PINK FLOYD - Dark Side of the Moon (1973.)

 

PINK FLOYD - Dark Side of the Moon (1973.)

Soundtrack Obscured by Clouds snimljen je za svega tri nedelje i doneo je novi duh vedrine fantastičnog, neposrednog i energičnog rock and rolla, zvuk i silinu izvorišta, veoma inspirativno i zadivljujuće ostvarenje benda Pink Floyd rasterećeno naslaga psihodelične prošlosti i grandioznosti ideja, ali već sa narednim albumom vraćaju se njihove stare navike i težnja ka perfekcionizmu, monumentalnosti i dubinskoj analitičnosti svakog novog projekta. One oduzimaju dah nekadašnje spontanosti i želje ka hrabrom eksperimentisanju. Tako je najveći deo 1972. Floydima prošao u snimanju novog albuma Dark Side of the Moon – perfekcionizam benda dosegao je vrhunac. Utrošeni su meseci snimanja da bi se svaki snimak do najmanje pojedinosti učinio besprekornim. Prema rečima svedoka, pred kraj devetog meseca snimanja Floydi su bili konfuzni i iscrpljeni, bez jasne vizije o finalizaciji albuma. Na kraju su bili primorani da u pomoć pozovu producenta sa strane – Chrisa Thomasa, sa namerom da sredi stvari dovrši album. Najzad, početkom 1973. album je završen i marta meseca promovisan je na specijalnoj priredbi u londonskom Planetarijumu.

The Dark Side of the Moon bio je izraz političke, filozofske, humanitarne empatije koja je očajnički želela izaći iz mene, izjavio je Roger Waters. Nakon što sam napisao nekoliko tekstova za pesme, odjednom sam pomislio, znam šta bi bilo dobro: napraviti celu ploču o različitim pritiscima koji vrede u modernom životu.

Basista i glavni muzički kreator benda Roger Waters je ploču opisao kao mnogo drugačiju od svega što smo ranije uradili. Tematski je mnogo lakša za razumevanje. Ideja koju pokušavamo da prenesemo nije složena u previše otkačenom paketu. Nije to loša ploča, iako to ja kažem. I publika i kritika su bili oduševljeni. Album se neviđeno dobro prodavao od samog starta. Rezultat svega je činjenica da je postao prvi američki album broj jedan Pink Floyda i da se bez prekida zadržao na britanskoj top listi više od dve godine. Turneja koja je usledila bila je spektakularna.

 

Prestižni časopis Roling Stone je bio oduševljen pločom. Njihov recenzent je napisao o Floydima sledeće: Eminentni techno-rockeri... barataju arsenalom zvučnih efekata rafinirano i istančano. Razvili su stil koji je kadar da izdrži njihovo zaslepljujuće i potencijalno poražavajuće zvučno čarobnjaštvo. Zvuk je bujan i višeslojan, a ipak ostaje čist i strukturisan. Poseduje izvesnu grandioznost koja prevazilazi običnu muzičku melodramatičnost i koja se retko nalazi u rokenrolu.

Britanska Ilustrovana rok enciklopedija donosi sledeći prikaz albuma : Bio je to njihov magnum opus – album koji kasnijim poklonicima u stvari simbolizuje Pink Floyd. Grupa se pozabavila pritiscima, ludostima i smrću u savremenom društvu; sve je to prikazano uz pomoć jedne od najsavršenijih produkcija koja se ikada pojavila na ploči. Cinici su tvrdili da je za uspeh albuma u velikoj meri odgovorna briljantna produkcija – stereo polucija za hi-fi snobove na celom svetu – no bilo bi nekorektno uskratiti grupi priznanje na značajnom domašaju.

Za fantastičan omot albuma (čuvenu prizmu na tamnoj podlozi kroz koju se prelama zrak svetlosti) bili su zaduženi legendarni Hipgnosis, umetnički tim na čelu sa prijateljem iz Cambridgea – Stormom Torgersenom, deo Pink Floyd magije, a za sam sadržaj i koncept ploče Roger Waters. Kada je klavijaturista Pink Floyda Richard Wright zamolio grafičkog dizajnera, Storma Thorgersona, da napravi omotnicu za album, Wright je tražio nešto jednostavno i elegantno. Thorgerson i njegov tim umetnika Hipgnosisa, londonske grupe za umetnički dizajn, vratili su se s jednim od najupečatljivijih dizajna za album. Omot albuma koji prikazuje belu svetlost koja prolazi kroz prizmu i oblikuje svetle boje spektra naspram crnog polja, pozvao je slušaoce da istraže muziku unutra. Slušanje albuma po prvi put i istraživanje omota albuma bilo je poput uranjanja u misteriju čiji se elementi sastoje od atmosferične muzike u kombinaciji s duboko ličnim tekstovima Rogera Watersa koji istražuju teme otuđenja, izgubljenosti modernog čoveka u svetu apsurda i materijalizma. Floydi su gotovo odmah odobrili koncept prizme kao korica albuma Dark Side Of The Moon. Waters je takođe predložio da se slika proteže preko stražnjeg dela omota i uključi s unutrašnje strane sugestiju otkucaja srca – bila je to briljantana simbolika koja vizuelizuje muziku na albumu, koja počinje zvukom otkucaja srca. Svetlosne zrake koje izlaze iz prizme spajaju se na poleđini korica, zatvarajući simboličan krug, poput astronomskih koordinata, neophodnih za razvrstavanje kontinuiranog toka ljudske povesti. Svaka koordinata predstavlja težišnu tačku i povezana je s određenom pesmom na albumu: rođenje, vreme, bogatstvo, sukob, ludilo, smrt, sve je povezano u ciklički kontinuum koji počinje i završava otkucajem srca – kao u sekvencama koje otvaraju i zatvaraju album. Pojedinac je u svojoj povesti sličan planeti u planetarijumu: u prividnoj harmoniji je sa svojim bližnjima, ali prisiljen na složenu ravnotežu, podložan nepromenjivim zakonima; njegovo postojanje sukobljava se s granicama koje ugrožavaju njegov integritet i jedinstvenost; njegov odnos sa savremenošću dovodi do otuđenja i gubitka smisla. Kao i svako kvalitetno umetničko delo, omot albuma postao je simbol trajne moći muzike.

Od ovog albuma Floydi lagano sleću na planetu Zemlju i vremenom postaju sve pristupačniji. Socijalna kritika savremenog sveta, sa svim njegovim licemerjem, lažima, nasiljem, smrtnošću, nehumanošću, kultom novca, gramzivošću i brojnim gadostima postaje ključnom temom završnog dela Pink Floyd opusa, obuhvatajući albume od Dark Side of the Moon do Final Cut. Vremenom Floydi sve više postaju pratećim bendom Rogera Watersa (pre svega kao muzička podloga njegovom novom idejnom konceptu zaogrnutom žestokom socijalnom kritikom savremenog sveta). Iz fokusa interesovanja lagano nestaju nekadašnje psihodelično čudaštvo i želja za muzičkim eksperimentisanjem, muzičkim progresom. Muzika i dalje ostaje vrhunska, ali se draž nekadašnje neizvesnosti, nepredvidivosti i individualnih kreativnih uzleta vremenom sve više gubi, do trenutka konačnog Wrightovog odlaska tokom snimanja albuma The Wall.

Svaka strana albuma Dark Side of the Moon predstavljala je povezano, konceptualno muzičko delo. Po pet pesama na svakoj strani odražavaju različite faze ljudskog života, počevši i završivši s kucanjem srca, istražuju prirodu ljudskog iskustva, i (prema Watersu) empatiju (duh Syda Barretta sve vreme nadvija se nad stvaralaštvom i životima članova benda Pink Floyd, čineći osnovu za preispitivanje temeljnih ljudskih vrednosti i međuljudskih odnosa, ulogu pojedinca u savremenom, otuđenom svetu kojem sve više ponestaje empatije i nekadašnje kreativne energije).

Speak to Me i Breathe zajedno naglašavaju obične i trivijalne delove života koje prate večno prisutnu pretnju od ludila i važnost življenja vlastitog života – don't be afraid to care (nemoj se bojati brinuti). On the Run izražava stres i nervozu modernog putovanja i pogotovo Wrightov strah od letenja. Time se filozofski bavi problematikom vremena i načina na koje ono kontroliše život i upozorava kako se celi život brzo okončava smrću. Prvi deo albuma završava s The Great Gig in the Sky kao metaforom za smrt.

Money, get away
Get a good job with more pay and you're O.K.
Money, it's a gas
Grab that cash with both hands and make a stash
New car, caviar, four star daydream,
Think I'll buy me a football team

Money, get back
I'm all right, Jack, keep your hands off of my stack.
Money, it's a hit
Don't give me that do goody good bullshit
I'm in the high-fidelity first-class traveling set
And I think I need a Learjet

Money, it's a crime
Share it fairly but don't take a slice of my pie
Money, so they say
Is the root of all evil today
But if you ask for a rise it's no surprise that they're giving none away

"Ha-ha! I was in the right!"
"Yes, absolutely in the right!"
"I certainly was in the right!"
"Yeah, I was definitely in the right. That geezer was cruising for a bruising!"
"Why does anyone do anything?"
"Yeah!"
"Why does anyone do anything?"
"I don't know, I was really drunk at the time!"
"I was just telling him it was in, he could get it in Number Two. He was asking why it wasn't coming up on freight eleven. After, I was yelling and screaming and telling him why it wasn't coming up on freight eleven. It came to a heavy blow, which sorted the matter out."

Drugi deo albuma započinje zvukom blagajne i kovanica, u pesmi Money, koja se izruguje pohlepi i konzumerizmu. Us and Them bavi se izolacijom depresivnih kroz simboliku sukoba. Brain Damage bavi se ludilom zbog slave i uspeha iznad vlastitih potreba. U stihu and if the band you're in starts playing different tunes (ako tvoj sastav krene svirati drugačije melodije) razvija se problem bivšeg člana sastava Syda Barretta. Album završava s Eclipse koja se bavi problemom promene i jedinstva, da bi naterao slušaoca da prepozna zajedničke osobine koje deli celo čovečanstvo.

Speak to Me – Breath in the Air, uz otkucaje srca, krik i smirujuće tonove uvode nas u priču o tamnoj strani meseca. Nelagoda i nemiri savremenog čoveka izviru iz svakog kadra ove lucidne i dramatične Pink Floyd priče o modernom bezosećajnom i gramzivom društvu, bez humanosti i solidarnosti, kao i haosu koji proističe iz takvog načina života. Ležerni vokal Gilmoura relaksirajuće deluje kao upliv bilo kakve nade (praćen Watersovom melodičnom bas linijom i zvukom Masonovih suptilnih udaraljki), ali ga On the Run dodatnim ubrzanjem i konfuzijom uzaludnosti bekstva demantuje, unoseći nemir i egzistencijalni haos (obogaćen pulsirajućim zvukom sintisajzera). Nema izlaza iz začaranog kruga smrti jer vreme satire i uništava sve pred sobom, pokušaj bekstva je uzaludan i nestaje u jezi šopenhauerovske dosade, monotonije, prolaznosti i konačne smrti pred kojom sve takozvane trajne vrednosti gube smisao.

Ticking away the moments that make up a dull day
Fritter and waste the hours in an off-hand way
Kicking around on a piece of ground in your home town
Waiting for someone or something to show you the way

Tired of lying in the sunshine staying home to watch the rain
You are young and life is long and there is time to kill today
And then one day you find ten years have got behind you
No one told you when to run, you missed the starting gun

And you run and you run to catch up with the sun but it's sinking
Racing around to come up behind you again
The sun is the same in a relative way, but you're older
Shorter of breath and one day closer to death

Every year is getting shorter, never seem to find the time
Plans that either come to naught or half a page of scribbled lines
Hanging on in quiet desperation is the English way
The time is gone, the song is over, thought I'd something more to say

Home, home again
I like to be here when I can
When I come home cold and tired
It's good to warm my bones beside the fire
Far away, across the field
The tolling of the iron bell
Calls the faithful to their knees
To hear the softly spoken magic spell

Vreme otkucava (uz efekat haotične zvonjave gomile satova koji dodatno unose konfuziju u svet modernog, egzistencijalističkog haosa i užurbanosti čoveka današnjice) i otvara se prostor za fantastičnu, dramatičnu Time, osvrt na ljudsku prolaznost, uzaludnost, tren postojanja, dosadu, trivijalnost i izlišnost samog postojanja, uzaludnost svih velikih misli, radnji, snova. Floydi lagano grade priču na talasima briljantne produkcije (uz malu pomoć genijalnog inženjera zvuka Alana Parsonsa). Ubedljiv Gilmourov vokal, sa dozom sete i neverice plovi na talasima muzike i kulminira u eksplozivnoj gitarskoj solo deonici, arhitektonskom zvučnom savršenstvu i nesebičnoj dozi bluzirane gilmourovske melanholije koja nudi tamnu stranu meseca.

Time Pink Floyda je prekrasna studija egzistencijalizma koja dolazi iz psihodeličnog klasika iz 1973., Dark Side of the Moon. S stihovima koje je napisao Roger Waters, pesma je oplakivanje gubljenja dragocenog vremena za koje ćete jednog dana poželeti da vam se vrati. Ovo značenje iskazuje se u 7-minutnom epu, prepunom lirskih slika o izgubljenim prilikama i užasnom pogledu na život, deprimirajućem osećaju uzaludnosti ljudskog života.Trčeći kroz život u pokušaju da postigne što više i dostigne sunce, čovek ne dobija ništa osim sve kraćeg daha kao metafore još jednog izgubljenog dana. Pokušaj dostizanja sunca je metafora koja prikazuje nedostižnost čovekovog cilja. U suštini, pesma nam ukazuje na potrebu da što bolje iskoristimo ograničeno vreme koje nam je dato na ovom svetu, preuzimajući rizike i izlazeći iz vlastite zone komfora.

The Great Gig in the Sky (izgrađena oko progresije klavirskih akorda Richarda Wrighta) uzleće ka nebesima (metaforom o smrti) fantastičnim, hipersenzibilnim vokalnim soliranjem, dramaturški produbljujući album, senčeći ga i dajući mu dinamičku nesputanost, na trenutak pronalazeći unutrašnji mir i pomirljivost čoveka sa sudbinom koja mu je data, neosetnim bolom jača se iznutra i nestaje. Vokal Clare Torry (kao gostujuće britanske pevačice na albumu) u pesmi The Great Gig in the Sky u potpunosti je improvizovan (dok njezino emotivno, orgazmično zapomaganje daje pesmi trajnu snagu i dinamiku, nestvarnu jezu koja vibrira između polova tuge i ushićenja, prolaznog i većnog). Članovi grupe pevačici nisu dali precizne smernice, već su joj samo rekli da razmišlja o smrti i o hororu. To je bilo dovoljno da nastane jedna od najupečatljivijih pesama Pink Floyda albuma.

Zvuk registar kase i jednoličnost, bezdušna monotonija života vrednovanog besmislenom količinom novca i uronjena u apsurd konzumerizma, iznova navlače pesmom Money zastor sprečavajući svetlost života da makar malo ulepša ljudsku sudbinu i stvarnost savremene merkantilističke civilizacije. Muzički uzbudljiv i dinamičan klasičan watersovski komad, naglašen čudesnim, neuobičajenim ritmom (ritmična mreža zvučnih efekata kase i Watersove marširajuće blues bas linije – u neortodoksnom taktu 7/8 na početku pesme, koji se kasnije mijenja u 4/4) i kristalnim zvukom saksofona Dicka Parryja, promenama ritma, džeziranim deonicama i jakom emocijom, Money briljira kombinacijom žestoke kritičnosti i ironičnosti teksta kao i uzburkanošću melodije.Vokal Gilmoura dovoljno je ubedljiv i agresivan. Treptaji i ludilo savremene materijalističke civilizacije (bez duše i duhovne vertikale) izbijaju ispod naslaga ustreptale uskomešanosti i haosa ljudske užurbane svakodnevnice, nihilistične do nivoa nehumanosti i opšteg grebanja za životni prostor, bez pardona, saosećanja, milosti i solidarnosti među ljudima.

Smirujućim tonovima i prelivima savršeno producirane Us and Them (refleksiju večne ljudske podele na nas i njih) Floydi nude kontrast i katarzično pročišćenje, preko potrebnu harmoniju i unutrašnji mir, lepotu samu po sebi, umetnički zanos koji se uzdiže iznad zla gramzivosti, perfidnosti, licemerja, zlobe i zla, ljudske destruktivnosti i odsustva bilo kakvog osećanja. Lirski, pesma aludira na prevladavajući antiratni pokret tog vremena, koji je korišten tokom Vijetnamskog rata. Govoreći o razlikama i sebičnim motivima, savršeno sažima entropijom prožetu sudbinu ljudske prirode. Poruka pesme jeste prosvetljenje. Slapovi kontemplativnih akorda izviru iz Pink Floyd kuhinje duše (najdužu pesmu na albumu i jednu od najboljih, više od 7 minuta Us And Them Wright je izvorno napisao kao instrumentalnu sekvencu za igrani film Zabriskie Point iz 1970., ali je reditelj Michelangelo Antonioni odbio jer bila je previše tužna. Uskrsnuta je tokom sesija za Dark Side Of The Moon - Watersov prikladno tugaljiv tekst dotiče se tema ratovanja i građanskih prava)  i vraćaju dostojanstvo opštoj posrnulosti čovekovoj, pretapajući se sa još jednom harmoničnom i višeslojnom temom - Any Colour You Like (treća i poslednja instrumentalna sekvenca ploče, zasluga Gilmoura, Masona i Wrighta) počinje pastoralnom sintisajzerskom partiturom i suptilnim udaraljkama pre nego što prelazi u Gilmourov harmonizujući gitarski solo. Na kraju pesme, to je puni psihodelični funk jamm), predivnim sazvučjima tonova i boja, tako iskričavom, čistom, ehoom produkcije razloženom na slapove i talase zvuka koji neprestano naviru i ispunjavaju prostor obiljem predivnog zvuka.

The lunatic is on the grass

The lunatic is on the grass

Remembering games and daisy chains and laughs

Got to keep the loonies on the path

The lunatic is in the hall

The lunatics are in my hall

The paper holds their folded faces to the floor

And every day the paper boy brings more

And if the dam breaks open many years too soon

And if there is no room upon the hill

And if your head explodes with dark forbodings too

I'll see you on the dark side of the moon

The lunatic is in my head

The lunatic is in my head

You raise the blade, you make the change

You re-arrange me 'till I'm sane

You lock the door

And throw away the key

There's someone in my head but it's not me.

And if the cloud bursts, thunder in your ear

You shout and no one seems to hear

And if the band you're in starts playing different tunes

I'll see you on the dark side of the moon

"I can't think of anything to say except...

I think it's marvellous! HaHaHa!"

Sve se na kraju pretapa u jedinstvenu celinu i mrak Brain Damage, Watersovo epohalno finale jedne uznemiravajuće i kritikom prožete priče o svetu oko nas i u nama, njegovim lutanjima. Inspirisan mentalnim slomom osnivača Floyda Syda Barretta, Waters je počeo raditi na verziji onoga što je trebalo postati Brain Damage kada je bend snimao album Meddle iz 1971. godine. Izvorno nazvana Lunatic ili The Lunatic Song, a potom The Dark Side of the Moon, pre nego što se Waters odlučio za konačni naziv, pesma počinje kaskadnim gitarskim arpeggiom pre uvođenja svog poznatog prvog stiha: The lunatic is on the grass, koji se odnosio na Watersovo sećanje iz detinjstva na ograđeni javni trg u Cambridgeu, Engleska, između reke Cam i kapele Kings Collegea. Pesma Brain Damage metaforički ukazuje na nečije putovanje do ludila, jasno aludirajući na posledice mentalnog sloma osnivača benda, Syda Barretta čiji duh se provlačio kroz većinu Pink Floyd albuma koji su se bavili motivima legende o njemu i graničnim vrednostima koje suptilno razdvajaju njegu genijalnost od ludila.

Na samom kraju dolazi do totalnog pomračenja. Eclipse je bolna spoznaja da ne postoji samo tamna strana meseca, već da je on u potpunosti taman. Otkucaji ljudskog srca bude poslednju nadu da će uprkos totalnom mraku i gadostima ono jedino uspeti da izdrži sve pritiske i ludilo sveta, ostavljajući čoveka u igri barem još neko vreme.

Gotovo je neverovatno da se pogled na ceo jedan ljudski život može čuti na dve strane ove kultne ploče, od zvuka otkucaja majčinog srca i prvog udisaja po rođenju, do postepenog usporavanja, slabljenja i potpunog odumiranja otkucaja čovekovog srca, čovekove smrti, pomračenja. Sve je aktuelno i danas. Svi smo u neprestanoj jurnjavi za neuhvatljivim vremenom, zbunjeni raznoraznim proviđenjima i proročanstvima, okovani kavezom zvanim novac, podeljeni na nas i njih, i kao takvi dopuštamo da nam neko boji život baš onim bojama protiv kojih smo se u najskrovitijim delovima svog uma borili. Oštećeni mozak je daleko od toga da shvati da se ponovnim ulaskom u tamu iz koje smo došli zatvara životni krug. Da se svako polako gasi sa uverenjem da sve pa i život ima svetlu i tamnu stranu. Baš kao i naš Mesec.

Sve što dodiruješ i sve što vidiš
sve što okusiš, sve što osetiš
i sve što voliš i sve što mrziš
sve u šta sumnjaš, sve što čuvaš
i sve što daješ i sve što podeliš
i sve što kupuješ, isprosiš, pozajmiš ili ukradeš
sve što stvoriš i sve što uništiš
sve što radiš i sve što izgovoriš
i sve što jedeš i svi koje srećeš
svi koje omalovažavaš i svi sa kojima se svađaš
i sve što je sada i sve što je prošlost
i sve što će doći i sve pod suncem je usklađeno
ali sunce je pomračeno mesecom...

             Objavljen 1. marta 1973., The Dark Side Of The Moon grupe Pink Floyd pretvorio je priču o smrti, ludilu i razočaranju u jedan od najprodavanijih albuma svih vremena. Propratna američka turneja i veličanstveni nastup Earl’s Courtu doveli su priču o albumu do logičnog vrhunca: vrhunska high–tech predstava napravila je od benda neponovljivu scensku atrakciju, neku vrstu simbola za savršen tehničko scenski nastup.

 

By Dragan Uzelac