PINK FLOYD – Wish you were here (1975.)

 

PINK FLOYD – Wish you were here (1975.)

Nakon epskog Dark Side of the Moon albuma, uspešne američke turneje i koncerata po Britaniji, Floydi se na duže vreme povlače sa scene.

Stvarno je bilo teško okupiti se pored svih tih praznika fudbala i dobrog provoda, rekao je relaksirani Gilmour krajem 1974. Prošlog juna kada smo se vratili sa poslednje američke turneje, odlučili smo da uzmemo odmor. Iz nekog razloga potrajao je duže nego što smo očekivali, oko 8 ili 9 meseci. Svi smo smatrali da je Dark Side of the Moon dobar paket, da se pojavio baš u pravom trenutku i za izvesno vreme izgledalo je da nema nikakvog smisla nastaviti. Dušebrižnici i štampa počeli su već nagađati da bend ima pravih problema u snimanju materijala koji bi se mogao meriti sa prethodnim, ali...

 

Pre nego što je stigao pravi odgovor na brigu neuništivih dušebrižnika, bendu je sinula još jedna ideja iz paketa tzv. odbačenog materijala, jedna od retko otkačenih čak i po njihovim čudesnim merilima. Floydi će pokušati da naprave album sa radnim naslovom Household Objects, koji je trebalo u celosti da bude napravljen od muzike proizvedene na nemuzičkim instrumentima.Ubrzo su odustali od te bizarne ideje, jer se izvorna koncepcija zamišljene muzike izgubila negde između beskraja traka, eho mašina i dvadesetčetvorokanalnog studija. Ideja da stvore uradi-sam-album sa nadom da će ljudi kod kuće stvoriti sopstvenu muziku uz pomoć kućnih predmeta, po uputstvima i idejama naznačenim na omotu ploče, ipak je bila suviše čudna i za same Floyde. Umesto toga Floydi početkom 1975. ponovo ulaze u studio i nakon šest meseci rada kreiraju novi album. Bio je to čuveni Wish You Were Here.

U promotivnom materijalu za novi album pisalo je sledeće: Glavna kompozicija je posvećena Barrettovom duhu i ludilu koje se još uvek mota oko benda. Očigledno da su Floydi vremenom shvatali da svako nosi ludilo u sebi i da ga treba iskoristiti na najbolji mogući način, pre svega kreativni.

Wish you were here je dostojan nastavak albuma Dark side of the moon, gde Pink Floyd još jednom istražuju ideje empatije. Čak i ako se album sastoji od samo pet pesama, neverovatno je dirljiv, inteligentan i pun duše. On predstavlja 45 minuta blaženstva posvećenih Sydu Barrettu.

Osećaj kreativnog ludila i reminiscencije vezane za duh Syda Barretta koji nikad nije izbledeo stvoriće još jedan sjajan Pink Floyd album, sa antologijskom kompozicijom, besmrtnom – Shine On You Crazy Diamond, dugom, atmosferski i senzibilno impresivnom poemom, pesmom po kojoj će ih većina ljudi pamtiti. Podeljena u dve veće celine na A i B strani ploče i nekoliko zasebnih delova unutar njih ova vanvremenska svita otvara i zatvara album. Kreće se lagano, nošena kontemplativnom, elegičnom melodijom Wrightovih dirljivih klavijatura, osenčena dozom vanvremenske tuge, čudesne melanholije opraštanja i usamljenosti, daljine i slutnje, razvija se dinamikom vlastite unutrašnje logike, gradi atmosferu strahopoštovanja čudesnim smirujućim duhom Gilmourove senzibilne, bluzirane gitare i dubinskim dodirom ritam sekcije, nošena smirujućim solo partijama gitare koja setno i prigušeno jeca, priziva duh beretovske prošlosti i žal za izgubljenom spontanošću, jedinstvom, prijateljstvom. Kao neka bolna i neizreciva tajna duše ona se prostire nepreglednim prostranstvima jedinstvenog Pink Floyd univerzuma, pretvarajući se na momente u jezivi, katarzični krik, bespomoćan, setan, nostalgičan, sentimentalan. Gilmour naprosto briljira, gradeći kao vrhunski arhitekta zvuka čvrstu strukturu i mekoću atmosfere ove jezivo setne i bolne poeme. Bila je to muzika koja doista dira dušu, neka nova vizija blues dodira u nekom novom Pink Floyd avangardnom duhu. Watersov sjajan tekst (propraćen na početku pesme ludilom osmeha i asocijacijom na ludog dijamanta, njegov čudesni sjaj i auru koja ih večno prati bez obzira na njegov odlazak), grčevito otpevan i proživljen pretapa se na kraju prvog dela duge kompozicije u briljantni solo na saksofonu i pozadinsku, dinamičnu pratnju benda.

Remember when you were young, you shone like the sun.

Shine on you crazy diamond.

Now there's a look in your eyes, like black holes in the sky.

Shine on you crazy diamond.

You were caught in the crossfire of childhood and stardom, blown on the steel breeze.

Come on you target for faraway laughter, come on you stranger, you legend, you martyr, and shine!

 

You reached for the secret too soon, you cried for the moon.

Shine on you crazy diamond.

Threatened by shadows at night, and exposed in the light.

Shine on you crazy diamond.

Well you wore out your welcome with random precision, rode on the steel breeze.

Come on you raver, you seer of visions, come on you painter, you piper, you prisoner, and shine!

 

Legenda ili istina – ali svedoci tvrde da se za vreme snimanja albuma Wish You Were Here Syd Barrett pojavio nekoliko puta u studiju Abbey Road u gotovo neprepoznatljivom fizičkom i mentalnom stanju – neizmerno ugojen i obrijane glave i obrva (taj će izgled i jeziva slika poslužiti kao motiv prilikom formiranja lika posrnule rok zvezde – Pinka, u filmu The Wall , četiri godine kasnije, još jednoj priči o ludilu, genijalnosti i usamljenosti velikih ljudi) i psihički odsutan za bilo kakva spoljašnja dešavanja. Richard Wright se priseća scene iz studija i iznenadne, uznemirujuće pojave Syda Barretta ili ostataka onoga što je bio samo pre par godina, nakon teškog psihičkog, šizofrenog rasula.

Roger was there, and he was sitting at the desk, and I came in and I saw this guy sitting behind him – huge, bald, fat guy. I thought, He looks a bit... strange... Anyway, so I sat down with Roger at the desk and we worked for about ten minutes, and this guy kept on getting up and brushing his teeth and then sitting – doing really weird things, but keeping quiet. And I said to Roger, Who is he? and Roger said I don't know. And I said Well, I assumed he was a friend of yours, and he said No, I don't know who he is. Anyway, it took me a long time, and then suddenly I realised it was Syd, after maybe 45 minutes. He came in as we were doing the vocals for Shine On You Crazy Diamond, which was basically about Syd. He just, for some incredible reason picked the very day that we were doing a song which was about him. And we hadn't seen him, I don't think, for two years before. That's what's so incredibly... weird about this guy. And a bit disturbing, as well, I mean, particularly when you see a guy, that you don't, you couldn't recognize him. And then, for him to pick the very day we want to start putting vocals on, which is a song about him. Very strange.

Pod snažnim i bolnim utiskom uznemirujuće pojave svog izgubljenog prijatelja, jednog od osnivača i glavnih kreativaca Pink Floyda – Syda Barretta, Roger Waters posvetio je čitav album osećaju usamljenosti, otuđenosti od ljudi i odsečenosti od sveta, baš onim ljudskim osećanjima koja je uvideo kod njega. Watersa su godinama proganjale uspomene na Syda, kao i već pomenute reči pesme Jugband Blues, poslednje stvari koju je Syd napisao za Pink Floyd: It’s awfully considerate of you to think of me here, and I’m much obliged to you for making it clear, that I’m not here, pesme koja se pojavljuje na kraju drugog Pink Floyd albuma Saucerful of Secrets, kao neka vrsta opraštaja od Barretta.

Andrew King (član prvobitnog poslovnog Pink Floyd udruženja) na sledeći je način opisao Barretta i njegov krah pred odlazak iz Floyda:

Nije hteo ništa da uradi ako nije smatrao da radi na umetnički način. Bio je stoprocentno kreativan i veoma je mnogo zahtevao od sebe. Sydova inventivnost bila je prosto zadivljujuća. Sve pesme iz Pink Floyd faze napisao je za ne više od šest meseci (uglavnom 1966. godine dok je upotreba LSD halucinogena još uvek bila pod kakvom-takvom kontrolom). Jednostavno, čega god se dohvatio, polazilo mu je za rukom. U ranim danima, bio je jedan od najkomunikativnijih i najkreativnijih ljudi koje sam ikada sreo. Kasnije je postao užasno nesposoban da u razgovoru artikuliše svoja osećanja. Kada je grupa ušla u drugu polovinu 1967. godine (nakon izlaska debi albuma), Sydovi problemi su se umnožili.

Peter Jenner (prvobitni menadžer Floyda) video je Syda ovako:

Sydova spontanost činila ga je istovremeno nemogućim i briljantim. Držao je grupu na oštrici, i u ranim danima to je proizvodilo neverovatno dobru muziku. Svi su morali stvarno pažljivo da slušaju da bi sledili ono što on svira. Ali pred kraj, kada je tokom celog nastupa svirao samo jedan ton, na ostalima je bilo da isteraju svirku... Syd je komponovao briljantno kompaktne kompozicije, a oni su ih u svojim improvizacijama nosili ka novim visinama oslobađanja.

Problem koji je opsedao Syda Barretta (pored narkotika i moguće šizofrenije kao posledice konzumiranja istih) bio je njegov iskreni osećaj da prodaje vlastite ideale, koristeći ih za pisanje pesama, kao i činjenica da je šou morao da se nastavi i da se ponavlja u kratkim intervalima bez obzira da li duh pokreće grupu ili ne.

Sečaš se kada si bio mlad, sijao si kao sunce

Sijaj ti ludi dijamantu.

Sada su pogledi u tvojim očima, kao crne rupe u svemiru

Sijaj ti ludi dijamantu.

Našao si se između dve vatre, detinjstva i slave,

bačen u čeličnom povetarcu

Hajde, ti razlože dalekog smeha, hajde ti strancu, legendo, mučeniku, i sijaj!

 

Prerano si dohvatio tajnu, plakao za mesecom,

Sijaj ti ludi dijamantu.

Ugrozili su te senke noći, izlagao svetosti

Sijaj ti ludi dijamantu.

Nosi si svoju gostoljubljivost sa slučajnom preciznošču, jahao na čeličnom povetercu

Hajde klinjo, vidovnjaku vizionaru, hajde slikaru, flulašu, ti zatvoreniče, sijaj!

 

Interesantna predistorija pratila je snimanje epske Shine On You Crazy Diamond kompozicije. Nesigurni u kojem će muzičkom pravcu krenuti nakon enormnog uspeha antologijskog Dark Side of the Moon albuma, Floydi kreću u jednu od svojih najluđih kreativnih avantura, snimanje albuma Household Objects (1974.), projekta koji nikad neće ugledati svetlost dana, albuma bez korišćenja muzičkih instrumenata. Ubrzo odustaju od te, čak i za njihove standarde ekscentrične ideje, ali, jedna od dve instrumentalne numere koje su tom prilikom ipak snimljene – pesma Čaše vina koju su Waters, Gilmour i Wright snimili na staklenoj harfi, velikim je delom iskorišćena i prepravljena se pojavljuje kao uvodni (prvi od devet delova) pesme Shine On You Crazy Diamond.

 

Struktura ove čudesne kompozicije sastojala se od dva dela, podeljena na dve strane albuma (početak i kraj ploče) i devet celina koje su tvorile jedinstvenu simfoniju posvećenu duhu kreativnosti i ludila Syda Barretta, Pink Floyd priče uopšte. Prvi, uvodni deo priče o Sjaju ludog dijamanta (Wright, Waters, Gilmour, u trajanju od 0:00 do 3:54 minuta) započinje magičnim, nestvarnim pretapanjem zvukova koji uvlače slušaoca u vanvremensku zvučnu i duhovnu odiseju. Pretapanjem zvukova sintisajzera, Hammond orgulja i vlažnih prstiju koji se trljaju o rubove vinskih čaša ispunjenih različitim količinama vode Floydi nas uvode u svoj jedinstveni duhovni prostor, beskrajno muzičko polje gde prestaje stvarnost koju poznajemo i počinje jedinstvena duhovna kulisa neočekivanosti Pink Floyd univerzuma, kreativnog ludila i vanvremenske muzike koja dira dušu. Nikad neću zaboraviti magiju mog detinjeg, neupućenog, prvog preslušavanja ove čudesne kompozicije jedne letnje večeri, krajem sedamdesetih godina prošlog veka, taj neopisivi osećaj koji me je obuzeo i privukao sebi zauvek sasvim običnim opuštanjem uz čari radijskog programa Beograda 202, kultne radijske stanice koja me je inicirala svetom rock and rolla. Četiri decenije kasnije, sa mnogo više iskustva i muzičkog predznanja, emotivne zrelosti, utisak je gotovo isti, ako ne i jači, prilikom svakog sledećeg preslušavanja ove jedinstvene muzičke epopeje, psihodelične svite, duhovnog onostranog putovanja Pink Floyd intergalaktičkom muzičkom krstaricom.

 

Iz atmosfere čudesne melanholije, sete opraštanja i žala za izgubljenim, za prolaznošću vremena i svega onoga što sobom zauvek odnosi, nezemaljske potištenosti i neke nove nade izranja Wrightov Minimoog zvuk sintisajzera i Gilmourov bluzirani gitarski solo deo. Uvodni, jezivo emotivni i katarzični deo ove kompozicije, beretovske poeme u votersovskom, epskom stilu završava se zvukom sintisajzera koji postepeno nestaje u pozadini, beskraju sete i žala za onim nedokučivim, što nam zauvek izmiče. Drugi deo (Gilmour, Waters, Wright, od 3:55 do 6:27 minuta) započinje četvorotonskim gitarskim rifom (B, F, G, E) koji se ponavlja. Znameniti riff nazivan je Sydova tema i deo je Gilmurovog vanvremenskog gitarskog sola. Mason se potom uključuje na bubnjevima. Treći deo (Wright, Waters, Gilmour, 6:28 – 8:42) započinje Wrightovim sintisajzerskim Minimoog solom, a sledi ga treći Gilmourov gitaristički solo, ovaj put u blues stilu. Četvrti deo (Gilmour, Wright, Waters, 8:43 – 11:10) ispunjen je sugestivnim i emotivnim Watersovim vokalom, jezom teksta posvećenog duhu Syda Barretta i prošlosti, kao i pratećim vokalima Gilmoura, Wrighta i američkih pevačica Venete Fields i Karlene Willijams. Peti deo (Waters, Gilmour, Wright, 11:11 – 13:34) zaokružuje prvu polovinu ove epske numere (i zatvara A stranu vinila) još jednim Gilmourovim gitarskim solom (arpeđo varijacijom na glavnu temu) u kombinaciji sa moćnim zvukom saksofona Dicka Perryja, klizeći lagano u tamu Welcome to the Machine.

 

Nakon numera Have a Cigar i još jedne monumentalne, Wish You Were Here (takođe posvećene Sydu Barrettu), B stranu albuma zatvara druga polovina Shine on You Crazy Diamond. Šesti deo (Wright, Waters, Gilmour, 0:00 – 4:39) otvara zvuk vetra na kraju pomenute, naslovne Wish You Were Here, David Gilmour kreće sa bas gitarom, na koju se nadovezuje Waters sa drugom bas gitarom. Potom se uključuje izvanredni Richard Wright svojim Minimoog sintisajzerom, koji naprosto blista i daje neke od svojih najboljih momenata unutar benda, pre no što se Gilmour uključi ritam (steel guitar) gitarom zajedno sa Masonom na bubnjevima. Minimoog sintisajzer Richarda Wrighta boji muzičko platno nestvarnim zvukom na koji se nadograđuje prelepa Gilmourova solo gitara, slikajući zvukom sve ono neizrecivo i vanvremensko čime su samo Floydi mogli da oboje svet rock and rolla, uzdižući ga na nivo dostojan poštovanja čak i po merilima monumentalnih dela klasike. Sedmi deo (Waters, Gilmour, Wright, 4:39 – 5:49) sadrži poslednji stih pesme i hor, identičan vokalnom delu iz partije broj četiri. Osmi deo (Gilmour, Wright, Waters, 5:49 – 9:17) započinje Watersom na električnoj gitari, dok Gilmour svira arpeđo rif, čineći da numera lagano klizi ka tišini nestajanja nošena akordima Wrightovog sintisajzera. Deveti deo (Wright, 9:17 – 12:28) zaokružuje jednu moćnu celinu Wrightovim žalosnim, opraštajnim, melanholičnim maršom, pohvalom duhu Syda Barretta. Kako pesma postepeno nestaje, gasi se kao duh nekadašnjeg vođe benda, sa puno simbolike i jeze sete, čuje se deo melodije pesme See Emily Play, jedne od ključnih Barrettovih numera. Na taj način zatvara se jedan životni, umetnički, kreativni krug stvaranja i razaranja, krug veličanstvenog ludila blještavog sjaja večnog dijamanta inspiracije.

 

Drugi, završni deo epske Shine on You Crazy Diamond zaokružuje album kao celinu i vraća slušaoca na početak (u dobrom konceptualnom Watersovom maniru, potrebi da se sve dovede do perfekcije i zaokruži epohalnim finalom) priče o sjaju ludog dijamanta i želji da se vrati u punom, ljudskom i kreativnom sjaju. Svetlucajući kao odblesak na talasima jezera dirljive melanholije, Pink Floyd poema veličanstveno odlazi tragom večnosti i legende u nama nepoznate svetove. Duh Syda Barretta i kreativnog ludila još jednom je nagnao Floyde na novi kreativni pomak i uspeh koji će ih ovekovečiti u holu neprevaziđenih. Crne rupe svemira nekadašnjeg sjajnog dijamanta britanske psihodelije iznova su zablistale iskrom kreativnosti, onom životnom radošću koja se u međuvremenu zagubila u beskraju jednog paralelnog sveta mašte i kreativnog ludila.

Nakon dirljive i setne posvete Sydu Barrettu i njegovom čudesnom duhu bend uskače u kandže sveta industrije zabave i njenu mašineriju za mlevenje ljudi radi pravljenja novca –Welcome to the Machine mračnim i jezivim tonovima, punim rezignacije, depresije i besa veliča čari šou biznisa, odajući unutrašnjom melodijskom slikom upravo onu atmosferu koja će obeležiti naredni album Pink Floyda, Animals. Mehanički, bezdušni, bezlični i turobni zvuci obuhvataju jetkost Watersovog vokala, vukući sve na dno tame i propasti. Bezdušan i gramziv svet podmuklih i zlih licemera naslikan je sumornim tonovima i zloslutnom atmosferom Wrightovih klavijatura, vizuelno nalik delu likovnog maestra Edvarda Munka - Krik. Gilmourov uvod u Have a Cigar bukvalno varniči energijom i predanošću svirci, prodirući do srži rezantnošću i oštrinom. Briljantan i težak komad.

So, so you think you can tell
Heaven from Hell,
Blue skies from pain.
Can you tell a green field
From a cold steel rail?
A smile from a veil?
Do you think you can tell?

Did they get you to trade
Your heroes for ghosts?
Hot ashes for trees?
Hot air for a cool breeze?
And cold comfort for change?
Did you exchange
A walk on part in the war,
For a lead role in a cage?

How I wish, how I wish you were here.
We’re just two lost souls
Swimming in a fish bowl,
Year after year,
Running over the same old ground.
What have we found
The same old fears.
Wish you were here.

Tema albuma i numere Wish You Were Here (jedne od svakako najpopularnijih i najmelodičnijih pesama u božanstvenom Pink Floyd opusu) je degradacija ljudskih odnosa i kritika društva koje tretira ljudska bića kao stvari. Uporedo sa mračnim, kritičkim društvenim tonovima i pričom o alijenaciji savremenog, bezosečajnog sveta javlja se i setna čežnja za bivšim članom Pink Floyda, Sydom Barrettom, kome je album i posvećen, ali muzika je istovremeno usmerena i na brutalnost, ludilo i otuđenje u drugom smislu koja su bila popularna u to vreme, npr. militarizacija i birokratska paranoja.

Naslovna, i jedna od dve ključne, noseće numere albuma, Wish You Were Here, započinje dobro poznatim rifom Gilmourove dvanaestožičane gitare, posvećena kao i Shine on You Crazy Diamond Sydu Barretu, ali i svima onima koji se osećaju izgubljeno, otuđeno. Jedna od najmoćnijih numera Rogera Watersa posvećena je osećaju otuđenosti modernog čoveka, osećaju sa kojim većina ljudi prolazi kroz život. Na veoma bolan, bluzerski emotivan način Waters progovara o veoma bolnoj temi današnjice, komentarišući kroz gorčinu stihova kako se ljudi nose sa svetom svojim fizičkim, mentalnim i emocionalnim povlačenjem u sebe, gradeći zidove otuđenosti, svoje samotne, alternativne svetove unutar kojih vremenom propadaju.

Tebi se, dakle, čini da možeš razlikovati pakao od nebesa

Plavetnilo neba od bola ili besa

Možeš li razlikovati zelene doline i ledne čelične šine

Osmeh i veo crnine?

Ti, je li znaš šta ih deli?

A jesu li te naterali da trampiš svoje heroje za aveti?

Pepeo za drveće?

Fraze za šaku plaveti

Topao komfor za sveži lahor?

I jesi li menjao svoju ulogu običnog pešadinca među neznancima

Za glavnu rolu u lancima?

Voleo bih da te opet vidim

Jer mi smo samo izgubljene duše koje neko osudi

Da plivaju u posudi za zlatne ribice

Iz godine u godinu,

Noću i danju

Prelazeći istu putanju.

A šta smo nalazili na mahove?

Iste stare strahove.

Da, voleo bih da te vidim

Waters je objašnjavao da mu je inspiracija za pesmu bio Syd Barrett i njegove nesnosne muke sa šizofrenijom. Bila je to Watersova pesma o padu Syda Barretta, priča o njegovog sumornom odvajanju od stvarnosti nakon godina enormnog konzumiranja psihodeličnog narkotika LSD-a.

Mislim da je to moj najdraži album koji su Floydi ikada napravili, govorio je Richard Wright. Osećam da je najbolji materijal od Floyda definitivno bio kad smo nas dvoje ili troje zajedno napisali nešto. Posle smo to izgubili; nije bilo onog osećaja međuigre ideja između benda.

Wish You Were Here bila je jedna od retkih pesama koju su Roger Waters i David Gilmour uradli zajedno. Gilmour je ideju za glavni gitarski rif dobio prebirajući po akustičnoj gitari u svom domu, dok je Waters došao u studio sa već osmišljenim tekstom pesme. Gilmour je potom uradio početni gitarski riff i puštao ga u studiju bržim tempom. Kada ga je Waters čuo, zamolio ga je da uradi sporiju verziju, koja je potom poslužila obojici kao početna osnova da zajednički urade muziku za pesmu, dok je Waters dovršio sopstveni tekst. Na originalnoj verziji pesme s albuma, muzika se nastavlja iz prethodne – Have a Cigar numere kao da neko tražeći po skali prolazi kroz nekoliko radio-stanica, dok se ne zaustavi na jednoj na kojoj upravo počinje Wish You Were Here. Zvukovi radija su snimljeni na Gilmourovom auto-radiju. Uvod je odsviran na 12-žičanoj gitari, snimateljski obrađen kao da je odsviran kroz stari tranzistorski radio, a zatim je dosnimljen punim zvukom akustični gitarski solo. Time je postignuta namera da taj uvodni deo zvuči kao da gitarista u svojoj sobi svira uz radio. Na kraju snimka završni Gilmourov solo se stapa sa zvučnim efektom vetra i prelazi u drugu sekciju višedelne svite Shine On You Crazy Diamond.

Na kraju svega, u bespuću otuđenog sveta, ostali su da lebde u vakumu bezdušnosti Watersovi stihovi mi smo samo izgubljene duše koje neko osudi.

 

By Dragan Uzelac