanstvenog člana, excentričnu divu rock and roll scene decenije koja je otvorila novo poglavlje, novi vek i novi milenijum. Kombinacija alkohola, zle kobi slave i opijata odnela je još jednu nevinu žrtvu. Noć između 22. i 23. jula 2011. bila je kobna po Ejmi – nakon popijene ogromne količine votke njeno krhko, odavno već istrošeno telo je jednostavno otkazalo. Suštinski uzrok svega, zamagljen i zanemaren površnošću, bezdušnošću i nebrigom sveta koji je iznedrio, ostao je, po ko zna koji put, u senci posledice i najavi lešinara da unovče ovaj tragični događaj.
Uspeh za mene nije uspeh izdavača. Uspeh je za mene je sloboda da radim s kim ja hoću, da mogu odjebati sve i otići u studio kad ja trebam. Želim da me ostave na miru, samo trebam vremena da stvaram muziku.
Neprilagođena, buntovna, samodestruktivna, anđeoskog soul glasa uronjenog u najbolju rock and roll tradiciju, glasa koji je kulminirao na sjajnom Back to black albumu iz 2007. godine - albumu snažnih emocija i afirmativne soul melanholije predodređenih, veličanstvena Ejmi Vajnhaus nije predstavljala kombinaciju koja može dugo da traje. Napustila je jednostavno svet koji nije bio njen, otišavši putem svog nemirnog duha, jedinstvenog glasa koji dira dušu i pesama koje je ostavila svetu kao uspomenu na svoj raskošni talenat i dušu koja je bila previše osetljiva za razularenu buku gomile koja ne prihvata bilo kakvu različitost i nezavisne duhove što iskreno i do kraja slede isključivo vlastiti put i tanane osećaje. Jake i iskrene emocije preveliki su obostrani teret, jabuka razdora dvaju nepomirljivih svetova čiji konačni, neodložni sukob dovodi, uglavnom, do odlaska onih koji jednostavno ne žele da se uklope žrtvujući vlastite snove i ideale, svoj iskreni bunt suprotstavljen licemerju i ispraznosti gomile.
He left no time
to regret
Kept his dick wet
With his same old safe bet
Me and my head high
And my tears dry
Get on without my guy
You went back to what you knew
So far removed from all that we went through
And I tread a troubled track
My odds are stacked
I'll go back to black
We only said
goodbye with words
I died a hundred times
You go back to her
And I go back to
I go back to us
I love you much
It's not enough
You love blow and I love puff
And life is like a pipe
And I'm a tiny penny rolling up the walls inside
We only said
goodbye with words
I died a hundred times
You go back to her
And I go back to
We only said goodbye with words
I died…
Njena uzbudljiva i tragična životna priča, njen povratak u tamu od samog početka kretao se zloslutnom linijom rastakanja talenta i jedne hipersenzibilne duše, retko talentovane i inteligentne osobe u pogrešnom okruženju i nizu zlokobnih detalja koji su se na kraju sklopili u jedan suicidalan, mračan mozaik koji je prosto uništio svojim teretom jednu preosetljivu dušu nespremnu da ponese težinu života, 21 gram ovozemaljskog zlokobnog iskušenja koji joj je nepravedno bio namenjen. Ejmi je rođena u Londonu, porodici jevrejskog porekla (poljskih i ruskih emigranata koji su se doselili u London), 14. septembra 1983. godine. Imala je srećno detinjstvo sa mamom Dženis, tatom Mičem i bratom Aleksom, ali onda su njeni roditelji odlučili da se razvedu, kad je Ejmi imala samo devet godine (nastavila je da živi sa majkom i povremeno posećuje oca). To je za nju bilo izuzetno bolno i depresivno iskustvo (verovatno glavni uzrok svih njenih potonjih problema i konačnog tragičnog sloma jedne osetljive i ranjive duše kojoj nikad nije uzvraćena ljubav u pravoj meri i na istinski način, način kojim se Ejmi davala prema svima – iskreno i nesebično, preko granica izdržljivosti) koje ju je pratilo i kasnije.
When you walk in the bar
And you dressed like a star
Rockin' your F me pumps
And the men notice you
With your Gucci bag crew
Can't tell who he's lookin' to
Cuz you all look the same
Everyone knows your name
And that's your whole claim to fame
Never miss a night
Cuz your dream in life
Is to be a footballer's wife
You don't like players
That's what you say-a
But you really wouldn't mind a millionaire
You don't like ballers
They don't do nothing for ya
But you'd love a rich man six foot two or taller
You're more than a fan
Lookin' for a man
But you end up with one-nights-stands
He could be your whole life
If you got past one night
But that part never goes right
In the morning you're vexed
He's onto the next
And you didn't even get no text
Don't be too upset
If they call you a sket
Cuz like the news everyday you get press
You don't like players
That's what you say-a
But you really wouldn't mind a millionaire
Or them big ballers
Don't do nothing for ya
But you'd love a rich man six foot two or taller
You can't sit down right
Cuz your jeans are too tight
And you're lucky it's ladies night
With your big empty purse
Every week it gets worse
At least your breasts cost more than hers
So you did Miami
Cuz you got there for free
But somehow you missed the plane
You did too much E
Met somebody
And spent the night getting caned
Without girls like you
There'd be no fun
We'd go to the club and not see anyone
Without girls like you
There's no nightlife
All those men just go home to their wives
Don't be mad at me
Cuz you're pushing thirty
And your old tricks no longer work
You should have known from the jump
That you always get dumped
So dust off your fuck me pumps…
Ejmi je bila izuzetan talenat i u školi. Čitava majčina strana porodice obožavala je muziku. Njeni ujaci su bili profesionalni džez pevači, a baka Sintija, neko ko je najviše podržavao Ejmi na njenom umetničkom putu (i čija je smrt u vreme snimanja kultnog albuma Back to black totalno slomila) je bila pevačica. Svi oni uticali su na Ejmin interes za džez. Međutim u tom periodu počela je da razvija loše navike, koje će je na kraju koštati života. Sa samo trinaest je probušila usnu, ubrzo uradila i prvu tetovažu, a već u sledećem momentu je eksperimentisala s marihuanom i ulazila u svet narkotika, koji će, uz malu pomoć alkohola dovesti njen život do dotalnog rasula i konačnog kraha, kojem su prethodile brojne depresije, ekscesi, nasilnost prema drugima kao i prema samoj sebi. Ali nije tu bila stvar samo u drogama i alkoholu. Njena mama ispričala je da je Ejmi imala samo petnaest godina kad joj je saopštila da je otkrila sjajnu dijetu: Jedem sve što želim, a onda povratim. Bio je to zlokobni uvod u bulimiju, još jednu od kobnih kockica koje će na kraju sklopiti Ejmin mozaik smrti. U tom periodu je, navodno, počela i da se bori s poremećajem ličnosti, ali je odbijala da zatraži pomoć ili dijagnozu. Narkotici, njena najveća slabost i zla kob samo će ubrzati njen totalni psihički i fizički krah. Industrija i mediji zdušno će u tome pomoći u svoj svojoj pohlepi i licemerju, gramzivosti koja ubija sve koji joj se nađu na putu.
Dugo mi je trebalo nakon prvog albuma (i lečenja koje je Ejmi morala da preduzme radi odvikavanja od alkohola i narkotika) da se posvetim ostalim stvarima. Pišem pesme kad sam sjebana u glavi. Moram to staviti na papir i napraviti pesmu, kako bih se bolje osećala. Osetiš kad se nešto kreativno počinje dešavati.
Ejmina muzička karijera u pravom smislu započela je kad je potpisala ugovor za Island Records 2002. godine. Prvo što je uradila bilo je preseljenje u Kamden u severnom Londonu, koji je devedesetih postao umetnički centar britpop kulture (Oasis, Pulp, Blur, Suede - pomenimo samo neke od kultnih britanskih sastava te kulture i vremena), a s tim u paketu i mesto gde se drogiralo i opijalo na svakom ćošku. Njen debitantski album, nazvan Frank je objavljen u oktobru 2003. godine. Mnoge pesme producirao je Salaam Remi (Salam Remi) koji je u njih dodao mnogo džez zvuka. Osim dve obrade, Amy je pomogla u pisanju svih ostalih pesama. Album je dobio pozitivne kritike, te su pevačicin glas uporedili sa Sarah Vaughan i Macy Gray. Kasnije 2004. godine, osvojila je Ivor Novello nagradu za Najbolju savremenu pesmu koja se odnosila na prvi singl sa albuma, nazvan Stronger Than Me. Album je nominovan i za Mercury muzičku nagradu. Iste godine je Amy nastupala na festivalu Jazzworld, V festivalu i Montreal internacionalnom džez festivalu. Osim Stronger Than Me, na albumu su se našli i singlovi Take the Box, In My Bad, You Sent Me Flying i Pumps.
I couldn't resist him
His eyes were like yours
His hair was exactly the shade of brown
He's just not as tall, but I couldn't tell
It was dark and I was lying down
You are everything - he means nothing to me
I can't even remember his name
Why're you so upset?
Baby, you weren't there and I was thinking of you when I came
What do you expect?
You left me here alone; I drank so much and needed to touch
Don't overreact - I pretended he was you
You wouldn't want me to be lonely
How can I put it so you understand?
I didn't let him hold my hand
But he looked like you; I guess he looked like you
No he wasn't you
But you can still trust me, this ain't infidelity
It's not cheating; you were on my mind
Yes he looked like you
But I heard love is blind...
Kao kontrast njenom prvom albumu, Ejmi je pronašla uticaj ženskih grupa iz pedesetih i šezdesetih kao inspiraciju za svoj sledeći projekat. Pozvala je Dap-Kings da joj se pridruže u studiju i na turneji. U maju 2006. godine, demo verzije pesama You Know I’m No Good i Rehab (dve možda ponajbolje Ejmine pesme, njen zaštitni znak raspoznavanja u široj slušalačkoj publici širom sveta, sveta koji je za kratko vreme i sa svega dva snimljena studijska albuma uspela zauvek da osvoji svojom harizmom i nenadmašnim kvalitetom glasa, sposobnosti da drži pažnju i izrazi čistu emociju - tako tragično i osećajno) su se pojavile na njujorškom radio šou, East Village Radio. Novi album sadržavao je jedanaest pesama, te je zanimljivo da je završen u samo pet meseci. Skoro potpuno su ga producirali Remi i Mark Ronson. Promocija albuma je ubrzo usledila, te je Back to Black objavljen u oktobru 2006. godine. Odmah je postao broj jedan na UK Albums Chart muzičkoj lestvici, gde se zadržao do januara 2007. godine. U Americi je dospeo na sedmo mesto Billboard 200 lestvice.
Snimila sam novi album. Više je, ne bih rekla sirov, ali, nije pun jazz nota. Slušala sam puno ženskih bendova, grupa iz garaže. Takav je, kakav je. Ima mnogo više gitare. Ja sviram gitaru, slušala sam mnogo gitarskih grupa. U Camdenu… Nije baš previše slušljiv, ali jazz je više ekskluzivan. Jazz je prilično elitistička muzika, na ovom albumu ga je puno manje. Nisam nikada mislla da će moja pesma o odvikavanju – Rehab biti hit. Izdavač je rekao: Neka bude singl. A meni se to svidelo, znate. Jako sam ponosna na nju… Što se tiče popularnosti, da stvarno mislim da sam poznata, radije bih se upucala. Jer, to je zastrašujuće, znate šta mislim? To je grozna stvar.
Bio je to najprodavaniji britanski album 2007. godine, budući da je prodat u preko 1,85 miliona primeraka u samo godinu dana. Na albumu se našao veliki broj hit singlova. Prvi je nazvan Rehab. Pesma je dospela u top deset na muzičkim lestvicama i u Velikoj Britaniji i u Americi. Magazin Time ju je proglasio najboljom pesmom godine. Drugi singl sa albuma, koji je postao glavni singl za album u Americi, You Know I’m No Good je objavljen u januaru 2007. godine. On je dospeo na osamnaesto mesto britanske muzičke lestvice, dok je naslovna pesma, Back to Black, objavljena u aprilu iste godine dospela na 25. mesto. Posebno izdanje albuma je objavljeno 5. novembra 2007. godine u Velikoj Britaniji. Bonus disk je na B strani imao retke snimke pesama uživo, kao i pesmu Valerie. Istog dana izašao je i debitantski DVD nazvan I Told You I Was Trouble: Live in London. Na njemu se nalazi svirka uživo, nastala u londonskom Shepherd’s Bush Empireu, kao i dokumentarac u trajanju od 50 minuta, koji govori o karijeri mlade pevačice u prethodne četiri godine.
They tried to
make me go to rehab, but I said "no, no, no"
Yes, I've been black, but when I come back, you'll know, know, know
I ain't got the time and if my daddy thinks I'm fine
He's tried to make me go to rehab, but I won't go, go, go
I'd rather be at home with Ray
I ain't got seventy days
'Cause there's nothing
There's nothing you can teach me
That I can't learn from Mr. Hathaway
I didn't get a lot in class
But I know it don't come in a shot glass
They tried to make me go to rehab, but I said 'no, no, no'
Yes, I've been black, but when I come back, you'll know, know, know
I ain't got the time and if my daddy thinks I'm fine
He's tried to make me go to rehab, but I won't go, go, go
The man said "Why do you think you're here?"
I said "I got no idea"
I'm gonna, I'm gonna lose my Baby
So I always keep a bottle near
He said "I just think you're depressed"
This me "Yeah, baby, and the rest"
They tried to make me go to rehab but I said "no, no, no"
Yes, I've been black, but when I come back, you'll know, know, know..
I don't ever wanna drink again
I just, ooh, I just need a friend
I'm not gonna spend ten weeks
Have everyone think I'm on the mend
It's not just my pride
It's just 'til these tears have dried
They tried to make me go to rehab, but I said "no, no, no"
Yes, I've been black, but when I come back, you'll know, know, know
I ain't got the time and if my daddy thinks I'm fine
He's tried to make me go to rehab, but I won't "go, go, go"
Meet you downstairs in the bar
and hurt
Your rolled-up sleeves in your skull t-shirt
You say, "What did you do with him today?"
And sniffed me out like I was Tanqueray
'Cause you're my fella, my guy
Hand me your Stella and fly
By the time I'm out the door
You tear me down like Roger Moore
I cheated myself
Like I knew I would
I told you I was trouble
You know that I'm no good
Upstairs in bed, with my ex-boy
He's in a place, but I can't get joy
Thinking on you in the final throes
This is when my buzzer goes
Run out to meet you, chips and pitta
You say, "When we're married"
'Cause you're not bitter
"There'll be none of him no more"
I cried for you on the kitchen floor
I cheated myself
Like I knew I would
I told you I was trouble
You know that I'm no good
Sweet reunion, Jamaica and Spain
We're like how we were again
I'm in the tub, you on the seat
Lick your lips as I soap my feet
Then you notice likkle carpet burn
My stomach drop and my guts churn
You shrug and it's the worst
To truly stuck the knife in first
I cheated myself
Like I knew I would
I told you I was trouble
You know that I'm no good
I cheated myself
Like I knew I would
I told you I was trouble
Yeah, you know that I'm no good…
Međutim, u jednom momentu je pristala, ali pod uslovom da i Blejk bude na lečenju sa njom u istoj ustanovi. Međutim, Čip Samers je odbio da ih leči zajedno. Objasnio sam Blejku da je nemoguće da ih lečim zajedno, ali da bih mogao odvojeno. Saopštili smo to Ejmi, a ona je samo gledala u njega čekajući da on odluči šta će da rade. A on je rekao: nema veze, naći ćemo neko drugo mesto. Najveći uticaj na Ejmi imala je njena baka Sintija, koja joj je bila najveća podrška u životu, koja ju je podsticala da postane pevačica, kojoj je verovala, koju je slušala. Cynthia je najjača žena u mom životu. Sve što imam dugujem njoj. Dugujem joj svu moju snagu. Sintija je preminula dok je Ejmi snimala svoj drugi album, Back to Black u Njujorku. Ejmi je slomljena prekinula snimanje i odletela kući, a na albumu se može osetiti i tuga zbog tog gubitka. Slika njene bake Sintije iz mladosti ostala je jedna od najpoznatijih tetovaža Ejmi Vajnhaus. Back To Black lansirao je Ejmi među najveće muzičke zvezde sveta i sad je osećala slavu sa svim njenim dobrim i lošim stranama, sa odgovornostima i pritiscima. Paralelno, Blejk se vratio u njen život. Venčali su se 2007. u Majamiju, a kad su se vratili u London, svi Ejmini problemi izbili su na površinu. Uspesi u karijeri s jedne strane, a turbulentan privatni život s Blejkom - učinili su Ejmi omiljenom junakinjom tabloida. Paparaci su kampovali ispred njenih vrata, prozivali je samo da bi videli njenu reakciju. Osećala se kao životinja saterana u ćošak, koja pokušava da pobegne od tih ljudi, objasnila je psihološkinja Anjula Mutanda. A u toj bizarnoj situaciji i pod pritiskom medijske pažnje, veza Ejmi i Blejka postala je još više zavisnička. Svetski skandal bile su fotografije Ejmi koja juri ulicama izbezumljena i krvava, nakon jedne od bračnih svađa. Tad je postalo jasno da su je njene zavisnosti potpuno preuzele. Kad se 2008. pojavio video u kojem puši krek kokain - niko se nije preterano iznenadio. Drastično je smršala, jedva da je išta ostalo od nje, ali i dalje se mnogo drogirala. Pritom, starila je, imala je psihičke probleme i kosa je počela da joj otpada, ispričala je Ejmina prijateljica Zoe Grifin. Sledilo je Blejkovo hapšenje, nakon čega je proveo 27 meseci u zatvoru zbog napada na vlasnika jednog bara. Za Ejmi, koja je bila kompletno zavisna od muža, taj period bio je totalno pomračenje, koje je kulminiralo na Glastonberiju, kad se njen nastup pretvorio u haos, jer je fizički nasrnula na fana. U svakom slučaju, činilo se da sve ide nabolje kad je Blejk izašao 2009. iz zatvora i zatražio razvod.
It's okay in
the day I'm staying busy
Tied up enough so I don't have to wonder where is he
Got so sick of crying
So just lately
When I catch myself I do a 180
I stay up clean the house
At least I'm not drinking
Run around just so I don't have to think about thinking
That silent sense of content
That everyone gets
Just disappears soon as the sun sets
His fierce in my dreams seizing my guts
He floors me with dread
Soaked to soul
He swims in my eyes by the bed
Pour myself over him
Moon spilling in
And I wake up alone
If I was my heart
I'd rather be restless
Second I stop the sleep catches up and I'm breathless
There's this ache in my chest
'Cause my day is done now
The dark covers me and I cannot run now
My blood running cold
I stand before him
It's all I can do to assure him
When he comes to me
I drip for him tonight
Drowning in me we bathe under blue light
His fierce in my dreams seizing my guts
He floors me with dread
Soaked to soul
He swims in my eyes by the bed
Pour myself over him
Moon spilling in
And I wake up alone
And I wake up alone
And I wake up alone
And I wake up alone…
U periodu od 2009. do 2011. godine, pevačicina izdavačka kuća je vršila jak pritisak na Amy da snimi treći album. Iako su postojale neke demo snimke, datum izdavanja albuma je stalno odgađan, uz objašnjene da Amy nije ni ulazila u studio. Osim toga, njeni nastupi su s vremenom postajali sve kontroverzniji. Često je zaboravljala stihove pesama, kasnila i po sat vremena, te nastupala pod uticajem droge i alkohola, što se publici naravno nije sviđalo.
Htela je samo ozdraviti, objašnjavao je Ejmin prijatelj i saradnik. Znala je da stvari idu na zlo. Bila je vrlo iscrpljena i umorna od svega. Nije mogla izvući život iz tog akvarijuma. Mnogo novca je bilo u igri. Počela se raspadati u javnosti, a mediji su je gurali u krajnosti. Odjednom, bila je fora šaliti se sa njenom bulimijom i zavisnostima o narkoticima i alkoholu. Nije mogla pobeći od toga. Nisu je puštali na miru. Bilo je odvratno. Najveći mediji bili su je puni. Saznavši za novu ugovorenu turneju, počela je ponovo piti jer nije želela da ide. Nije više želela da peva stare pesme.
Osamnaestog juna 2011. godine, započela je evropski deo turneje u Beogradu. Ejmi je u Beograd bukvalno doneta, jer je prethodni dan nađena onesvešćena u svom stanu i takva prebačena privatnim avionom u Beograd. Nastao je pakao nakon što je ne svojom voljom izašla na binu. Beogradski koncert doživljavan je kao veliki povratak Ejmi Vajnhaus na scenu, a ispao je totalni debakl. Ejmi očigledno nije bila spremna za povratak, lomila se na sceni, teturala psihički slomljena i odsutna,odbijala je da peva, sve vreme je delovalo kao da samo želi da pobegne, a njen moćni glas potpuno se izgubio, toliko da je bilo teško prepoznati koju pesmu peva. Posle toga je ostatak njene evropske turneje otkazan.
Osećalo se da je kraj. Bila je neko kome više stvarno nije bilo stalo. Ne samo da je želela sabotirati svoju karijeru, već i svoje prijatelje i muzičke veze.
Samo tri nedelje nakon beogradskog nastupa i otkazivanja turneje, Ejmi je opet stala na stejdž, doduše u dosta intimnijoj varijanti, sa svojom kumicom Dion Bromfild. Delovala je dobro, ali kako je sišla s bine krenula je da pije. Ništa joj nije više ostalo, izgubila je ljubav, izgubila je svoju armiju fanova, izgubila je svoj glas - ono što ju je činilo jedinstvenom, konstatovala je novinarka Hana Fernando. Njen telohranitelj se seća kako mu je te večeri pokazivala snimke na laptopu i pevala i govorila Čoveče, pa ja mogu da pevam, a onda ga zamolila da je otprati do kuće. Otišla je na spavanje. Sledećeg dana se nije probudila.
Izgledala je kao da spava. Ležala je na krevetu. U snu. Ali, bila je mrtva. Nivo alkohola u njenoj krvi bio je oko pet puta veći od dopuštenog. Možda je kombinacija probavnih smetnji i alkohola zaustavila njeno srce.
Sada, kada je više nema i kada je utonula u svoj nedosanjani san sa anđelima, ostala je samo predivna muzika i čarobni glas kao bolna uspomena i sećanje u srcima onih koji su je sledili i voleli. Ostao je samo neizreciv osećaj, iskrena emocija kojom nadilazimo zlu kob ovozemaljske prolaznosti. Tears in heaven.
Bila je najprirodnija jazz pevačica koju sam ikad slušao, izjavio je nakon njene smrti čovek koji je bio njen muzički uzor, pevač Tony Bennett. Po meni, trebali su je tretirati poput Elle Fitzgerald ili Billie Holiday. Imala je taj potpuni talenat. Da je poživela, rekao bih joj: Uspori malo, prevažna si!. Život te nauči kako da živiš, ako dovoljno dugo poživiš.
By Dragan Uzelac
Nema komentara:
Objavi komentar