PINK FLOYD – Ummagumma (1969.)

 

PINK FLOYD – Ummagumma (1969.)

 

Oktobra 1969. na red je došao i pomenuti dvostruki album – Ummagumma, objavljen na novoj undergraund etiketi izdavačke kuće EMI – Harvest. Ovaj album donosi jednu koncertnu ploču, snimljenu u Mothers Clubu Birminghamu i College of Commerce u Manchesteru, juna 1969., dok je druga ploča donela nekoliko originalnih numera. Svaki član benda dobio je pola strane da eksperimentiše sa čime god želi. Produkt je bio čudesno progresivno undergraund delo, avangardno, jedinstveno i nekonvencionalno, sasvim obično Pink Floyd ludilo. Istražujući vlastite umetničke porive Floydi su otplovili putem svojih avangardnih, eksperimentalnih snova i vizija. Običaj ovog krajnje neobičnog benda (neobičnog čak i za standarde nekonvencionalnih šezdesetih, kada se eksperimentisalo sa svešću, svim i svačim) postaće činjenica da će se tokom čitave naredne karijere oslanjati na materijal koji će ostajati neiskorišćen tokom snimanja svakog prethodnog albuma. Njihov duh željan eksperimentisanja omogućavaće im iznova nova istraživanja tzv. odbačenog materijala i izvlačenja iz neiskorištenih ideja uvek novih kompozicija. Njihova studijska posvećenost i minuciozan rad na svakom detalju, nihova analitičnost postaće legendarni  i omogućiće im stvaranje niza nezaboravnih numera iz tzv. otpada s prethodnih snimanja. Duh Pink Floyda ostaće jedinstven i neuhvatljiv do današnjih dana.

 

Što se živog dela albuma tiče, on predstavlja impresivne verzije Pink Floyd standarda. Astronomy Domine otvara beretovskom ustreptalošću novu kosmičku Pink Floyd rutu beskrajima psihodelične ravni postojanja, stavljajući akcenat na sviračko umeće i nadahnutost gitariste Gilmoura, koji na sebi svojstven način tumači viziju Barretta i njegov mistični, uskomešani svet introvertnog samopreispitivanja i kreativnog ludila. Iz dubina još neistraženog dela univerzuma izvire i nadovezuje se Careful with That Axe, Eugene, rani Pink Floyd singl i još jedna od njihovih tacni prepunih tajni. Zvukom međuplanetarnog misticizma i klavijatura ona se prikrada, nošena ehom jeze i uznemirenosti. Pesma lagano teče, razvija se, podiže tenziju i stravično kulminira uz krik Rogera Watersa dok se sečivo zariva u moždano tkivo i secira duh nasilnog kruga zla, kruga koji se nikad ne zatvara. Epska Set the Controls for the Heart of the Sun produžava mistično putovanje ka neispitanim tragovima prapočetaka i kosmičkih dubina – ritmičkim ponavljanjem ona se kotrlja unutar nesaznatljivih dimenzija prizivajući duhove daleke prošlosti. Nick Mason podiže tenziju zvukom svojih moćnih bubnjeva do trenutka klimaksa i nestvarne smirenosti, ostavljajući potom prostora Wrightu i ustreptalom ehu njegovog magičnog i višeslojnog zvuka. Pink Floyd akademičari grade atmosferu strahopoštovanja i neizvesnosti, ponirući sve dublje unutar vlastitih vizija – Watersov vokal postavljen je kao protivteža vibrirajućem haosu Wrighta. Za sam kraj, paklenih trinaest minuta, ostavljena je horor storija A Saucerful of Secrets, prigušujući ono malo svetlosti preostale unutar bezdana Pink Floyd unuverzuma. Razarajući zvučni eksperiment doseže svoj klimaks i čulno preopterećenje poput halucinogenog tripa. Naglim promenama tempa i atmosfere, od duhovne smirenosti do neurotičnog haosa kada se nervi kidaju kao prenapregnute strune, Floydi rastaču strukturu kompleksne kompozicije, odvodeći je samo njima znanim putevima. Nepredvidivost i tenzija rastu svakim narednim trenutkom, sve do momenta konačnog blaženstva i smirenja naslikanog Wrightovim moćnim zvukom orgulja i izranjanjem iz prvobitnog kosmičkog haosa stvaranja i razaranja. Watersov magični dodir epohalnim finalom uobličava duh jedne jedinstvene vizije i umetničkih slobodajednog krajnje neobičnog benda. Krešendo živog dela albuma dolazi sa vokalom, predivnom katarzično-senzibilnom tercom na pragu praskozorja novog dana koji se upravo rađa.

Ali, uzbuđenja tek predstoje. Ukoliko je prvi deo albuma bio intenzivan, nepredvidiv i hirovit, studijski deo albuma sa pojedinačnim snimcima članova benda doneli su još veće iznenađenje i pohvalu ludosti.

Od 1968 do 1973. nemački muzičari kao što su Holger Czukay (bivši student Karlheinz Stockhausena), Popol Vuh i Ashra izdali su mnoštvo radova sa pratnjom eksperimentalnih zvukova i tekstura izgradjenim sa electronics, sintisajzerima, akustičnim i električnim instrumentima; njihova muzika, koja se odnosi na Kosmičku muziku može da bude posmatrana kao Ambijent ili New Age, zavisno od položaja gledanja. Kasnije Brian Eno je definisao stilove i obrazce ambijenta na način koji lako spaja i zajedno razvija sa stilovima mnogih muzičara kao sto su Robert Fripp, Jon Hassell, Laraaji, Harold Bud, Cluster, Jah Wobble, od kasnih 1970-ih do danas.

Studijski deo albuma Ummagumma otvara avangardni virtuoz u svom punom sjaju i nadahnuću – Richard Wright i njegov impresivni opus od četiri šokantna, uzburkana dela – Sysyphus, nazvan po antičkom kralju Korinta, Sizifu, koji je osuđen od strane bogova užasnom kletvom uzaludnog i napornog rada (poput mnogih od nas, mada nismo iz Grčke, a još manje kraljevi).

Richard Wright: I played a Mellotron in Sysyphus, using it for special effects, and straightforward string and bass stops for the melody lines. We all played alone on our pieces. I thought it was a very valid experiment and it helped me. But I think Roger feels that if we'd all worked together it would have been better.

U svom dramatičnom, mračnom, veličanstvenom i nemilosrdnom stilu, prvim, jednominutnim delom Wright (bubnjevi, cimbalo i klavijature) nas vraća zvukom u doba antičke Grčke, a onda nastavlja, drugim delom, klavirskom deonicom u smirujućim, gotovo lirskim pasažima da uzburkava atmosferu, lagano i sve jačim i dubljim tonovima, kakofonijom, neurotičnom ustreptalošću, disonantnim tonovima i nemirom zle sudbe koja izriče čoveku jednu od najgorih kazni, neprestani uzaludni rad. Zvuci konkretne muzike, avangardnog eksperimentisanja Richarda Wrighta, sledbenika kompozitora poput Karlheinz Stockhausena ili Johna Cagea, nemilosrdno prodiru u suptilne predele centralnog nervnog sistema pobuđujući nemir, emocionalno rastrojstvo, duševni nemir, opsadno stanje čula koja podrhtavaju na rubnim područjima preopterećenja, pod sizifovskim teretom melodije koja ne ostavlja mesta bilo kakvoj nadi u smirenje.

Musique concrète (Konkretna glazba) je žanr elektroakustične i klasične muzike koji se razvio tokom 40-ih godina u Francuskoj kao posljedica rada  Pierrea Schaefferea.Musique concrète se danas smatra začetkom avangarde klasične muzike, a svojim eksperimentalnim karakterom je inspirirao i utjecao na brojne kasnije kompozitore. Osnovna ideja žanra je da svi prirodni zvukovi mogu biti glazba, uključujući tehnološki stvorenu elektronsku glazbu. Glazba se tako svodi na konkretan zvuk, odnosno zvukove, na konkretnu akustičnu pojavnost, odakle i dolazi naziv samog stila.Musique concrète je u potpunosti raskinula s tradicionalnim glazbenim pravilima i formama, donoseći skladbe koje ne poštuju melodiju,harmoniju, ritam i mjeru. Musique concrète posjeduje velike sličnosti sa stilom elektronische musik, kojeg je razvio Karlheinz Stockhausen jedno vrijeme Schaefferov suradnik. Ipak, osnova razlika između dva stila jest ta što je elektronische musik bila usmjerna na čistu elektronsku produkciju i manipulaciju zvukova, dok se musique concrète bazirala na snimanim zvukovima iz prirode.

(Izvor informacija: Wikipedia)

Trećim delom haos se samo produbljuje razarajućim zvučnim napadom eksperimentalne muzike, uz malu pomoć životinjskih prijatelja, tačnije zvučnih efekata istih. Korišćenjem klavira, basa i udaraljki Wright nemilosrdno napada čula i nervni sistem kažnjenika skalom uzavrelih, vrištećih i visokih tonova i nemilosrdnim kricima destrukcije, udarcima po dirkama koji nihilistično obeshrabruju svaku nadu i uništavaju temeljno svaku pomisao na spas od kletve.

Završni deo muka i patnji po Wrightu i Sizifu opet naglo spušta tenziju, tempo se brutalno usporava u smiraj dana i novih muka stene koja se skotrljala po ko zna koji put sa vrha planine beznađa. Sledi jednolična, monotona varijacija na orguljama, mirenje čoveka sa sudbinom, potom poslednja nada. A onda, kao grom iz vedra neba novi zvučni atak, nagao i brutalan poput agonije smrti i kreće novo eksperimentalno zatišje i putovanje kroz nepoznato, kjubrikovsko iskustvo u stilu it’s a full of the stars.

Pun krug stradanja i jeze zle sudbe oličene u brutalnoj osveti bogova zatvara se povratkom na početni muzički motiv. povratak zvukom u svet antičke Grčke, a stenom u podnožje Olimpa.

Sysyphus Richarda Wrighta ostaje impresivno klavirsko delo velikog avangardnog muzičara i kompozitora (koji je svojim kreacijama i virtuoznošću ostao jednim od najznačajnijih arhitekata Pink Floyd zvuka, muzičar koji je svojim jedinstvenim zvukom klavijatura i orgulja obojio jednu nestvarnu epohu i bend, eksperimentišući zvukom u stalnoj potrazi za novim umetničkim izrazom, neponovljiv u svojoj originalnosti i autentičnosti), klavirsko delo koje se nesputano kreće u rasponu od raskalašnog impresionizma do avangardnih nota konkretne muzike i free džeza, obojeno jedinstvenim elegičnim zvukom njegovih psihodeličnih orgulja.

I dok se slušaoc oporavlja od prvobitnog šoka, pojavljuje se Roger Waters i njegova ležerno-lenjava, smirujuća (između stalnih Floyd krajnosti haosa i smirenja ),Granchester Meadows, zvučna idila grančesterskih polja i cvetnih livada (Waters se nostalgično vraća u mladalačko doba uživanja u prelepoj okolini rodnog Kembridža) kraj jezera hedonizma i sreće. Letnje popodne, idilično i uobličeno duhom engleskog folk ugođaja, nestvarno nenasilno nakon zvučnog napada Richarda Wrighta. Hipnotičko Pink Floyd leškarenje, obogaćeno zvucima relaksirajuće harmonije prirode oslobođene od čovekove agresije. Briljantno i uvrnuto ružičasto iskustvo. Zvučni efekti samo dodatno uvrću atmosferu. Nekoliko malih krznenih životinjica okupljenih unutar pećine naredna je pesma Watersa, ludilo raznorodnih zvukova, naracije, nadrealnih momenata i psihodeličnih sekvenci.

U punom, originalnom nazivu – Several Species of Small Furry Animals Gathered Together in a Cave and Grooving with a Pict, ova Watersova stvar pleni apsolutnom kreativnom slobodom i suptilnom dozom humora, rasterećena bilo kakvih stega i avangardnih pretenzija. Smeo i opušten korak čoveka koji će idejama i zvukom obojiti i obogatiti čitavu jednu nadrealnu i eksperimentalno smelu epohu.

Gilmour je komponovao znatno umereniju – The Narrow Way, menjajući unutar tri dela pesme tempo, gitarske efekte (obilato koristeći eho i distorziju) i dotičući se donekle kosmičkih ispada Floyda. Manje inspirativan, otkačen i avangardan, Gilmour je donosio zvuku benda neku vrstu balansa i sigurnosti vraćajući ih ovozemaljskim vrednostima i pristupačnosti široj publici – kao što je i sam govorio uvek ga je više interesovala čista svirka nego ukupan koncept i velike votersovske teme. Na neki način je i njegova numera na albumu Ummagumma bila neka vrsta protivteže eksperimentalnim krajnostima i uzletima Wrighta i Watersa (album je na pravi način nagovestio kakva će biti uloga kojeg člana benda u budućem stvaralaštvu ), smirenje duha jednostavnim gitarskim intervencijama i uobličavanjem graničnih ekstrema u znatno prijemčiviju formu, ne oduzimajući im izazovnost i avangardnu, progresivnu notu. Isto bi se moglo reći i za Nicka Masona i njegovu trodelnu partiju – The Grand Viziers Garden, mada je on znao prilično da se otkači i da mašti na volju, putujući pre svega sa Watersom kao deo neuobičajene ritam sekcije psihodeličnim fluktuirajućim višim sferama. Poigravajući se efektima i atmosferom, te izvlačeći iz svog bubnjarskog kompleta raznorodne zvuke i ritmove, Mason na neki relativno prizeman način zaokružuje još jednu čudesnu Pink Floyd priču.

Album Ummagumma je bio još jedan odvažan pokušaj četvorice vrsnih muzičara i veoma kreativnih ljudi da se izraze na drugačiji način, dajući sebi punu slobodu i oduška unutar mašinerije gde je sve manje-više proračunato, doterano i sračunato u komercijalne i zaglupljujuće svrhe. Ummagumma ostaje dragocena retkost, delo koje pomera granice i hrabro se suočava sa izazovima umetnosti, pre svega u progresivnom, pionirskom i kreativnom pogledu.

Nakon albuma Ummagumma otklonjene su i poslednje barijere koje su mogle da sputaju Floyde na njihovim jedinstvenom i hrabrom putu. Saradnja sa legendarnim, avangardnim filmskim režiserom Mikelangelom Antonionijem na filmu Zabriskie Point, krajem iste, eksplozivne 1969., izbacila je Floyde u sam vrh evropske umetničke elite i otvorila im vrata ka daljoj mogućnosti istraživanja, eksperimentisanja i pomeranja granica u kreativnom smislu.

Antologijska scena eksplozije kuće, kojom kulminira ovaj legendarni film, jedan od simbola jedne revolucionarne epohe, predstavlja Darijinu viziju eksplozije usamljene i bezlične kuće građevinskog preduzetnika Lija, njenog bivšeg šefa i ljubavnika, modernističke kuće smeštene na pustinjskom obronku (uništenje jednog od simbola otuđenog sveta), petominutna raskošna i uznemirujuća sekvenca (snimljena uz pomoć 17 kamera) obeležena ajzenštajnovskom preklapajućom montažom (kuća u nekoliko navrata eksplodira u Darijinoj imaginaciji, vizijama koje se oslobađaju iza njenih sklopljenih očiju), zlokobno usporenom i apstraktnom vizuelizacijom uz zastrašujuće zvuke muzike Pink Floyda. Artefakti ispraznog potrošačkog kapitalizma (nameštaj, razne glupe sitnice, TV, odeća, hrana, frižider, deterdžent za pranje veša i gomila drugog nepotrebnog materijalističkog smeća) pretvaraju se u kaleidoskopske boje i oblike, nestajući u raspadljivosti svoje suštinske ništavnosti i besmisla, praćeni jezom primalnog krika Rogera Watersa i njegove preoblikovane pesme (za potrebe filma): Careful with That Axe, Eugene. Na kraju svega (u nizu ponavljajućih, preklapajućih kadrova) pratimo i eksploziju Lijeve biblioteke (kao metafore besmisla saznanja jedne uzaludne civilizacije)sa hiljadama atomiziranih knjiga koje lete ka kameri Mikelangela Antonionija. Metaforički, na kraju filma, Antonioni prikazuje eksploziju studentske revolucije i okončava u nihilističnom stilu vlastitu viziju kraja sveta rezom koji nas dovodi do smirujuće tišine nakon apokalipse, u krupnom planu pratimo Darijino prelepo, nasmejano lice, iza kojeg se prostire božanstveno, narandžasto nebo koje simbolički sugeriše svitanje nekog novog sveta, sveta oslobođenog materijalnih okova i mogućnost rađanja čovekove nove ere.

 

By Dragan Uzelac 2022.