THE ROLLING STONES - early years

 

THE ROLLING STONES - early years

 

I know, it’s only rock and roll, but I like it

Hey! Think the time is right for

a palace revolution,

but where I live the game to play

is compromise solution

well, then what can a poor boy

do except to sing for a rock and roll band

because in sleepy London town

there’s just no place for street fighting man !

Za Rolling Stones sam vezan sudbinski. U životu sam imao isuviše koincidencija sa njima, i bi bih budala kada bih mislio da je to slučajno. Džeger i Ričards su u svojim pesmama pevali o gotovo svim situacijama koje su se meni u životu dešavale. Za sve vrste mog duševnog raspoloženja oni imaju odgovarajuću pesmu. Sve je vrlo jednostavno - oni su mene vaspitali. Učili su me kako da reagujem u određenim momentima, kako da sviram gitaru, kako da prolazim kroz krizne situacije i stotinu drugih stvari.

                                                                                        Srđan Gojković-Gile, Električni orgazam

 

Roll over Beethoven 

      Slučajan susret dva šesnaestogodišnjaka - Micka Jaggera i Keitha Richardsa u vozu za London, davne 1960., prvi je u nizu ključnih momenata vezanih za buduću karijeru rock and roll benda The Rolling Stones. Sudbina je htela da dva poznanika iz školskih dana uspostave novo prijateljstvo i u neobaveznom ćaskanju obrazlože jedan drugom svoja muzička interesovanja. I kako legenda kaže, došli su do istovetnih imena i uzora: Chuck Berry, Bo Diddley, Elmor James, Jimmy Reed i Muddy Waters - impozantne liste utemeljivača novog, rokenrol zvuka (legendarnih muzičara iz blues i rhythm & blues miljea), koji se tih godina razvijao i ekspanzivno širio diljem planete. Zajednička ljubav dvojice tinejdžera bili su blues, rani rock and roll i rhythm and blues - muzička osnova koju će oni, između ostalih, uzdići do pijedastala besmrtnih i vremenom je učiniti delom svetske muzičke i kulturne baštine.

      Početkom šezdesetih godina dvadesetog veka stvari su počinjale da se menjaju ubrzanim tokom - svet je postajao globalno selo, objedinjen političkim i kuturološkim zbivanjima koja su stremila nekim novim horizontima i poimanjima savremenog društva. Što se savremene muzike tiče, nakon pojave i uzleta rock and rolla u Americi i njegove blage kreativne krize s kraja pedesetih, primat u svetskim okvirima lagano počinje da preuzima Velika Britanija - ekspanzija u prvoj polovini šezdesetih učiniće rock and roll najmasovnijom subkulturnom pojavom modernog sveta. Uvertira za tako nešto bila su prva gostovanja starih blues majstora na Ostrvu i njihov neizmeran uticaj na mlade britanske snage.

      Dakle, početkom pomenute decenije poklonici rhythm and bluesa u Britaniji pronalaze svoje kultno okupljalište unutar londonskog kluba Ealing, nastupajući kroz brojne sešn svirke uz pionirski blues sastav Blues incorporated Aleksisa Kornera, legendarni bend koji će u narednih par godina izroditi sva bitna imena ostrvske ritam i bluz scene - od Yardbirdsa i the Rolling Stonesa do Erica Claptona, the Animalsa i ostalih. Jedan od mnogih mladića koji su ispekli zanat unutar Kornerovog sastava bio je plavokosi gitarista i blues posvećenik, lutalica, Brian Jones, čija harizmatična pojava i izvrsno poznavanje slide tehnike sviranja gitare nikog nisu ostavljali ravnodušnim. Vremenom, dolazi do njegovog poznanstva sa ostalim članovima budućih Stounsa, pošto su i oni, u određenim vremenskim intervalima, bili deo legendarne Blues incorporated priče. Godine 1962., nakon niza klupskih svirki i života unutar londonskog geta na ivici egzistencije, formira se prva, legendarna postava benda The Rolling Stones, grupa koja će proneti svetsku slavu fenomena zvanog rock and roll. Nazivu benda kumovala je pesma Rolling stone blues Muddy Watersa, legendarnog bluzera čiji je prvi pravi električni bend s kraja četrdesetih neizmerno uticao na nastanak već pomenutog fenomena - Waters je, uz Dixona, Berryja i Diddleja bio i ostao ključna figura nastanka tzv. zvuka džungle. Početnu postavu Stounsa činili su petorica veličanstvenih: Mick Jagger, vokal (26. jul 1943.), Brian Jones, gitara i ostali instrumenti (28. februar 1942.- 3. jul 1969.), Keith Richards, gitara (18. decembar 1943.), Bill Wyman, bas (24. oktobar 1936.) i Charlie Watts, bubnjevi (2. jun 1941.).

Lagani uvod u temu. Predistorija priče o debi albumu Stounsa

      Zamenivši 12. jula 1962. bend Aleksisa Kornera u klubu Marquee, the Rolling Stones izbijaju u prvi plan britanske ritam i bluz scene. Nastupima u ričmondskom klubu Crawdaddy, gde uz sirove obrade standarda poput: Around and around, Route 66, Little by little i Smokestack blues dižu atmosferu do usijanja bruseći vlastiti talenat, Stounsi ubrzo stiču zavidan ugled na ostrvskoj ekspanzivnoj sceni. Slogan njihovog menadžera: The Rolling Stones nisu poput ostalih bendova - oni su način života, samo je dodatno istakao njihov imidž uličnih buntovnika čiji se šarm sastojao od ružnoće, nekontrolisane energije i nekonvecionalnosti. Džounsova impresivna pojava, moćna kombinacija cinizma, talentovanosti i harizmatičnosti, uz impresivan gitarski stil i poznavanje muzike, potom Džegerov originalan scenski nastup, provokativnost, vokal i oporost tekstova, Ričardsovi antologijski riffovi i rock and rollerski style, nadograđeni neverovatno hladnokrvnom ali u muzičkom smislu veoma eksplozivnom ritam sekcijom Wyman-Watts, doneli su jedan sasvim nov pristup i način izražavanja, proizvevši vremenom pravu stounsmaniju. Bio je to stari izvorni američki zvuk veterana bluza podignut za oktavu, isprljan koleričnim rifovima, bukom i stilom koji ga je približio milionima novih sledbenika koji su malo šta zajdničkog imali sa tradicijom Delte Mississippija i prvobitnim blues korenima savremene muzike. Na neki način tradicionalni zvuk preživeo je transformaciju u vidu dodatnog ubrzanja, komercijalizacije i svih ostalih blagodeti savremene tehnologije - svet je krenuo u nekom drugom pravcu: mnogo manje naivnom i nevinom.

     Sedmog juna 1963. godine objavljen je prvi Stouns singl - pesma Come on, furiozna obrada utemeljitelja Chuck Berryja, a onda je red došao na presudni album.

      Debi album britanskog benda the Rolling Stones, objavljen 16. aprila 1964., delo je rhythm & blues posvećenika (snimljen u periodu od 3. januara do 25. februara 1964., za izdavaćku kuću DECCA records, London) predstavljao je jedan od najuzbudljivijih početaka u istoriji rok muzike. Odajući priznanje američkim, crnim blues legendama, njihovom nepravedno zapostavljenom značaju i uticaju na nastanak i širenje priče zvane rock and roll (za koju mnogi tvrde da je samo komercijalizovana verzija crne muzike), pre svega za njih ključnim autorima - Muddy Watersu i Jimmy Reedu, a potom i prvim pravim rock and roll klasicima koji su transponovali tradiciju u moderni rock and roll zvuk - Chuck Berryju i Bo Diddleyju, Stounsi su otvorili jedno od najdugovečnijih i najkreativnijih poglavlja u istoriji moderne muzike - priču koja traje više od pola veka, povezanu sa korenima koji sežu sve do druge polovine 19. veka i nepreglednih polja i močvara delte Mississippija.

    Od uvodnih taktova rhythm and blues standarda Route 66 do završnog udarca činele u Walking the dog, sve prosto kipti od ritma koji pokreće i neobuzdane energije. Silovito i razorno, svaki nerv Stounsa pulsira u ritmu Berryja i Diddleyja, uranjajući u duh tradicije i stvarajući iz njenih korena nešto sasvim lično, originalno i veoma uzbudljivo i moćno.

Well if you ever plan to motor west
Just take my way that's the highway that's the best

Get your kicks on Route 66
Well it winds from Chicago to L.A.
More than 2000 miles all the way
Get your kicks on Route 66

Well goes from St. Louie down to Missouri
Oklahoma city looks oh so pretty
You'll see Amarillo and Gallup, New Mexico
Flagstaff, Arizona don't forget Winona
Kingman, Barstow, San Bernardino
Would you get hip to this kindly tip
And go take that California trip
Get your kicks on Route 66

Well goes from St. Louie down to Missouri
Oklahoma city looks oh so pretty
You'll see Amarillo and Gallup, New Mexico
Flagstaff, Arizona don't forget Winona
Kingman, Barstow, San Bernardino
Would you get hip to this kindly tip
And go take that California trip
Get your kicks on Route 66Top of FormBottom of FormTop of Form

Bottom of Form

 

     Impresivni ritam Stounsa naprosto pršti i melje sve pred sobom klasikom Route 66, starom stazom korena, duha slobode i slave, dok Džegerov grčevit vokal i Ričardsova prašteća, rockandrollerska gitara podižu atmosferu do usijanja - iako je u pitanju samo obrada moćnog standarda, bilo je očigledno da je svet dobio jedan od najuzbudljivih kreativnih tandema, u najavi – Jagger, Richards, dvojac koji je brojnim klasicima ispisao istoriju rock and rolla. Pored njih, bio je tu još kontroverzni Brian Jones, briljantni gitarista i osnivač benda, biser koji se vremenom rasuo i zagubio u haosu burnog vremena, i stabilna ritam sekcija Wyman-Watts, danas već rok klasici. Sve je na okupu držao neprimetni klavijaturista Ian Stewart, nezvanični šesti Stouns, nedovoljno ružan i provokativan za pojavljivanje na sceni. Popularni rhythm & blues standard - (Get your kicks on) Route 66, numera američkog tekstopisca Bobby Troupa, otvara legendarni prvi album Stounsa, povevši slušaoca duhovnom bluz magistralom slobodarske i avanturističke Amerike, čuvenim autoputem zvanim upravo Route 66. Dok sve pršti od neobuzdane energije nekolicine britanskih mladića, uronjenih muzikom u samu suštinu duha američke muzičke tradicije, lirika pomenutog autora vodi nas čarobnim autoputem snova diljem Amerike – od čarobnog Sent Louisa ( i jednog od mesta na Jugu gde je nastala celokupna moderna muzika) do drugog kraja Amerike – zapadne obale i Los Angelesa, odakle će se (između ostalog) američka muzika proširiti svetom, doprevši pedesetih godina 20. veka i do Velike Britanije, inicirajući nastanak jednog od svojih najpopularnijih izraza – rock and roll. Rhythm & blues bio je samo jedna od urbanih, elektrificiranih, bučnih varijacija na temu bluesa (korena svih korena – uz spiritual, ragtime and jazz), varijacia koja je ujedinjena sa tradicijom američke klasike zvane country & western iznedrila crno-belo čedo, prethodno pomenuti rokenrol. Zahvaljujući bendovima poput Stounsa, početkom šezdestih priča će lagano osvojiti Ostrvo, a potom i ostatak Evrope i sveta.

Oh! Carol
I am but a fool
Darling, I love you
Though you treat me cruel
You hurt me
And you make me cry
But if you leave me
I will surely die

Darling, there will never be another
Cause I love you so
Don't ever leave me
Say you'll never go

I will always want you for my sweet heart
No matter what you do
Oh! Carol
I'm so in love with you

Oh! Carol
I am but a fool
Darling, I love you
Though you treat me cruel
You hurt me
And you make me cry
But if you leave me
I will surely die

Darling, there will never be another
Cause I love you so
Don't ever leave me
Say you'll never go

I will always want you for my sweet heart
No matter what you do
Oh! Carol
I'm so in love with you

    Tenzija pulsirajućeg rolling ritma, zaodenutog unutrašnjom snagom blues osnove, koji ne nudi nadu za predah i neprestano mrvi sve pred sobom nastavlja se u Can i get a witness (jedan od standarda koji potpisuju Brian Holland, Lamont Dozier & Edie Holland), rušeći berijevskim razarajućim udarom pesme Carol (rock and roll klasik Stouns učitelja Chuck Berryja iz 1958., numera autora čija muzika teče kroz vene Stounsa i čiji duh je prosto opseo mnoge kasnije rok klasike, pre svih mister riffa – Kita Ričardsa) stubove malograđanske učmalosti, mlitavosti i bilo kakvih predrasuda. Umetnost pobune i buke, zvučni napad pobune i jezik isplažen svemu se na trenutak zauzdavaju i stišavaju ležernošću usne harmonike u Honest i do (by Jimmy Reed – još jedan od američkih bluz velikana čije su ploče činile osnovno gradivo tokom ranog školovanja buntovnog trija fantastikus Stounsa – Jones - Jagger – Richards, utičući enormno na celokupnu britansku ritam i bluz scenu), praćeni tipičnim Džegerovim hedonističko-ironičnim stilom, punim cinizma i samodopadljivosti koja iritira nepoželjne. Juriš se nastavlja, a puls ubrzava izgarajućom, Muddy Watersovom I just wanna make love to you (antologijski čikaški bluz, remek delo autora Willie Dixona snimljeno 1954. u legendarnim Chess studjima, u sam osvit rokenrola, jedna od presudnih numera, jednog od presudnih američkih bendova koji su uticali svojim elektrificiranim čikaškim bluzom da iniciraju rokenrol), dok čudesna Mona (by Bo Diddley, 1957., - američkog gitariste, pevača i stvaraoca čije su numere i stil odigrali ključnu ulogu, uz već pomenute Chuck Berryja i Muddy Watersa, u transponovanju duha bluesa i rhythm and bluesa u muziku zvanu rock and roll) razbija ležernim ritmom iznutra - ponavljajućom silinom i treperavim slide efektom. Pulsirajući bunt ulice i tradicije prašnjavih blues lutalica prelivao se direktno u usijane rilne gramofonske ploče, dok se igla pržila u paklu rhythm & bluesa ugođaja.

Well, I'm a king bee
Buzzing around your hive
Yes I'm a king bee, child
Buzzing around your hive
I can make good honey
Let me come inside

I'm young and able
To buzz all night long
You know, I'm young and able
To buzz all night long
When you hear me buzz little girl
You know there's some stinging going on

Well buzz
Oh sting
Yeah

Well, I'm a king bee
Can buzz all night long
Yes, I'm a king bee
Can buzz all night long
Well, I can buzz better baby
When your man is gone

      Magična, I’m a king bee, remek delo jednog od američkih blues velikana – Slim Harpo (pravim imenom James Moore), numera iz kolekcije tzv. swamp bluesa, jednog od stilova Louisiana bluesa, snimljena u originalu 1957., (jedan od najboljih muzičkih zapisa ikad snimljenih) otkida čudesno ponavljajućom bas linijom, potcrtanom zvečećim gitarama Džounsa (njegov slajd je u ovoj hipnotičkoj i razigranoj bluz vrtešci  prosto fascinantan, opčinjavajući, jedan od najboljih momenata čoveka koji je svojih duhom stvorio i pokrenuo lavinu kotrljajućeg kamenja upravo ovakvim numerama zaraznog ritma i prefinjene bluz tehnike) i Ričardsa, iskričavošću i cinizmom Džegerovog vokala i usne harmonike. Bila je to fascinantna demonstracija unutrašnjih potencijala mladog benda, punog samopouzdanja i kipteće energije. Mukotrpan rad, isposnička posvećenost učenju zanata uz ogromna odricanja i veru u sebe davali su prve, veoma sočne plodove. Izigravanje tobožnjih zvezda i veličina na osnovu samo jednog  hita (koji je pritom produkt studija, tehnike i produkcije, a ne nečija muka, ideja i uložen trud) tada nije bilo moguće ni slučajno. U prilog tome ide test vremena koji je tadašnja muzika položila do današnjih dana - o tome ko će pamtiti sva čuda današnje tehnologije i tzv. hitove, neki drugi put). Malo po malo, stižemo i do Little by little - još jednog bisera u nizu, oivičenog duhom bogate tradicije. Potpisana autorskim početnim pseudonimom – Nanker-Phelge (uz malu pomoć Fila Spektora), budućeg kreativnog tima Jagger-Richards, ova vrsna numera (nastala pod snažnim uticajem nekolicine bluz majstora poput već pomenutog Jimmy Reeda, kao i Junior Wellsa i Earl Hookera) ukrašava B stranu singl ploče Not fade away. Bila je to još jedna poletna ritam i bluz numera, furiozno preplitanje Ričardsove solo i Brajanove ritam gitare, ukrašena zvukom klavira Jana Stjuarta i Džina Pitnija(kao gosta na albumu), kao i ritmikom Fila Spektora koji koristi marakas ukrašavajući ritam latino-karipskim prizvukom.  Sledi lepršavi instrumental Now i’ve got a wittnes (još jedna numera tandema Nanker-Phelge koji se lagano zahuktavao u svom stvaralaćkom zanosu i kreativnom nadahnuću) i melodična, znatno smirenija Tell me (pop balada koju potpisuje budući besmrtni kreativni tandem Jagger-Richards, ovaj put bez korišćenja početnog pseudonima), da bi vrhunac fešte začinio Walking the dog (u originalu numera svestranog američkog muzičara Rufusa Thomasa, snimljena septembra 1963., dakle samo nekoliko meseci pre no što su je Stounsi uvrstili na svoj debi album i obezbedili joj besmrtnost). Istovremeno, bila je to  pesma koja je doživela mnoštvo najrazličitijih obrada i verzija kao retko izazovna, seksipilna, nadahnjujuća, ritmički fascinantna. Bila je to plesno obojena partija moćnih Stounsa, pokret koji nije dopuštao zatvaranje čarobnog kruga debi albuma benda koji će vremenom svojim autorskim pesmama obojiti svet rokenrola jedinstvenom magijom i energijom, udahnuvši mu vetar besmrtnosti u jedra. Neprestani ritmički bluz pokret ignoriše kraj albuma i poziva na žurku, zabavu koja već traje više od pola veka.

Baby, back
Dressed in black
Silver buttons all down her back
High hose, tippy toes
She broke the needle and she can sew
Walking the dog
I'm just a walking the dog
If you don't know how to do it
I'll show you how to walk the dog
C'mon now c'mon
I asked her mother for fifteen cents
I see you ever jumped the fence
I jumped so high, touched the skies
Didn't get back 'til a quarter to five
Walking the dog
I'm just a walking the dog
If you don't know how to do it
I'll show you how to walk the dog
C'mon c'mon now
Tell me mary, what's your twelve
How does your garden grow
What with silver bells and cockle shells
And pretty maids all in a row
Walking the dog
I'm just a walking the dog
If you don't know how to do it
I'll show you how to walk the dog
C'mon now c'mon
Baby, back
Dressed in black
Silver buttons all down her back
High hose, tippy toes
She broke the needle and she can sew
Walking the dog
I'm just a walking the dog
If you don't know how to do it
I'll show you how to walk the dog
C'mon now c'mon
Yeah just a walking
Uh just a walking
Uh just a walking
Now, if you don't know how to do it
I'll show you how to walk the dog
C'mon now c'mon
If you don't know how to do it
I'll show you how to walk the dog
C'mon now
If you don't know how to do it
I'll show you how to walk the dog

Between the buttons: madness of sixties

     Period koji je potom usledio (1964.-1966.) svakako je jedan od najbitnijih i najkreativnijih u beskonačnoj karijeri Stounsa: svojevrsni britanski rock and roll bum bio je velikim delom podstaknut uzletom Jagger-Richards kreativnog tandema, čiji su dometi gotovo ravni uspehu stvaralačkog jezgra legendarnih The Beatles - dvojcu bez kormilara: Lennon-McCartney, naravno, sasvim drugačijeg senzibiliteta i stremljenja u okviru savremene rock and roll music. Singlovi: Satisfaction, The Last time, Not fade away, Lady Jane, Ruby tuesday, Little red rooster ili Time is on my side savršen su zvučni i generacijski doprinos jednoj neponovljivoj epohi, prožeti svojevrsnom dozom cinizma, euforije i gorčine ukusa slave koja uvek donosi sa sobom dvojaka osećanja: nadu i izneverena očekivanja. Uspeh je samo potcrtan i naglašen sa dva ništa manje bitna albuma: Out of our heads i Aftermath, koji u svojim pulsirajućim rilnama donose niz odličnih pesama: Play with fire, Heart of stone, Doncha bother me ili pak Mothers little helper. Atmosfera legendarnih Chess studija osećala se na svakom koraku: bio je to idealan spoj vanvremenske unutarnje snage tradicije bluza i savremenih stremljenja novih naraštaja punih nepresušne energije i novih pogleda na učmali status quo svet. Razigrana plesna muzika, prepuna moćnih ritmova i solo deonica gitara koje vas drže u stalnom pokretu, prošarana vokalima i bukom koji pozivaju na pobunu i dotad neviđena duhovna iskustva, bila je čudesna zvučna kulisa jednog vremena u kojem se osećala velika potreba da se svet učini boljim i drugačijim od uobičajeno zadatog.

    Presudni Stones singl - Satisfaction (objavljen 20. avgusta 1965.), predstavlja jednu od ključnih rock and roll himni( nastala tokom američke turneje benda), energetsko plesno čudo isprljano smrtonosno ironičnim i ciničnim Jaggerovim tekstom i nezaboravnim, ponavljajućim riffom Keitha Richardsa, r’n’r kodom za sva vremena. Tekst je vizionarski progovorio o otuđenosti mladog čoveka u modernom svetu i njegovoj razočaranosti konzumeristički okrenutom ispraznom društvu. Mnogi kritičari smatraju da je to upravo bila pesma koja je stvorila istinske Stounse – ekipu mladih buntovnih i kreativnih ljudi, antiestablišmentski okrenutih protiv licemernog i rigidnog društva, sjajan model za identifikaciju jedne hrabre, iskrene, buntovne generacije koja je beskompromisno gurala do kraja – bez obzira na sve poraze i tragedije u kojima je na kraju videla samo deo svoje nove slobode. Nakon nje je rock and roll prestao biti pomodnim omladinskim fenomenom i postao ozbiljan izraz društvenih promena druge polovine dvadesetog veka, veoma opasan i nezgodan protivnik malograđanskom duhu koji je umrtljivao svaku mogućnost promene i od ljudi stvarao mentalne robove, potencijalne hidrogenske bombe kako je to posle punk lepo definisao. Od samog uvoda čudesno odšrafljeni i razarajući riff rolla se po površini ubitačne, nezaustavljive ritam sekcije (Wattsovog zvukakante), naglašavajući Jaggerov perverzno cinični i borbeni poklič i razočarenje ukusom uspeha koji bend nagriza iznutra i tiho razjeda. Nema zadovoljenja, nema kajanja.

    Get off of my cloud  potmulo i jetko nastavlja da mrvi zvuk ritmom bez predaha, stvarajući esencijalnu umetnost pobune i buke iz pristojnsti nazvanu muzikom. U istom ritmu nastavlja i 19th nervous breakdown dovoljno simboličnog naziva o vremenu i muzici kojeg su Stonesi obojili u crno. As tears go bye predstavlja lagani ritmički predah u vidu prelepe i emotivne, melanholične Jagger-Richards balade, ukrašene gudačima. Smenjuje je mačo-šovinistička i cinična Under my thumb (ukrašena zvucima distorziranog Wymanovog bassa) i marimbe (jednog od mnogih udaračkih instrumenata koje su koristili Stonesi) koju je naravno upotrebio, ako drugi no multinstrumentalista Brian Jones (uglavnom tih godina ostavljen po strani, u svom svetu dok je kreativni tandem Jagger-Richards svojim numerama preuzimao vodeću ulogu u bendu), himna narcisoidnosti (jedna od nekoliko sa albuma Aftermath), da bi stvar ponovo izgladila predivna Lady Jane (baroknog ugođaja engleštine), još jedna emotivna balada ukrašena intervencijama briljantnog stiliste Briana Jonesa (Jones svira dulcimer, dok Jack Nitzsche, kao gostujući muzičar svira harpsichord), ključnog Stonesa koji je sve više tonuo u senku pomenutog autorskog tandema i pakleni svet droga, bukvalno se raznevši u naredne tri – četiri godine. Tradicija engleskog folka u svom punom sjaju.

   Out of time nastavlja klasičnom Stones prljavštinom, gradeći kliše za mnoge buduće rockerske naraštaje i bendove (ko je spomenuo Električni orgazam?) – naizgled jednostavno, a opet tako moćno da vas podilazi jeza od siline emotivnog udara. Ukrašena još jednom od mnogih neprimetnih Brian Jones deonica (na svim mogućim i nemogućim instrumentima – od sitara do harpsikorda i dulcimera). Ovaj put Jones svira klavir i koristi marimba udaraljke, dok lepotu ugođaja upotpunjuje neprimetni Ian Stewart sa toplinon zvuka hammond orgulja. Kada su Stonesi odlučili da sve oboje u crno, Brian Jones se dohvatio sitara i u duhu vremena psihodelije, te uticaja Istoka i mistike, nastala je borbena Paint it black. Bila je to 1966. godina, jedna od ključnih i prelomnih u istoriji Stonesa i rock and rolla, godina Revolvera i čudesnih smehotresnih azijskih biljčica.

    Naredne, 1967. godine Stonesi počinju da gube orijentaciju, ostajući u senci monumentalnog psihodeličnog  The Beatles albuma – Sgt.Pepper’s lonely hearts club band. Problemi sa drogama, hapšenjima, raspadom Briana Jonesa i gubitkom inspiracije i vizije snažno su se odrazili na kvalitet njihove muzike. Ipak, narednih pet singl ploča i nisu bile toliko loše. Have you seen your mother baby, standing in the shadow? prikazuje raspevane Stonese, izgubljene u ludilu psihodelične atmosfere, dok u reklamnoj kampanji za pesmu stoje obučeni u haljine. Provokativna i raspevana, hitmična Let’s spend the night together donosi im zabranu svojim prljavim aluzijama, dok predivna: Ruby Tuesday (još jedna od numera baroknog ugođaja, Richardsova stvar nastala u saradnji sa Brianom Jonesom, januara 1967.) predstavlja Stonese u njihovom pastoralnom, podrugljivo-melanholičnom raspoloženju. Brianova egzotična flauta (zvana recorder) i zvuk klavira, uz sjajan Džegerov vokal stvorili su numeru božanstvene, raspevane atmosfere. Džeger je kasnije rekao: Zaista divna pesma. Predivna melodija i lirika, uživao sam pevajući je. Yesterday’s papers, bila je mnogo brutalnija i podrugljivija, Džegerov cinični komentar o značaju bivše devojke i njeno poređenje sa jučerašnjim novinama. Kada su se u jednom trenutku Stonesi našli u zatvoru (uhapšeni zbog posedovanja narkotika - gle čuda za to vreme!), u pomoć su im pritekli svojim psihodeličnim vokalima Lennon i McCartney – singl We love you njihova je reklama iz zatvora, koja kulminira zvukom zalupljenih vrata ćelije. Psihodelična She’s a rainbow zaokružuje jedan bolni i traumatični period unutar benda.

    Ipak, negde već u vreme singla Paint it black znaci zamora, tereta slave i kreativne dezorijentisanosti počeli su lagano da nagrizaju bend. Usledio je period ispunjen brojnim skandalima, hapšenjima zbog droga (tog osebujnog zla koje će u sledećih nekoliko godina u potpunosti otupiti oštricu bilo kakve mogućnosti pobune, odvodeći mnoge bitne, kreativne i impresivne mlade ljude na put bez povratka) i zastoja u razvoju benda koji stvarno mnogo obećavao. Tako nešto dovelo je, naravno, do unutarnjih nesuglasica u bendu (kako ljudskih, tako i muzičkih neslaganja u pogledu dalje karijere), što je doprinelo da u naredne 2-3 godine dođe do bukvalnog raspada sistema kod jednog od ključnih članova benda – Briana Jonesa. Iako u muzičkom smislu možda nije bio ključni član prvobitne postave benda (mada je kao multiinstrumentalista uveliko kreirao zvuk Stounsa), Brajan je bio i ostao zaštitnim, harizmatičnim znakom prepoznavanja benda koji je mnogo polagao na imidž i spoljašnjost predstave o njima samima. Usled enormnog konzumiranja droga i alkohola Brajan je vremenom gotovo nestajao, ostajući samo bleda senka nekadašnje poletnosti, snage i energije koju je isijavao.

Povratak korenima

 

      Period od 1967. do 1969. godine, krcat hapšenjima, skandalima i neredima na koncertima, predstavlja najteže razdoblje u životu Stounsa. Nakon godina početnih uspeha, proboja na ritam i bluz sceni, sazrevanja i uspona na rokenrol sceni (čiji su bili jedni od pionira i predvodnika),  euforije, slave, kreativnosti i hedonizma, usledili su mrak i depresija, doba neinspirativnog lutanja sredinom šezdesetih - hapšenja zbog uživanja i posedovanja narkotika, problemi s Establišmentom usred jezika isplaženog svima, mokrenja na javnim mestima i prsta gurnutog direktno u oko Sistemu, kreativna kriza i stalno kaskanje za Bitlsima, čije su posledice bili bledi i neinspirativni albumi  poput Between the buttons i Their satanic majesties request, kao i stalni, sve manje podnošljivi problemi sa autodestruktivnim Brajanom Džounsom, činili su se gotovo nepremostivim preprekama u daljem radu grupe.

   Brajan Džouns, jedan od osnivača Stounsa, bluzer u srcu, boem u duši, kreativni genije i multiinstumentalista, čovek koji je bio neprikosnoveni lider i centralna figura ranih Stounsa i koji im je davao sviračku sigurnost i lepotu svojim moćnim blues i rhythm & blues korenima (pre svega pod snažnim uticajem legendarnog bluzera Elmora Džejmsa i njegove magične slajd gitare – što se posebno očituje u snimcima Stounsa nastalim u Americi, kultnim Chess studijima gde su svirale gotovo sve crne bluz legende (pre svega pesmi Vilija Diksona – Little red rooster), tonuo je sve više u pakleni svet alkohola i narkotika nepovratno nestajući u izmaglici i isparenjima zlog duha autodestrukcije.

   Plavokosi gitarista Stounsa, bio je harizmatična i autodestruktivna ikona šezdesetih, buntovnik u stalnom raskolu između potreba i mogućnosti, u stalnom sukobu sa okolinom i ne retko samim sobom. Multiinstrumentalista, Elmo Lewis slide gitare ranog britanskog bluesa, Mali crveni petao i ljubimac žena, harizmatičan, neurotičan, narcisoidan, ali uvek sa nesumnjivim talentom,vizijom ispred mnogih i stalnom centru zbivanja. Vremenom, njegova kreativnost i bluz ekspresija jedinstvene energije i talenta postale su žrtva paranoje i konstantnog haosa koji ga je pratio kud god bi krenuo, izazvanih konzumiranjem silne količine narkotika i alkohola. Njegova čudesna, rastrzana i razapeta duša krvarila je sve više zatamnjena nerazumevanjem, odbacivanjem i nezadrživim porivima teško objašnjive želje za destrukcijom, bez utehe ili utočišta u bilo čemu ili kome.

    Osnivač i predvodnik ranih Stounsa, Brajan Džouns, vremenom je postajao čovek koji jednostavno ne zna šta bi sa sobom, u večitom sukobu sa okolinom (pre svih saborcima Džegerom i Ričardsom koji su se sve više udaljavali od njega i njegove vizije budućnosti benda – ukoliko je uopšte postojala s obzirom na stanje u koje je vremenom sve više tonuo, preuzimali ulogu lidera u bendu i kreirali neke drugačije Stounse, uglavnom sve manje računajući na Brajana, kojeg su početkom juna 1969. napokon i ljubazno zamolili da napusti bend koji je osnovao) i potrazi za identitetom. Na kraju su konstantne depresije, duševni lomovi, psihoze i neuroze, te raspad sistema zatrpani narkoticima i sve manjom kreativnošću, bez vizije budućnosti ili bilo kakvog izlaza, dovele do još jedne u nizu kontroverznih smrti tih godina, koje su počistile skoro kompletan krem rock and rolla šezdesetih. Nađen je mrtav 3. jula 1969. godine na dnu bazena svoje kuće u Hartfildu. Imao je 27 godina i svojom tragičnom dušom ponovo je otvorio vrata kluba 27 – svih onih koji su slučajno otišli prerano. Plavokosi anđeo Stonsa otvorio je nikad zatvoreni krug misterioznih smrti neprilagođenih i neposlušnih, opterećenih  prevelikom dozom duše, slobode i saznanja za ovako malen, beznačajan i zao svet. Svet bez svetlosti ili bilo kakve iskrene saosećajnosti, kruga lepote gde se radost meri kroz sreću drugih i bogatstvo u razlikama. Samo srcem, nikako materijalnim smećem i nesrećama bližnjih.

      Spas iz kreativnog i životnog haosa, nakon dve godine lutanja psihodeličnim poljima lizergičnih isparenja i iluzija, pojavio se u početku u vidu ultimativnog, razuzdanog Jumping  jack flash singla, koji se pojavio 24. maja 1968. Godine (u vreme snimanja albuma Beggars banquet), i označio povratak benda korenima, bazičnom rhythm and bluesu, kao i moćnom blues rock zvuku (sa primetnim country uticajima koji će obeležiti narednih par godina Stounsa – pre svega njihov amerikanizovani, bazičniji rok zvuk, nakon niza eksperimenata i koketiranja sa kojekakvim modernim trendovima tog čudesnog vremena, prepunog mnogih izvornih ideja koje če se tek decenijama kasnije razvijati kroz eksperimente sedamdesetih godina). Mada Brajan Džouns tih godina gotovo da nije ni postojao, niti bio u stanju držati gitaru u rukama (po rečima Kita Ričardsa: On bi došao u studio i jednostavno bi se raspao), bend se okrenuo stvaralaštvu i 5. decembra 1968. objavio najbolji album šezdesetih (po mišljenju uglednog rok kritičara Roy Carra). Ipak, doprinos Džounsa albumu, koji je sniman u periodu od 17. marta do 25. jula 1968. (korišćeni su Olympic sound studio u Londonu i Sunset sound studio u Los Anđelesu) u trenucima prisutnosti nije bio zanemarljiv: on svira sitar na Street fighting man, slajd gitaru na No expectations“, usnu harmoniku na Parachute woman, Dear doctor“ i Prodigal son, a potom i melotron na Jig-saw puzzle i Stray cat blues (neke od čudesnih momenata snimanja ovog kultnog albuma i neponovljivog duha šezdesetih beleže i kamere slavnog francuskog filmskog režisera Žan Lik Godara, postavljene u studiju radi potreba njegovog filma One plus one nastalog u tim čudesnim danima). Treba napomenuti i značajan muzički doprinos sjajnog Nikija Hopkinsa koji je na ovom albumu svirao klavir.

    Roling Stounsi su, kao malo ko pre njih, uspeli da uhvate duh jednog po mnogo čemu značajnog, revolucionarnog, kreativnog i jedinstvenog vremena (čije posledice osećamo i dan danas) u kojem su stvarali album, dajući refleksije kraja Leta ljubavi i uličnih sukoba kroz bolne i uznemirujuće pesme poput Street fighting man i Sympathy for the devil. Bio je to seizmograf nasilja i frustracija, brutalna slika još brutalnije stvarnosti - slika ratova širom sveta(pre svega vijetnamskog), političkih ubistava, studentskih nemira, građanskih protesta, rasne netrpeljivosti i svetkovine neuništivog zla. Ako je pozni modernizam druge polovine šezdesetih godina, kada su Stounsi dali neke od najboljih numera i albuma koji će obeležiti rokenrol, predstavljao širi skup radikalnih umetničkih pokreta koji su izvršili subverzivni kulturni raskid sa dotadašnjom tradicijom, a avangarda radikalni oblik modernizma koji je pokazao da se kroz umetnost može izvesti revolucionarni preobražaj života, društva i kulture, te promeniti svet estetizacijom života, onda su buntovni Stounsi u naponu svoje povratničke energije i kreativnosti sve to do krajnosti pretvorili u jedinstveni nihilistično-individualistički bunt, a potom i niz vanvremenskih kreacija koje će se pre svega ogledati u dva ključna albuma benda, pa i samog rokenrola, duha šezdesetih – Beggars banquet (1968.) i Let it bleed (1969.). Sam (nepoželjni) izgled omota ploče( slika javnog, neuglednog toaleta išaranog grafitima – kao možda simbolične predstave užasa vremena u kojem je album nastao, pre svega ljudske unutrašnje zapuštenosti i duhovne prljavštine) bio je više nego rečit - u prenesenom značenju preslikavao je brutalni zadah ulica strave i užasa. Što se samih pesama tiče, bio je to čvrsti rock and roll, amerikanizovani zvuk obojen country stilom i jezgrovitom produkcijom maestralnog Džimija Milera (američkog muzičara i producenta, čija će saradnja sa Stounsima od ovog albuma doneti niz od četiri možda najbolja Stouns ploče ikad snimljene – uz prethodno pomenute dve, još i Sticky fingers (1971.) i Exile on main street (1972.)), koja je perfektno kristalizovala zvuk - sa izvrsnom akustikom i slajdom. Kit Ričards je odsvirao sam gotovo sve gitarske deonice - Brajan više nije bio u stanju ni da dođe do studija.

Svugdje čujem zvuke marširajućih nogu, dečko
Everywhere I hear the sound of marching feet, boy

Jer ljeto je ovdje i pravo je vrijeme za borbu na ulici, dečko
Cause summer's here and the time is right for fighting in the street, boy

Ali što jadan dječak može učiniti
But what can a poor boy do

'Pjevati da pjevam za rock' n 'roll bend
'Cept to sing for a rock 'n' roll band

Uzrok je u uspavanom londonskom gradu
Cause in sleepy London town

Jednostavno nema mjesta za uličnog borca
There's just no place for a street fighting man

Ne!
No !

 

Hej!
Hey !

Mislite da je pravo vrijeme za revoluciju u palači
Think the time is right for a palace revolution

Ali tamo gdje živim igranje je kompromisno rješenje
But where I live the game to play is compromise solution

Pa, što jadan dječak može učiniti
Well, what can a poor boy do

'Pjevati da pjevam za rock' n 'roll bend
'Cept to sing for a rock 'n' roll band

Uzrok je u uspavanom londonskom gradu
Cause in sleepy London town

Jednostavno nema mjesta za uličnog borca
There's just no place for a street fighting man

Ne!
No !

Ne!
No !

Ne!
No !

Sići !
Get down !

 

Hej!
Hey !

Rekao je da se moje ime zove uznemirenost
Said my name is called disturbance

Vikat ću i vrisnuti, ubit ću kralja, ogradit ću se svim njegovim slugama
I'll shout and scream, I'll kill the king, I'll rail at all his servants

Pa, što jadan dječak može učiniti
Well, what can a poor boy do

'Pjevajte u rock' n 'roll bendu
'Cept to sing in a rock 'n' roll band

Uzrok u uspavanom londonskom gradu
Cause in sleepy London town

Jednostavno nema mjesta za uličnog borca
There's just no place for a street fighting man

Ne!
No !

Ne!
No !

Ne!
No !

        Što se samih pesama na albumu tiče (niske od 10 ultimativnih Stouns bisera za sva vremena) tu je radosno-lepršava, u srceparajućem, parodično - detinjastom maniru ljubavne tugovanke otpevana (by Jagger-Richards), sa akustičnim country-blues-rock prelivima zvuka koji prosto radosno vibriraju, razigrana Dear doctor, koja donosi Stounse u opuštenom, nadahnutom izdanju - duh dobre stare Amerike izbija iz uzavrelih rilni ploče i putuje kroz Jagger-Richards vene, natapajući prostranstva slobode i dugih putovanja. Cinično Džegerovo vokalno rolanje, prepuno samopouzdanja i ironije, praćeno je Ričardsovom prelepom akustičnom gitarom, zvukom usne harmonike maestra Brajana Džounsa koja posebnom liričnošću dira dušu (čak i u najgorim stanjima neuništivi duh muzikalnosti nije napuštao Brajana, ukazujući zlobnicima koliko je bio i ostao ispred svih, koliko je jedna hipersenzibilna duša morala da pati previše tanana za ovako brutalan i zao svet) i klavirom Nika Hopkinsa, kao i standardno moćnom ritam sekcijom, temeljom Stouns zvuka – Vajmen, Vots. U istom stilu, ovaj put bliže američkom tradicionalnom folk maniru, nastavlja i moćna Factory girl, sjajna partija ritmičnog Wattsa (uz malu pomoć indijskog instrumenta – tabla, udaraljki čudesnih, hiptnotičkih tonova, veoma razigranih u ovoj pesmi) i Richardsove gitarske veštine, ovaj put na akustičnoj gitari, oslobođene tih godina snažnim kantri uticajem i otvorenim štimom. Factory girl - raspevanu magiju neobičnih ritmova i tempa, sjajno nadograđuju, pre svega zvukom impresivne violine, Richard Grech (britanski muzičar, jedan od bitnih gostiju na albumu i član kultnih bendova poput Family i Blind faith), Nick Hopkins, koristeći ovaj put melotron i perkusionista afričkog porekla, čest gost Stounsa tih godina – Rocky Dijon, koristeći konge (vrsta bubnjeva poreklom sa Kube), doprinoseći magiji ove neobične melodije.

   Sa puno čvrstine, jetkosti i gorčine otkida i Jig-saw puzzle (by Jagger -Richards song) – slajd gitara Kita Ričardsa reže, seče, uzleće na talasima klavirske jeke Nikija Hopkinsa, melotrona Brajana Džounsa i ubedljivosti Džegerovog vokala. Sve to upakovano sjajnom produkcijom, sa mnogo dobre akustike, eha, čvrstine i slajda ostavlja izvrstan utisak, dok se No expectations lagano klizeći sjajno nadovezuje upotpunjujući kompletan utisak. Lenjavi, bluzirani Džegerov vokal lebdeći leluja na lepršavom blues zvuku akustičnih gitara Ričardsa i Džounsa, dok prateći Hopkinsov klavir potmulo prati čarobni, opraštajni let galeba Brajana Džounsa na bolno dirljivom slajd dodiru njegove odlazeće duše, izgubljene u nekoj drugoj, višoj sferi postojanja... Jedna od najlepših Stouns numera, poslednji pozdrav maestra Brajana Džounsa, čista poetska bluz duša u svom silaznom, glissando momentu, nestvarnom dodiru anđela destrukcije.

    Sledi potom Parachute woman (klasično Stouns prašenje, ritmično i više nego ogoljeno, u njihovom najboljem maniru, možda po poslednji put u punoj, originalnoj postavi sa Brajanom, čiji zvuk usne harmonike kao da najavljuje skori odlazak i kraj) jašući na talasima klizača, akustične gitare Brajana Džounsa- i odvodi, naglašena usnom harmonikom (ponovo Brajan), u beskraj country-blues-rock Stones putešestvije (električnom gitarom Kita Ričardsa), putem njihovih istinskih muzičkih korena koji su se u međuvremenu, do ovog albuma, na par godina zagubili u izmaglicama narkotika i alkohola koji su natapali vene gitarskog i kreativnog tandema Jones-Richards, pre svih. Stray cat blues jednako je ritmično Stouns rollanje (praćeno Hopkinsovim klavirom i zvukom melotrona Brajana Džounsa), njihovo standardno prašenje borbenog duha i raspojasane ritmike, dok Prodigal son u nepuna tri minuta mrvi sve pred sobom  nošen duhom zemlje kantrija, Stouns energijom i Brajanovom pratnjom na usnoj harmonici.Na ehu Wyman-Watts ritma, rezantna akustika Richardsovog otvorenog štima gradi celokupnu, ujednačeno dobru atmosferu albuma. U najboljem duhu tradicije, američke rhythm & blues i country duše na britanski način, sve kristalno jasno kipti od energije i bogatstva zvuka. Nakon Salt of the earth, koja se samo nadovezuje na uzavrelu atmosferu (na žalost, ovaj put bez Brajana),  dosoljavajući je i najavljujući budući standardni zvuk Stounsa sedamdesetih, kreće klasični kotrljajući stones touch - rollanje, ritmičko seckanje i rezanje na čijim moćnim talasima surfa ubedljivi Jaggerov vokal, bojeći sve sarkazmom i ironijom. Još glasniji, jetkiji i borbeniji, u stilu Mick Jagger pokliča i protesta grmi Ulični borac - agonija duha vremena, uključena direktno u Richardsovo pojačalo i propuštena kroz rešeto očaja i besa siromašnog momka kome ne preostaje ništa drugo osim da osnuje r’n’r bend i nastavi da prži, žestoko i bez mnogo kompromisa. Uz pratnju Brajana Džounsa na sitaru i još jednom žičanom instrumentu egzotične Indije – tanpura, Nikija Hopkinsa na klaviru, gostujućeg muzičara Dejva Mejsona na bas bubnju i indijskom duvačkom instrumentu – shehnai, udaraljke Mika Džegera i Ričardsa na basu i akustičnoj gitari (Gibson Hummingbird acoustic guitar) nastala je jedna od ključnih numera šezdesetih, čistog borbenog duha jedne revolucionarne i beskompromisne epohe.

Well, then what can a poor boy

do except to sing for a rock’n’roll band

’cause to sleepy London town there’s just do place

street fighting man!

    Jaggerov izlomljeni, neurotični vokal,  propušten preko jezivo-zloslutnog ritma gromko odzvanja i uvodi nas u vrhunac ovog antologijskog albuma: kultna Sympathy for the devil, jedna od presudnih, sudbinom određenih, večnih tema, turobna je slika jednog turbulentnog vremena izneverenih očekivanja, ubistava, zla i izgubljenog rata nakon niza fantastično izvojevanih pobeda. Bila je to pesma koja je obeležila čitavu jednu epohu i same Rolling Stonese, kulminirajući zlom sudbom godinu dana kasnije na besplatnom koncertu u Altamontu. Đavo nikad ne zaboravlja i ne prašta. Svirajući bongose i akustičnu gitaru u ovoj zloslutnoj numeri, uz prateće vokale (kojima se priključuje ceo bend, uz dve fatalne žene koje su ih pratile – Anita Pallenberg i Marianne Faithfull) Brajan Džouns je bio prvi Stouns koji je istinski prizvao Lucifera, otišavši naredne godine s njim zauvek – u do sada nepoznatom pravcu, verovatno sledeći svoj jedinstveni duh bluza.

Molim vas, dopustite mi da se predstavim
Please allow me to introduce myself

Čovjek sam bogatstva i ukusa
I'm a man of wealth and taste

Obišla sam dugu, dugu godinu
I've been around for a long, long year

Ukrao je mnogim čovjekovim dušama otpad
Stole many a man's soul to waste

A bio sam i 'okrugao kad je Isus Krist
And I was 'round when Jesus Christ

Imao je trenutak sumnje i boli
Had his moment of doubt and pain

Prokleto se uvjerio da je Pilat
Made damn sure that Pilate

Oprao je ruke i zapečatio sudbinu
Washed his hands and sealed his fate

Drago mi je
Pleased to meet you

Nadam se da pogađate moje ime
Hope you guess my name

Ali ono što vas zbunjuje
But what's puzzling you

Je li priroda moje igre
Is the nature of my game

Zaglavio sam oko Sankt Peterburga
I stuck around St. Petersburg

Kad sam vidio da je došlo vrijeme za promjenu
When I saw it was a time for a change

Ubio je cara i njegove ministre
Killed the czar and his ministers

Anastasia je uzalud vrisnula
Anastasia screamed in vain

Vozio sam tenk
I rode a tank

Imao generalski čin
Held a general's rank

Kad je blitzkrieg bjesnio
When the blitzkrieg raged

A tijela zaudaraju
And the bodies stank

Drago mi je
Pleased to meet you

Nadam se da pogađate moje ime, o da
Hope you guess my name, oh yeah

Ah, što vas zbunjuje
Ah, what's puzzling you

Da li je priroda moje igre, oh da
Is the nature of my game, oh yeah

Gledala sam s veseljem
I watched with glee

Dok su vaši kraljevi i kraljice
While your kings and queens

Borio se deset desetljeća
Fought for ten decades

Za bogove koje su stvorili
For the gods they made

Viknuo sam
I shouted out

Tko je ubio Kennedys?
Who killed the Kennedys?

Kad nakon svega
When after all

Bili smo ti i ja
It was you and me

Dopustite mi da se predstavim
Let me please introduce myself

Čovjek sam bogatstva i ukusa
I'm a man of wealth and taste

I postavio sam zamke za trubadure
And I laid traps for troubadours

Tko se ubije prije nego što su stigli u Bombaj
Who get killed before they reached Bombay

Drago mi je
Pleased to meet you

Nadam se da ste pogodili moje ime, o da
Hope you guessed my name, oh yeah

Ali ono što vas zbunjuje
But what's puzzling you

Da li je priroda moje igre, da, spustite se, dušo
Is the nature of my game, oh yeah, get down, baby

Drago mi je
Pleased to meet you

Nadam se da ste pogodili moje ime, o da
Hope you guessed my name, oh yeah

Ali što vas zbunjuje
But what's confusing you

To je samo priroda moje igre, da
Is just the nature of my game, mm yeah

Baš kao što je i svaki policajac zločinac
Just as every cop is a criminal

I sve grešnike svete
And all the sinners saints

Kao glave su repovi
As heads is tails

Samo me nazovite Lucifer
Just call me Lucifer

Jer trebam malo suzdržavanja
'Cause I'm in need of some restraint

Pa ako me sretnete
So if you meet me

Uljudite se
Have some courtesy

Imajte malo simpatije, a nešto ukusa
Have some sympathy, and some taste

Koristite sve svoje dobro naučene politese
Use all your well-learned politesse

Ili ću ti otpustiti dušu, mmmm
Or I'll lay your soul to waste, mm yeah

Drago mi je
Pleased to meet you

Nadam se da ste pogodili moje ime, mm da
Hope you guessed my name, mm yeah

Ali ono što vas zbunjuje
But what's puzzling you

Da li je priroda moje igre, mm znači, sruši se
Is the nature of my game, mm mean it, get down

Oh da, spustite se
Oh yeah, get on down

o da
Oh yeah

o da
Oh yeah

Reci mi dušo, kako se zovem
Tell me baby, what's my name

Reci mi dušo, možeš li pogoditi moje ime
Tell me honey, can ya guess my name

Reci mi dušo, kako se zovem
Tell me baby, what's my name

Kažem vam jednom, vi ste krivi
I tell you one time, you're to blame

 

U redu
Oh, right

 

Kako se zovem
What's my name

Reci mi dušo kako se zovem
Tell me, baby, what's my name

Reci mi, dušo, kako se zovem
Tell me, sweetie, what's my name

      Bila je to godina praškog proleća, pariskih studentskih nemira i bunta sanjara koji su hrabro jurišali na barikade boreći se za vlastite ideale i neki novi, mnogo bolji, humaniji i pravedniji svet, godina mog rođenja i početka puta, misije koja još uvek traje, ubistva Martina Lutera Kinga i Roberta Kenedija, jedna od mnogih vijetnamskog rata, studentskih demonstracija i kozaračkog kola (kad je drug Tito rekao da su studenti u pravu), godina opasnog življenja, varljivog leta '68.,  vrhunac jedne epohe natopljene strastima i buntovnim idejama poznog modernizma, andergraunda, psihodelije i obnovljenog romantičarskog duha, kraj jednog sna i svakako jedne od najboljih ploča svih vremena, zlatne dekade šezdesetih. Bila je to godina kad su nastala dva, po mnogo čemu najbolja i najuticajnija albuma šezdesetih – legendarni Beli album Bitlsa i naravno, Prosjački banket Stounsa, vreme koje su svojim istinskim buntom ovekovečili jedni jedinstveni sanjari, mladi, hrabri ljudi i veoma, veoma kreativni umetnici, ostavljajući svojim remek delima večni trag u jednom neponovljivo hrabrom i pomalo naivnom vremenu.

Let it bleed,let it roll

     Objavljen u Engleskoj (5. decembar 1969.), dan pre tragičnog koncerta u okviru američke The Rolling stones turneje, u Altamontu (kada je tokom haotičnog nastupa benda nastradao mladić crne puti, Meredith Hunter, od strane Anđela pakla, motociklističke bande zadužene, ironijom sudbine, za bezbednost besplatnog američkog koncerta), album Let it bleed (kakve li ironije u nazivu - Neka krvari) ogledalo je mračnog perioda zapadnjačkog sveta s kraja šezdesetih godina dvadesetog veka (građanski protesti, ulični neredi, socijalne i rasne tenzije, brojna nerazjašnjena ubistva – od atentata na američkog predsednika Kenedija, preko uklanjanja predvodnika borbe za građanska i crnačka prava Martina Lutera Kinga i mnoštvo smrtnih slučajeva pod veoma čudnim okolnostima, nikad do kraja rasvetljenih – od Brajana Džounsa do Džima Morisona, nekih od predvodnika rokenrol i bitničke generacije koja je ustala protiv dekadentnih i represivnih zapadnjačkih sistema i društava tog vremena), studentski nemiri i antiratni protesti protiv besmisla vijetnamske klanice, jedne od najcrnjih epizoda u američkoj istoriji – a bilo ih je na pretek) i kraja jedne epohe - hipi sna o miru i ljubavi raspršenog u besmislu vijetnamskog rata i uličnim sukobima sistema i studenata, levičarskih snova o pravednom svetu i psihodeličnih vizija o menjanju svesti, promeni sveta umetnošću, radikalnih, andergraund i poznih modernističkih revolucionarnih težnji mladih generacija.Ogledalo je i očajnički vapaj benda the Rolling Stones izgubljenog u opštem haosu turbulentnog vremena promena.

Well, we all need someone we can lean on

And if you want it, you can lean on me

Yeah, we all need someone we can lean on

And if you want it, you can lean on me

She said, "My breasts, they will always be open

Baby, you can rest your weary head right on me

And there will always be a space in my parking lot

When you need a little coke and sympathy"

Yeah, we all need someone we can dream on

And if you want it, baby, well you can dream on me

Yeah, we all need someone we can cream on

And if you want to, well you can cream on me

I was dreaming of a steel guitar engagement

When you drunk my health in scented jasmine tea

But you knifed me in my dirty filthy basement

With that jaded, faded, junky nurse

Oh what pleasant company

We all need someone we can feed on

And if you want it, well you can feed on me

Take my arm, take my leg, oh baby don't you take my head

Yeah, we all need someone we can bleed on

Yeah, and if you want it, baby, well you can bleed on me

Yeah, we all need someone we can bleed on

Yeah, yeah, and if you want it, baby, why don'cha bleed on me

All over

Ahh, bleed it alright, bleed it alright, bleed it alright

You can bleed all over me

Bleed it alright, bleed it alright, you can be my rider

You can cum all over me

Bleed it alright, baby, bleed it alright, bleed it alright

You can cum all over me

Bleed it alright, baby cum all over me

    Bila je to čudesna godina puna lomova (prva nakon uspešnog, povratničkog singla Stounsa Jumping jack flash, povratka svom prvobitnom, bazičnom rokenrol zvuku nakon konfuzne, neuspešne psihodelične ere i izvrsnog albuma Beggar’s banquet, 1968.), godina kada je zauvek otišao Brian Jones (3.jul 1969.), čovek kojeg su mnogi smatrali pravim liderom benda i nezamenjivom ikonom, godina epskog koncerta u londonskom Hyde parku, pred oko pola miliona ljudi (opraštaj od Brajana i predstavljane novog člana, gitariste Micka Taylora), godina u kojoj se pojavio još jedan kultni kotrljajući singl - Honky tonk women (briljantna, prerađena i dorađena verzija pesme Country honk, kantri standarda iz tridesetih godina 20.veka čiji su originalni autori Hank Williams & Jimmie Rodgers, a koju je talentovani Tejlor maestralno preveo na novi muzički jezik Stounsa, dajući novu energiju i duh pesmi i bendu) i godina uspešne američke turneje, sa nažalost već pomenutim tragičnim krajem u vidu altamontske nesreće. Bio je to vrhunac koketiranja Stounsa sa zlom u liku Lucifera pesmom Sympathy for the devil, raspršivanja snova čitave jedne generacije i okončanje jednog kontroverznog Rolling Stones perioda. Usledio je očajnički vapaj, katarzična reakcija čitave jedne generacije mladih ljudi čije su nade bile izneverene, a snovi raspršeni u iluzije  nakon krvavog pira ratnih sukoba, nemira, protesta i paklenog bumeranga sveta droga koji se vratio brutalno snažno i neočekivano. Let it bleed se našao na raskršću dvaju svetova i faza benda – predstavljao je opraštaj sa početnom fazom koja se simbolično i tragično završava smrću Brajana Džounsa, osnivača benda i njegovim poslednjim učešćem na nekom Stouns albumu i uvod u neki drugi život i svet koji je kretao novom decenijom, novom fazom i postavom benda obogaćenom novim gitaristom Mikom Tejlorom, kao i narednim album, suvom esencijom zvanom Sticky fingers (1971.).

Oh, a storm is threat'ning

My very life today

If I don't get some shelter

Oh yeah, I'm gonna fade away

War, children, it's just a shot away

It's just a shot away

War, children, it's just a shot away

It's just a shot away

Ooh, see the fire is sweepin'

Our very street today

Burns like a red coal carpet

Mad bull lost your way

War, children, it's just a shot away

It's just a shot away

War, children, it's just a shot away

It's just a shot away

Rape, murder!

It's just a shot away

It's just a shot away

Rape, murder!

It's just a shot away

It's just a shot away

Rape, murder!

It's just a shot away

It's just a shot away

The floods is threat'ning

My very life today

Gimme, gimme shelter

Or I'm gonna fade away

War, children, it's just a shot away

It's just a shot away

It's just a shot away

It's just a shot away

It's just a shot away

I tell you love, sister, it's just a kiss away

It's just a kiss away

It's just a kiss away

It's just a kiss away

It's just a kiss away

Kiss away, kiss away

      Nakon jedne mukotrpne i tragične godine i isprekidanog snimanja ovog prelomnog albuma, simbola jednog čudesnog, gotovo romantičarskog vremena, njegovog duha tragike i konfuzije, konačnog buđenja i otrežnjenja čitave jedne generacije nakon kolektivnog sna i iluzije – kako za Roling stounse kao bend, tako i za rokenrol kao duhovni, muzički deo jedne revolucionarne epohe kada se čitav svet nalazio na jednog od sudbinskih prekretnica, unutar borbe za pravac kojim će se u budućnosti krenuti (sa mnogim tragičnim događajima i nerazjašnjenim okolnostima koje su i do dan danas ostale pod velom tajne čuvara vlasti i moći, ljudskih sudbina uopšte), petog decembra 1969. Stonesi izdaju ploču Let it bleed, jedan u nizu najmoćnijih albuma rokenrola i  njihove najkreativnije faze.

  Konfuzni početak nastanka ovog sudbinskog albuma Stounsa vezuje se još za novembar 1968. (vreme dok još ni prethodni album, Beggars banquet, nije bio objavljen) i pesmu You can’t always get what you want. Rastući problemi unutar benda, pre svega sa Brajanom Džounsom koji je zbog problema sa narkoticima i zakonom bio sve manje upotrebljiv, duhovno prisutan i zainteresovan za bilo kakav rad i vid saradnje sa ostatkom ekipe (uronjen u svoj alternativni svet opijata i bezgranične potrebe za hedonističkim uživanjem u čarima dotadašnje slave koji su ga vodili sve težim putem samouništenja i sukoba sa društvom) odlagali su istinski početak ozbiljnijeg rada na albumu i pripreme za buduće, ugovorene turneje. Uvod u celu priču oko snimanja prvog Stouns albuma bez osnivača i dotadašnjeg lidera benda – Brajana Džounsa (čiji je doprinos albumu više no simboličan – sviranje pratećih instrumenata u svega dve pesme tokom maja 1969., nekoliko nedelja pre otpuštanja iz benda, a potom i tragične smrti, dan pre izlaska singla Honky tonk women, 4 jula. 1969. – briljantne najave albuma), a potom i dovođenja novog gitariste i zamene za Džounsa – gitariste Mick Taylora bio je sledeći – ništa manje konfuzan i bolan.

   Naime, kako legenda i očevici tvrde, nakon snimanja albuma Beggars banquet (mart-jul 1968.) značaj i uloga gitariste benda Brajana Džounsa unutar Stounsa (koje je sam samo par godina ranije oformio i vodio) lagano se gubila i gasila. Bio je to suštinski njegov opraštajni Stouns album, bolna i tragična slika njegovog kraha, najava tragedije koja će se desiti godinu dana kasnije kada je pronađen mrtav. Legendarni šou program The Rolling Stones rock and roll circus (snimljen i kao album), iz decembra 1968., (na kojem gostuju mnoge tadašnje bitne rok grupe i izvođači poput Jethro tull, The Who, Taj Mahal, Marianne Faithfull, Eric Clapton, Mitch Mitchell i John Lennon – poslednja trojica navedenih, uz Keitha Richardsa na basu svirali su zajedno 2 pesme kao neponovljivi The Dirty mac), osmišljen u svrhu promocije albuma Beggars banquet (objavljenog 6. decembra 1968.)pokazuje Brajana u ništa manje izgubljenom izdanju – prilično oronulog i fizički i psihički. Sredinom 1969. on gotovo da više nije ni postojao ... osim kao formalni član benda. Na albumu Let it bleed (1969.) pojavljuje se samo simbolično u svega dve pesme – svira autoharp u You got the silver i udaraljke u Midnight Rambler (početkom godine, kako je odmicalo snimanje albuma – koje je počelo u novembru 1968. čudesnom numerom You can’t always get what you want, Brajan je bio gotovo van sebe zbog problema sa narkoticima, zakonom, a nakon motociklističke nesreće u maju te godine više ni fizički nije bio prisutan u studiju tokom snimanja – 8. juna i zvanično je prestao biti član Stounsa), ostajući u senci zvuka gitara i duha Kita Ričardsa (koji je sam uradio gitarski deo albuma), novopridošlog člana Mika Tejlora (svira slajd gitaru u Country honk i električnu gitaru u Live with me), i posebno autorske i liderske uloge Mika Džegera koji je preuzeo vođstvo benda i stvar u vlastite ruke, rukovodeći snimanjem antologijskog albuma Let it bleed, kultnog singla Honky tonk women i pripremama za furioznu američku turneju (za koju Džouns više ni fizički ni psihički nije bio spreman, a još manje kao muzičar, izgubljen u svom destruktivnom svetu paranoje i totalne neaktivnosti). U suštini, ironijom sudbine, bio je to i dalje sjajan bluz album (upravo onakav kako je to verovatno nekad sanjao Brajan Džouns kao osnivač benda – savršen spoj američke bluz tradicije i novog, britanskog duha rokenrola, ritam i bluza), oslonjen suštinski na američke muzičke korene (gospel u Gimme shelter, čikaški bluz u Midnight rambler ili pak kantri bluz u obradi legendarne numere Roberta Džonsona – Love in vain - uz predivan zvuk slajd gitare Kita Ričardsa i mandoline Reja Kudera – numeri jednog od dva glavna uzora Brajana Džounsa, kako je to ironija sudbine čudesno priredila na njegovom kraju u vlastitom bendu), ali osnivača benda više nije bilo na njemu.

 

    Uprkos svemu i pomenutim otežavajućim okolnostima, album Let it bleed je krenuo sa snimanjem u Olympic studiju u Londonu, početkom 1969., a delom i u Elektra and Sunset sound studiju u Los Anđelesu (tokom boravka Stounsa u Americi, na pomenutoj turneji). Spisak gostiju na ovom kultnom albumu – jednom od četiri u nizu, koje mnogi smatraju najboljim Stouns albumima, kao i esencijalnim pločama rokenrola uopšte – Beggars banquet, Let it bleed, Sticky fingers & Exile on main street (kako kvalitetom, tako i kvantitetom) više je no impresivan. Na albumu se pojavljuje(ništa novo, ali bitno) večiti šesti Stouns (čovek iz senke) Ian Stewart (piano) – u naslovnoj numeri, potom jedan od ključnih ljudi na pomenuta 4 esencijalna albuma – američki producent i muzičar Jimmy Miller (saradnik bendova poput Traffic, Blind faith, Spooky tooth), čovek zaslužan za novi zvuk Stounsa i muzičar koji koristi bubnjeve, daire i udaraljke u pesmama Gimme shelter, Monkey man i You can’t always get what you want, zatim Ry Cooder (legendarni američki muzičar, gitarista čija slajd gitara zrači posebnom magijom i čuveni autor filmske muzike – da pomenem samo čarobne Kuderove blues, slide tonove u epskom Wendersovom Paris, Texas) čija božanstvena mandolina boji lepotom vanvremenski bluz standard Roberta Džonsona Love in vain, kao i (pomenimo samo najlegendarnije od svih maestralnih gostiju na ovom esencijalnom albumu) još jedan od ključnih Stouns saradnika iz senke tih godina – Nicky Hopkins (kultni engleski pijanista i orguljaš, muzičar koji je sarađivao, pored Stounsa, sa još ključnih bendova poput The Kinks ili pak The Who), čiji zvuk klavira oplemenjuje pesme Gimme shelter, Live with me, You got the silver i Monkey man, dok svira i orgulje u You got the silver.

 

   Pored pomenute četvorice muzičara, Let it bleed svojim veličanstvenim zvukom i glasovima boje ništa manje značajna imena poput Merry Clayton (američka soul i gospel pevačica), Robert Henry Bobby Keys, američki saksofonista, još jedno od ključnih imena iz senke koja će tih godina dodatno obogatiti zvuk Stounsa, Al Kooper, jedan iz plejade kultnih američkim muzičara i kompozitora (pomenimo samo njegovu saradnju sa Dylanom tih godina), čovek čiji zvuk klavira boji vanvremensku You can’t always... (numeru neobičnog spektra gostiju, zvučno atipičnu, ali ništa manje ironičnu Stouns simfoniju obogaćenu pre svih veličanstvenim, dirljivim i grandioznim vokalima The London Bach choira i čudesnom raskošnošću, ne tako čestom u okvirima rokenrola, posebno ne klasične stonesovske zvučne i stilske rokenrolerske prljavštine), perkusionista afričkog porekla Rocky Dijon, te impresivni prateći vokali Doris Troy i Madeline Bell, glasovi još dve vrsne američke pevačice koji album Stounsa dovode do epohalnog finala i klimaksa u već više puta pomenutoj, grandioznoj You can’t always get what you want (tako ironično simboličnog naslova i teksta za kraj jednog albuma, jedne epohe, jednog benda kojeg je do tog trenutka predvodio magični Brajan Džouns, jedan od mnogih palih anđela rokenrola i jedne neverovatne epohe.

 

  Pesmom Country honk, lenjavom, usporenom verzijom pomenutog raspojasano hitmičnog remek dela - Honky tonk women (Džegerovom i Ričardsovom maestralnom ritmičnom kreacijom nastalom pod utiskom odmora u Brazilu krajem ’68. i početkom ’69. godine, pesmom o izvesnoj plesačici(prostitutki) u jednom od honky tonk barova američkog juga), sa Ričardsom na akustičnoj gitari, Mikom Tejlorom na akustičnoj slajd gitari, Byron Berline (kao jednim od gostiju na albumu) na violini i Nanette Newnan (Workman), kanadskom pevačicom kao pratećim vokalom,  raskalašni, samodopadljivi i konfuzije prošlosti rasterećeni Stounsi, u svom najboljem izdanju i kreativnom vrhuncu, odvode nas na dugo i melanholično putovanje (obojeno pre svega impresivnim zvukom američke muzičke tradicije), stravičnu spoznaju beznađa i bespomoćnosti ere na izmaku. Pesma Contry honk u originalu je snimljena tridesetih godina dvadesetog veka (kao i bluz numera Roberta Johnsona Love in vain), a kao autori se pojavljuju legendarni Hank Williams & Jimmie Rodgers. U suštini, čitava filozofija muzike neprevaziđenih rokenrolera Stounsa, naročito tokom te, početne decenije rada – sa ili bez Brajana Džounsa, zasnivala se na britanskoj interpretaciji tradicionalne američke muzike, vlastitog inteligentnog i hipersenzibilnog tumačenja i prepeva na moderniji, rokenrol jezik britanske omladine muzičkih korena Amerike koji duboko sežu u izvorni country & western i blues – od čega će vremenom nastati britanska rhythm and blues verzija pomenute muzike zvana rock and roll ili kako je to neko šaljivo i inteligentno primetio polja pamuka na obalama reke Temze (aludirijaći naravno na rani južnjački američki bluz Delte, koren sveukupne moderne muzike, rokenrola pre svega, koji je nastajao na američkim poljima pamuka kraj reke Misisipi, dok su crni ljudi, berači pamuka, robovi i prvi istinski bluzeri svojim tužbalicama, čudesnom melanholičnom muzikom odagnavali tugu, sećajući se duha slobode, vlastite kulturne tradicije i svojih afričkih korena, čudesnih ritmova natopljenih muzikalnošću i širinom duše).

    Nekadašnja samodopadljivost Stounsa i čitavog jednog pokreta, ideje, pretvara se na ovom albumu u očajnički poziv u pomoć, pretvara se u jednu od ključnih Stouns numera - Gimme shelter. Pomenuta pesma (koja otvara ovaj album) jedan je od vrhunskih Stones bisera za sva vremena, meni svakako jedan od najdražih i najdirljivijih Stones komada, predivni rokerski a la Richards touch - dirljiva emocija transponovana neizrecivošću autentične forme, gitarskom magijom jedne od najvećih ikona rokenrola (čovek riff, kako su ga vremenom prozvali). Jezu nemira i neopisivo snažne emotivnosti ove moćne numere potcrtava katarzični vokal Merry Clayton, dovodeći pesmu do jezovitog, sablasnog emotivnog klimaksa, katarzičnog krika, gotovo vapaja. Neka krvari izraz je očaja i nemoći, antiratni, apokaliptični urlik Stounsa (društveno probuđenih i angažovanih već na epskom Beggars banquet albumu, numerama jezivog intenziteta, bola i upitnosti – Street fighting man & Sympathy for the devil, ne računajući pritom sam njihov dotadašnji izraz i stav prema Establišmentu od samog početka delovanja, njihov izvorni, autentični bunt i sarkazam) i čitave jedne generacije koju je obeležio rat u Vijetnamu (kao i samo rođenje većine tadašnjih muzičara u vreme strahota svetskog rata, četrdesetih godina prošlog veka,) nedostatkom nade da se bilo šta učini i suštinski promeni. Jeza se provlači i kroz sablasni, lucifersko - uznemirujući snažni ritam Midnight rambler - punokrvni, sirovo ogoljeni rock and roll (koji svoje bazično izvorište nalazi u naelektrisanoj energiji čikaškog urbanog bluza) u svom punom sjaju. Svaka deskripcija gubi smisao pred naletom čiste energije i naglim promenama ritma - suva esencija, jedan od kreativnih vrhova benda.

   Nisku bisera antologijskog Let it bleed albuma  nastavlja jedna od najdirljivijih obrada blues standarda legendarnog Roberta Johnsona. Numera blues ikone i gitariste - Love in vain, dirljivo je remek- delo, nešto što se uzdiže u neslućene poetske visine svojom unutrašnjom lepotom i iskrenošću emocije koja dira dušu. Dok voz sa voljenom draganom nepovratno odlazi, napuštajući železničku stanicu, prati ga tužni pogled očajnog momka, junaka melanholične bluz priče o uzaludnoj ljubavi i lirični zvuk ričardsovske gitare koji klizi, nošen dahom čudesne melanholije i nestvarnom lepršavošću forme - gitarski vrh vrhova, koji počinje tamo gde prestaje snaga reči. Ugođaj upotpunjuje lirika predivne mandoline bluzera Ry Coodera, jednog od sjajnih gostujućih muzičara na ovom esencijalnom ostvarenju koje u potpunosti, na najbolji mogući način prenosi raskošni i neponovljivi duh šezdesetih... Taylorov tehnički besprekoran, nenametljiv, fluidan i melodiozan svirački stil obeležiće zvučnom poetikom  razdoblje Stounsa do 1974. – na albumu Let it bleed osetiće se samo naznake te lepote koja dolazi, snaga jednog od možda najboljih gitarskih tandema koji je jedan rok bend ikad imao: Taylor – Richards. Već narednim, live albumom – Get yer ya-ya’s out (1970.), snimljenim na nastupu Stounsa tokom prve američke turneje sa Tejlorom - u Madison square gardenu, New York, 27. i 28. novembra 1969. (osim numere Love in vain snimljene u Baltimoreu, 26. novembra 1969.), gitarski tandem Richards-Taylor zasijaće punim sjajem, čineći stonesovski rokenrol, natopljen bluz filingom, nečim najlepšim što se moglo čuti u okvirima prebogate rokenrol istorije, okvirima čudesne fuzije raskalašnog oca – bluza i njegovog vanbračnog deteta, nastalog sredinom pedestih – rokenrola, tokom proteklih gotovo sedam decenija.

Well I followed her to the station

With a suitcase in my hand

Yeah, I followed her to the station

With a suitcase in my hand

Whoa, it's hard to tell, it's hard to tell

When all your love's in vain

When the train come in the station

I looked her in the eye

Well the train come in the station

And I looked her in the eye

Whoa, I felt so sad so lonesome

That I could not help but cry

When the train left the station

It had two lights on behind

Yeah, when the train left the station

It had two lights on behind

Whoa, the blue light was my baby

And the red light was my mind

All my love was in vain

All my love's in vain

    Pored Richardsovog pevačkog debija u pesmi You got the silver, tu je i grandiozna , himnična, kao šlag na torti, raspojasana i moćna You can’t always get what you want, još jedan kotrljajući stones-biser (dodatno obogaćena aranžerskim, horskim, orkestarskim i kompozitorskim sposobnostima još jedne gostujuće legende na albumu – Jacka Nitzschea, američkog svestranog umetnika, poznatog pre svega po saradnji sa sjajnim Neil Youngom i kao kompozitora filmske muzike, čoveka čiji sugestivni, dramatični i lucidni tonovi predstavljaju soundtrack za možda najbolji film svih vremena – Let iznad kukavičjeg gnezda, ukrašena predivnim zvukom piana Al Kupera, potom The London Bach choir vokalima i pratećim vokalima Nanette Workman, Doris Troy i Madeline Bell.

   Ako je brutalna,  razarajuća Gimme shelter bila stonesovska opraštajna priča o propasti snova i ideala šezdesetih – u beznađu krvavog pira bogatih i obesnih vladara sveta, onda je gorko-cinična i sarkastično-ironična balada You can’t always... pogled na istovetnu priču koji se očituje u satisfakciji pronađenoj u konačnoj rezignaciji jednim snom i konačnim buđenjem rezignirane generacije sanjara u realnosti novog sveta, deceniji sedamdesetih, nečemu tako brutalno drugačijem od svega što je ostalo nakon bure šezdesetih.

I saw her today at the reception

A glass of wine in her hand

I knew she would meet her connection

At her feet was a footloose man

No, you can't always get what you want

You can't always get what you want

You can't always get what you want

But if you try sometime you find

You get what you need

I saw her today at the reception

A glass of wine in her hand

I knew she was gonna meet her connection

At her feet was a footloose man

You can't always get what you want

You can't always get what you want

You can't always get what you want

But if you try sometimes well you might find

You get what you need

And I went down to the demonstration

To get my fair share of abuse

Singing, "We're gonna vent our frustration

If we don't we're gonna blow a 50-amp fuse"

You can't always get what you want

You can't always get what you want

You can't always get what you want

But if you try sometimes well you just might find

You get what you need

I went down to the Chelsea drugstore

To get your prescription filled

I was standing in line with Mr. Jimmy

And man, did he look pretty ill

We decided that we would have a soda

My favorite flavor, cherry red

I sung my song to Mr. Jimmy

Yeah, and he said one word to me, and that was "dead"

I said to him

You can't always get what you want

You can't always get what you want

You can't always get what you want

But if you try sometimes you just might find

You get what you need

You get what you need--yeah, oh baby

I saw her today at the reception

In her glass was a bleeding man

She was practiced at the art of deception

Well I could tell by her blood-stained hands

You can't always get what you want

You can't always get what you want

You can't always get what you want

But if you try sometimes you just might find

You just might find

You get what you need

You can't always get what you want

You can't always get what you want

You can't always get what you want

But if you try sometimes you just might find

You just might find

You get what you need

   Album Let it bleed svojevrsni je odraz jednog prelomnog vremena i kraja jedne burne epohe izneverenih nada, snova zdrobljenih cinizmom i potrošenih unutar mase nezaboravnih umetničkih ostvarenja decenije šezdesetih i uzaludne, idealističke borbe da se svet napokon promeni tom istom umetnošću, procesom korenite unutarnje promene estetizacijom društva, u muzičkom smislu fantastični hard rock & blues feeling proizašao iz autentičnosti korena afro-američke muzike. Stilski prefinjen naslagama gospela, country dodira u vidu country rock i country blues filinga i začinjen večnom čikaškom blues magijom, ovaj vanvremenski Stones biser ostaje svedokom nečega tako romantično tragičnog i bolno iskrenog – na razmeđi dvaju sukobljenih svetova čije su posledice bili krvavi tragovi koji ni  dan danas ne blede. Šta je ostalo nakon šezdesetih, šta su dobili svi ti mladi, buntovni, kreativni, hrabri ljudi? Jedan od mogućih, cinično džegerovskih odgovora krije se, prikriven njegovom čudesnom ironijom iza napućenih usana i sarkastičnog osmeha, upravo u monumentalnoj numeri koja zatvara jedan album, jednu deceniju i jednu epohu, duh jednog nestvarnog vremena - naročito kada se na sve gleda iz današnje perspektive, pola veka kasnije i beznadežnije u svakom smislu.

Ne možete uvijek dobiti ono što želite
You can't always get what you want

Ali ako pokušate ponekad, dobro, možda ćete pronaći
But if you try sometimes, well, you might find

Dobijate ono što vam treba
You get what you need

 

I sišao sam na demonstracije
And I went down to the demonstration

Da bih dobio svoj pravični dio zlostavljanja
To get my fair share of abuse

Pjevajući: "Isprovocirat ćemo svoju frustraciju
Singing, "We're gonna vent our frustration

Ako ne učinimo, upalit ćemo osigurač od pedeset ampi "
If we don't we're gonna blow a fifty-amp fuse"

 

Ne možete uvijek dobiti ono što želite
You can't always get what you want

Ali ako pokušate ponekad, dobro, jednostavno ćete naći
But if you try sometimes, well, you just might find

Dobijate ono što vam treba
You get what you need...

    I mada tamom osenčeno i gorkim ukusom obojeno, stonesovsko krvarenje na ovom sudbinskom albumu strastveni je put koji svakog znatiželjnog putnika ostavlja bez daha, bez obzira na plaćenu cenu i ponekad izneverene snove. I kao što pesma na kraju kaže, često ne možete dobiti baš sve što poželite, mada... the Rolling stones ovim svojim epskim albumom to prilično demantuju – magija muzike koju su ovom pločom pružili nudi vam svakim novim slušanjem sve više – čak više i od onoga što ste možda nekad davno poželeli od rokenrola, a nije imao ko da vam pruži. Let it bleed zaokružuje svojom unutrašnjom silinom i magijom duh jedne priče, priče s početka šezdesetih, bluz priče sanjara na javi i svog, tada već pokojnog, predvodnika – Brajana Džounsa i otvara krug jedne sasvim druge priče, mnogo manje romantične i idealistićke, sa mnogo više surove realnosti i izgubljene spontanosti.

    Sa ili bez Brajana Džounsa, nakon albuma Let it bleed i nezaboravne, ekstatične i kreativne epohe šezdesetih, prve i nezaboravne decenije legende u nastajanju, kamenje nastavlja i dalje da se kotrlja, skupljajući na sebi svu onu patinu koju istorija moderne muzike nudi više od jednog veka. Od izvorišta Delte do današnjih dana.

   Let it be or let it bleed nakon burne epohe šezdesetih i odlaska Brajana Džounsa na nebo, a večno suprotstavljenih Bitlsa u legendu, ovo sudbinsko, egzistencijalističko rokenrol pitanje ili pak hamletovska, bluz-rok dilema ostaje i dalje da visi kao Damoklov mač slobode nad glavama svih onih koji još uvek veruju u magiju rokenrola kao nečega što je nekad davno bilo mnogo više od muzike – način života ili možda čak i nešto više i od samog života.

Get yer ya-ya’s out - the end of sixties

    Dve koncertne večeri u njujorškom Medison Skver Gardenu, 27. i 28. novembra 1969. godine, ostale su zabeležene kao vrhunski živi album Stounsa u njihovoj najinspirativnijoj i svirački najjačoj fazi. Tadašnju postavu benda činili su: Mick Jagger - vokal, Kit Richards – gitara, Mick Taylor - gitara, Bill Wyman - bas, Charlie Watts - bubnjevi.

    Zamenivši pokojnog Briana Jonesa na mestu gitariste, Mick Taylor uspeva da disciplinuje Stounse i unese novi sklad unutar bande, ne remeteći bazični, karakteristično prljavi zvuk benda. Njegovim dolaskom uvedena je striktna podela - on je bio zadužen za gitarske solo deonice, a Richards za ritam. Zanat koji je u prethodne dve godine ispekao kao gitarista slavnih Bluesbreakersa još slavnijeg blues majstora John Mayalla, došao je do punog izražaja upravo u Stounsima, nadogradivši vanserijskim talentom njihovu klasičnu blues osnovu (ritam osnovu niko i nikad nije uspeo da nadogradi, barem ne preko Richardsa živog). Pomenuti Get yer ya-ya’s out najočigledniji je primer – mlađani, dvadesetjednogodišnji Taylor naprosto dominira i briljira. Žive verzije nekih pesama kvalitetom nadilaze originale, pozlaćene tejlorovskom blues magijom - pre svih Midnight rambler i Sympathy for the devil. Članovi bande zvali su ga svetac (nije bio sklon bilo kakvim porocima i slavi). Na neki način, bili su u potpunosti u pravu!

    Prljavo kotrljajuće prašenje na ovom moćnom albumu kreće sa ubitačnom verzijom Berryjeve Carol, nastavlja se klasicima stonesologije Honky tonk woman, Jumping jack flash, Little queeny, Live with me, krucijalnom Love in vain koja dira dušu, raspojasanim Midnight rambler, Stray cat blues i Street fighting man, dosežući vrhunac epskom verzijom Simpatije za đavola, suštinskim momentom rock and roll magije, trenutkom nakon kojeg više nema dalje ili bolje, vrhunskim momentom koji poželite da večno traje. Večno... i još jedan san!

    Postoje ljudi, stvari ili pojave, za koje se već prilikom prvog susreta večno vežete, onako sudbinski. Live album Stounsa Get yer ya-ya’s out svakako je jedna od njih. Lirika Love in vain, snaga i naboj Jumping jack flash i Midnight rambler i rollajuća eksplozivnost Sympathy for the devil, gde unutar šest i po minuta Mick Taylor prezentira bit blues-rock gitare, gitare koja prži, zavija, treperi, razbija čula i distorzija dušu, neponovljiva su duhovna iskustva, putovanje s iskrenim prijateljima i znalcima zanata, okupljenih pod firmom Kotrljajućeg kamenja. Love you live!!!

Lepljivi prsti i jezik isplažen svemu - novi početak Stonsa

 

     Albumi kotrljajućeg kamenja koje se nikad ne zaustavlja – studijski, Let it bleed (1969.) i koncertni, Get yer ya-ya’s out (1970.) zatvaraju jedno burno poglavlje grupe the Rolling Stones – dekadu punu uspona i padova, kreativnosti i neinspirativnosti, odlaska Briana Jonesa i dolaska Micka Taylora.

    Ono što je 1966. godine izgledalo kao eksperiment, do 1969. postalo je dosadni kliše. Mnogi značajni autori i predvodnici naprosto su sagoreli i pali, nošeni duhom autodestrukcije, žestoke energije i eksperimentisanja s drogama, alkoholom i čime sve ne, dok je staro, najgore zlo komercijalne eksploatacije (upliv novca, droge i pretvaranje pokreta pobune u industriju zabave, pomodarski kliše i ispraznu formu bez suštinskog reformskog sadržaja) uništilo duh avangarde, podzemlja i isisalo mu dušu, sprživši ga iznutra dolarima i ponudom koja se nikad ne odbija.

    Još brutalnija i ironičnija su bila dva događaja iz 1969. godine, koja su nagovestila kraj psihodelične ere, pobune i eksperimenta dovevši svet brutalnom ironijom sudbine do apsurda i tužnog kraja: Vudstok festival, sa oko pola miliona ljudi i patetično-parodičnim sadržajem valjanja u blatu i iluzijama, i besplatni koncert na trkalištu u Altamontu, Kalifornija ( oba su koncerta održana u slobodarskoj Americi), gde su čuvari reda, miroljubivi Anđeli pakla, pretukli na smrt tamnoputog mladića (Meredit Hanter) u atmosferi lošeg tripa i još lošijih vibracija (ne)mira i ljubavi, uz pesmu benda The Rolling Stones (veoma simboličnog naziva za tu prigodu) -  Sympathy for the devil. Ugođaj je bio potpun!.

   Stigao je tužan i zloslutan kraj revolucionarnim šezdesetim godinama, ostalo je puno ožiljaka i gorkih iskustava i mnogi su bendovi (barem oni koji su sve to preživeli, bukvalno, fizički i psihički, ne izgubivši istaknute pojedince poput Džima Morisona, Dženis Džoplin, Džimija Hendrixa i već pomenutog, prvog (i jedinog pravog) Stounsa – Brajana Džounsa) postavljali ključna pitanja: šta i kako dalje, kojim pravcem krenuti? Ušuškati se u sigurnost stare slave i zarađenog novca ili napraviti hrabar zaokret, krenuti put nepoznatog, ka novoj iskri kreacije i bunta, nepristajanja na pravila gramzive industrije koja je stvar uzimala pod svoje kontrolišući nešto što se rodilo kao neobuzdan, kreativan, buntovan i nepotkupiv pokret samo deceniju ranije?

Juna 1969. godine, iz grupe je oteran Brajan Džons. Status osnivača i kreativnog epicentra Stonsa nije mu bio od pomoći u trenutku kad su ostali članovi shvatili da je njegov lik – neodoljivo primamljiv za tabloidnu eksploataciju – postao važniji no što bi smeo da bude: ne samo važniji od muzike, nego i od Mika Džegera i Kita Ričardsa, čija su se muzička interesovanja već tada upadljivo udaljavala od početne opčinjenosti bluzom. Brajan je ostao bluzer, i sve očitije postajao luzer. Alkoholom i narkoticima pokušavao je da ubedi sebe da je sve isto kao nekad – a ništa više nije bilo isto. On naročito: na koncertima je ispadao iz ritma, na snimanjima iz satnice, a u životu iz stvarnosti. Suočeni s izborom između opstanka grupe i opstanka dojučerašnjeg prijatelja, Mik i Kit odabrali su ovo prvo, i svoju odluku uljudno saopštili Brajanu. Mesec dana kasnije, bio je mrtav: sam ili uz nečiju pomoć – to će pitanje verovatno zauvek ostati nerazjašnjeno – utopio se u bazenu svoje vile. Stihovima iz Šelijevog Adonisa, Džeger mu je samo dva dana nakon smrti, pred četvrt miliona ljudi u londonskom Hajd parku održao opelo. Šelijeva pesma nije uspela da nadjača huk mase koja se okupila na ranije zakazanom, besplatnom koncertu; učinila je to tek baražna vatra Jumpin’ Jack Flasha, koju je iz pozadine naizgled stidljivo, ali moćno podržavao novi gitarista, Mik Tejlor: počinjalo je novo doba.

                                                                                                        Zoran Paunović, časopis Vreme

    Što se samih Stounsa tiče, prvi korak napravljen je januara 1970.- bend se seli u južnu Francusku, u želji da izbegne visoki porez Ujedinjenog Kraljevstva. Nakon toga raskidaju ropski ugovor sa kompanijom DECCA (jedno od najvećih zala industrije zabave, koja su mnoge autore totalno iscedile i na kraju uništile – poput Jimi Hendrixa, koji čak nije ni preživeo pomenutu deceniju), zatim kupuju najmoderniji pokretni studio i osnivaju vlastitu izdavačku kuću Rolling stones records.

    Nedelju dana nakon apokaliptičnog koncerta u Altamontu, Stounsi su se našli u čuvenom Muscle shoals sound studiju u Alabami, i krenuli sa snimanjem novog albuma, koje će se nastaviti tokom gotovo cele 1970. (jednim delom i u Londonu) – tačnije sve do 31. oktobra pomenute godine. I pre nego će legendarni Sticky fingers (the Rolling stones masterpiece) album napokon ugledati svetlost dana (23. aprila 1971.), usledilo je objavljivanje prvog hit-singla 16. aprila 1971. - pesme Brown sugar (numere koja ujedno otvara pomenuti album i novo poglavlje u istoriji slavnog benda), najave njihovog novog albuma nakon skoro dvogodišnje pauze.

    Bila je to još jedna ultra-cool kamenokotrljajuća stvar (nastala u pomenutom studiju u Alabami između 2.-4. decembra 1969.), razuzdana i natrpana, što se teksta tiče, svim i svačim, kako je to sam Džeger tvrdio (objašnjavajući kasnije da ni sam nije tačno znao šta je želeo saopštiti pomenutom pesmom) – pre svega autobiografskim elementima iz prethodnog, burnog perioda života(sa kojim su se Stounsi ovim albumom definitivno oprostili krenuvši mirnijim vodama, ostavivši bluz bunt i masu ispada za sobom, u šezdesetima), kao i seksualnim i narkomanskim aluzijama. Bila je to savršena stvar za novi početak, sa jednim od najlepših gitarskih uvoda. Richards po ko zna koji put pokazuje bit gitare i rock and rolla, donoseći svežinu i oporavak od burne prošlosti (ovaj put uz ne malu pomoć Mika Tejlora, gitariste i pre svega čoveka kakav im je izgleda najviše nedostajao svih prethodnih godina rasula i nestanka posrnulog Džounsa). Savršen gitarski spoj Tejlorove melodičnosti i bluzerske, stilske prefinjenosti na električnoj gitari i Ričardsove buntovne prirode koja zvučno pršti dovoljno snažno i neuglađeno i dok svira akustičnu gitaru, donose već ovom pesmom (obogaćenom čudesnim, poletnim ritmom, Džegerovom nepresušnom energijom i čudesnim zvukom tenor saksofona Bobby Keysa), kao i celim albumom novi zvuk Stounsa, prepoznatljivost i pomak u odnosu na čistokrvnu bluzersku prošlost dajući bendu novu vrstu uglađenosti i melodičnosti. Energična, lepršava i nadahnuta Brown sugar savršeno otvara novo poglavlje na staroj, prljavoj i nešto uglađenijoj podlozi - ubrzo, nedelju dana kasnije otvara i album Sticky fingers. Mnogi i danas smatraju da je to najbolje Stones ostvarenje ikad jer... Sve se nekako poklopilo - nova firma, sloboda od bivših ugovornih obaveza i taloga burne prošlosti koja je krajem šezdestih pretila da ih zauvek ukloni sa scene, sveža krv i želja za dokazivanjem - najbolji gitarski tandem Taylor-Richards. Sva ta silna energija i novi optimizam totalno su preneseni na album, bez ikakvih ustupaka i podilaženja ukusima. Rezultat je bio fascinantan.

Gold coast slave ship bound for cotton fields
Sold in a market down in New Orleans
Scarred old slaver knows he's doing alright
Hear him whip the women just around midnight

Brown sugar how come you taste so good?
Brown sugar just like a young girl should

Drums beating, cold English blood runs hot
Lady of the house wonderin' where it's gonna stop
House boy knows that he's doing alright
You shoulda heard him just around midnight

Brown sugar how come you taste so good, now?
Brown sugar just like a young girl should, now

Ah, get along, brown sugar how come you taste so good, baby?
Ah, got me feelin' now, brown sugar just like a black girl should

I bet your mama was a tent show queen
And all her boyfriends were sweet sixteen
I'm no schoolboy but I know what I like
You shoulda heard me just around midnight

Brown sugar how come you taste so good, baby?
Ah, brown sugar just like a young girl should, yeah

I said yeah, yeah, yeah, woo
How come you... how come you taste so good?
Yeah, yeah, yeah, woo
Just like a... just like a black girl should
Yeah, yeah, yeah, woo

      Devet novih pesama autorskog tandema Jagger-Richards (plus bluz standard You gotta move) donose zreo i čvrst zvuk, obogaćen briljantim partijama Taylora i duvačkom linijom pod vođstvom tenor saksofoniste Boba Kiza. Zvuk Stounsa na ovom albumu su svojom elegancijom i neodoljivom lepotom prefinjenosti rokenrol energije dodatno obogatili i veličine poput fascinantnog Rej Kudera na električnoj gitari, Nikija Hopkinsa na klaviru, kao  i mase drugih, brojnih gostiju, ništa manje zvučnih imena poput Džeka Ničea, Bilija Prestona, Džimija Milera (neizbežnog i kao sjajnog producenta ovog remek dela nove epohe Stounsa i rokenrola) i nezaobilaznog Jana Stjuarta, večno nevidljivog, šestog Stounsa.

   Od Wattsovog početnog udarca palice i Richardsovog gitarskog zvučnog udara otvorenim štimom (koji je sam patentirao) sve naprosto pršti od energičnog rock and rolla - zvuk je višeslojan, pročišćen, sazreo u proteklih desetak godina, oslobođen naslaga lutajuće prošlosti, sjajno produciran, energetski osvežen, kristalno jasan, rezantan. Sve do završnih laganih tonova u prelepoj Moonlight mile, Stounsi plene začuđujućom svežinom i energičnošću - uz sjajne aranžmane i produkciju iskusnog Džimija Milera (koji je obeležio i prethodna dva, ključna albuma – Beggars banquet i Let it bleed) dosežu neke od vlastitih vrhova: Jagger briljira kao nikad pre, a ni posle ovog prekretničkog albuma.

Ovdje ležim u svom bolničkom krevetu
Here I lie in my hospital bed

Reci mi, sestro Morphine, kad se opet vraćaš?
Tell me, sister Morphine, when are you coming round again?

Oh, mislim da ne mogu tako dugo čekati
Oh, I don't think I can wait that long

Oh, vidite da nisam tako jak
Oh, you see that I'm not that strong

 

Vrisak hitne pomoći čuje mi se u ušima
The scream of the ambulance is sounding in my ears

Reci mi, sestro Morphine, koliko dugo ležim ovdje?
Tell me, sister Morphine, how long have I been lying here?

Što radim na ovom mjestu?
What am I doing in this place?

Zašto doktor nema lice?
Why does the doctor have no face?

 

Ne mogu puzati po podu
Oh, I can't crawl across the floor

Ah, ne vidite, sestro Morphine, pokušavam postići gol
Ah, can't you see, Sister Morphine, I'm trying to score

 

Pa to samo pokazuje
Well it just goes to show

Stvari nisu onakve kakve se čine
Things are not what they seem

Molim te, sestro Morphine, pretvori moje noćne more u snove
Please, sister Morphine, turn my nightmares into dreams

Oh, zar ne vidite da brzo bledim?
Oh, can't you see I'm fading fast?

I da će mi ovaj snimak biti posljednji
And that this shot will be my last

 

Kokain, slatki rođak, položi mi hladnu ruku na glavu
Sweet cousin Cocaine, lay your cool cool hand on my head

Ah, hajde, sestro Morphine, bolje da mi sastaviš krevet
Ah, come on, sister Morphine, you better make up my bed

Jer znate i znam da ću ujutro biti mrtav
'Cause you know and I know in the morning I'll be dead

Da, i možete sjediti okolo, da i možete sve gledati
Yeah, and you can sit around, yeah and you can watch all

Čiste bijele plahte obojene crveno
The clean white sheets stained red...

    Nekadašnji problemi i loša iskustva ostavljeni su ovim albumom po strani  – u hladnom zaboravu prošlosti. Nova stranica Stouns dnevnika je otvorena, dok je sva pozitivna, nova i kreativna energija (ukrštena sa filigranskim vezom novopridošlog gitarskog bluz poete Mika Tejlora i energijom moćnih gostiju na albumu) pretočena ovaj put samo u pesme, neke od najpotresnijih stihova i najlepših Stouns melodija ikad.  Tu je briljantana (meni lično jedan od najdražih Stouns bisera), akustična, slajdom bluzirana džankijevska bolna ispovest, neka vrsta pokajničke molitve, Sister morphine, nešto najdirljivijie i najmoćnije što je rokenrol muzika uspela da kreira i od čega vam se verovatno ledi krv u žilama (obogaćena jezom rezantne i naglašene akustične gitare Kit Ričardsa u jednom od njegovih najimpresivnijih izdanja, hipersenzibilnom tehničkom magijom iskusnog Stouns virtuoza koja na platnu života koji se gasi uplivom zla narkotika, vapeći za opraštaj i pomoć, gradi jezu sablasne atmosfere smrti i rastanka sa životom - Ričardsu veoma dobro poznati osećaji pogubnosti narkotika, čiju je negaciju pretvarao u dirljiva muzička dela, oplemenjena setom i bluzom većim od života)   i nestvarnom slajd gitarom maestra Reja Kudera koja podiže atmosferu ove tužne ispovesti do pragova senzitivne izdržljivosti, lebdeći poput hladnog opijumskog oreola iznad glave slušaoca u momentu kada se nadovezuje na akustični Ričardsov uvod i diže tenziju pesme, natopljena setom, narkoticima i jednom od najpotresnijih priča o posledicama drogiranja, tako strasno i dirljivo otpevana molećivim Džegerovim glasom koji se pretvara u sablasni vapaj – (gde je značajnu ulogu svojim iskustvom i idejama imala i Marijan Fejtful) i Moonlight mile (melodična, snena, sa notom egzotike, poetično razigrana i u Džegerovom nonšalatnom stilu otpevana) natopljene melanholijom koja dira dušu slušaoca. Predivna i melanholična Wild horses (veličanstveni Džegerov vokal, nežnošću i setom boji ovu dirljivu melodiju, ukrašenu zvucima američkog pijaniste Džima Dikinsona i elegičnim preplitanjem Ričardsa na električnoj i Tejlora na akustičnoj gitari, u klizeći-lenjavom country-blues Stouns stilu), posvećena je tadašnjoj Richardsovoj devojci Aniti Palenberg ( bivšoj ljubavi pokojnog Jonesa, šokantnoj dami sklonoj opijatima i totalnom haosu), a balada I got the blues posveta je legendi soul zvuka Otisu Redingu. Božanstvena, setna, plesna numera sa neizmernom dozom prefinjenosti, obogaćena je, pored dve veličanstvene gitare Ričardsa i Tejlora, moćnim zvukom orgulja legendarnog, hipersenzibilnog Bilija Prestona (neizmerno dirljiv pasaž u najboljem soul maniru), klavirom američkog sešn muzičara Džimija Prajsa i emocijom saksofona veličanstvenog Bobija Kiza. Džeger je na ovom albumu prosto briljantan, nezaboravan, nikad jači i opušteniji.

  Pažnju slušaoca ovog magičnog remek dela Stounsa plene upravo božanstveni kontrasti tipa Can’t you hear me knocking, fantastični jamm session gde bubnjar Watts, uz malu pomoć mnoštva gostiju i nezaboravnu solo gitarsku partiju Mika Tejlora razbija i reže, nošen nepresušnom energijom i maštovitošću. Dok u pozadini veličanstvenu muzičku podlogu ove jedinstvene sešn numere (duge 7:16 minuta) i strukturu pesme grade Bili Preston na orguljama i Niki Hopkins na klaviru, uz tutnjeću, zgusnutu strukturu ritmičke pratnje, koju pored razigranog i uvek hladnokrvnog Čarlija Votsa u ovoj numeri čine gosti: Rocky Dijon, na kongama (vrsta bubnjeva poreklom sa Kube) i Jimmy Miller sa udarljkama, na talasima inspiracije pratimo solo poigravanje nadahnutih  Bobija Kiza na saksofonu i maestra Tejlora. Sve je u stalnom pokretu, klasičnom Stouns rolanju, ovaj put više u džeziranim Bobi Kiz vodama, neprestanom uzlaznom putanjom koja se u par momenta, nakon vrhunskih solaža pretvara u klimaks, rolajući krešendo... S druge strane You gotta move (u originalu numera starog majstora bluza Mississippi Fred McDowella) stonesovski lenjavo i ležerno razvlači blues komad – (klasično Jagger-Richards poigravanje glasom i gitarom, minimalističko opuštajuće ludilo čudesnog dvojca, sada već bez pokojnog kormilara Džounsa), uvlačeći se neprimetno pod kožu nekom sasvim različitom vrstom klasične bluz energije i senzibiliteta.

   U bilo koji fah da se prebace, Stounsi ostaju verni sebi, dosledni u ideji rhythm & blues energičnosti i neprilagodljivoj šmekerskoj prljavštini. Slušao sam ih nedavno, na još jednoj od milion opraštajnih svirki u poslednjih dvadesetak godina - u suštini, ništa se nije promenilo. Ima tu nešto što izmiče duhu vremena, zdravom razumu i analizi - u onome što su sami stvorili pre ravno 60 godina nema im ravnih: godine su tu samo statistike radi - onako, by the way.

As I stand by your flame
I get burned once again
Feelin' low down, I'm blue
As I sit by the fire
Of your warm desire
I've got the blues for you, yeah
Every night you've been away
I've sat down and I have prayed
That you're safe in the arms of a guy
Who will bring you alive
Won't drag you down with abuse
In the silk sheet of time
I will find peace of mind
Love is a bed full of blues
And I've got the blues for you
And I've got the blues for you
And I'll bust my brains out for you
And I'll tear my hair out
I'm gonna tear my hair out just for you
If you don't believe what I'm singing
At three o'clock in the morning, babe, well
I'm singing my song for you

    Bilo da su u pitanju bile numere Sway (sporohodni Stouns blues, ukrašen bottleneck-glissando feelingom, masterpiece by Mick Taylor, remek delo propraćeno klasičnim Stouns stilom, uz pratnju maestra Hopkinsa na klaviru i veličanstveno solo rollanje momka od 23 godine i par biliona milja bluz puta iza sebe – Mika Tejlora, u jednom od najveličanstvenijih izdanja. Jeza me prođe od atmosfere ove čudesne Stouns pesme, bluza koji nemilosrdno dira dušu i ponire do srži čovekove emotivne biti, jezivo emotivno remek delo, bit gitare koju Mik Tejlor prezentuje svojom magijom u nepune 4 minute), Bitch (možda najneispirativniji momenat na albumu, ali, u tako jakoj konkurenciji Stouns bisera) ili Dead flowers (klasična kantri vožnja, uz standardno dobrog Džegera, koji uzgred svira i akustičnu gitaru u ovoj pesmi, gitare Ričardsa i Tejlora i klavirsku pratnju Jana Stjuarta – jedan od standardnih komada Stounsa tog impresivnog perioda, perioda izranjanja iz prošlosti, kreativnog vrhunca i etabliranja koje ih je odvelo u kliše, rutinsko odrađivanje posla uz poneki bravurozan komad svih ovih decenija – ne računajući žive nastupe po kojima su ostali jedni od najboljih za sva vremena), pridev antologijski ostaje. Briljantna produkcija Jimmy Millera i kontroverzni omot ploče Andy Warhola samo su pojačali snagu utiska koji ostavlja ovaj biser-album rock and rolla.

   Duboko uranjajući u tradiciju američkog bluesa i nešto modernijeg rhythm and bluesa (Muddy Waters, Elmore James, Jimmy Reed, Howlin Wolf, Robert Johnson, Chuck Berry, Bo Diddley), oslanjajući se na istu uz mukotrpan rad i odricanje, Stounsi su stvorili muziku i stil u kojima su apsolutno nedodirljivi prvaci sveta. U suštini, čitava filozofija muzike neprevaziđenih rokenrolera Stounsa, naročito tokom te, početne decenije rada – sa ili bez Brajana Džounsa, zasnivala se na britanskoj interpretaciji tradicionalne američke muzike, vlastitog inteligentnog i hipersenzibilnog tumačenja i prepeva na moderniji, rokenrol jezik britanske omladine muzičkih korena Amerike koji duboko sežu u izvorni country & western i blues – od čega će vremenom nastati britanska rhythm and blues verzija pomenute muzike zvana rock and roll ili kako je to neko šaljivo i inteligentno primetio polja pamuka na obalama reke Temze (aludirijaći naravno na rani južnjački američki bluz Delte, koren sveukupne moderne muzike, rokenrola pre svega, koji je nastajao na američkim poljima pamuka kraj reke Misisipi, dok su crni ljudi, berači pamuka, robovi i prvi istinski bluzeri svojim tužbalicama, čudesnom melanholičnom muzikom odagnavali tugu, sećajući se duha slobode, vlastite kulturne tradicije i svojih afričkih korena, čudesnih ritmova natopljenih muzikalnošću i širinom duše).

   The Rolling stones kao muzičari i vrhunski rokenrol bend nisu možda nikad dosegli originalnost i inovativnost nekih od najboljih – poput recimo najvećih konkurenata sa kojima su često poređeni – The Beatles, ali... kao što pesma Micka Jaggera kaže: I know, it’s only rock and roll, but i like it...yes, i know...like it.

Kraj, kojeg zapravo još uvek nema

I will find peace of mind
Love is a bed full of blues
And I've got the blues for you
And I've got the blues for you...

     Od kada su krajem šezdesetih Stounsi proglašeni najvećim rok bendom na svetu, niko ozbiljan nije pokušao da tu laskavu titulu dovede u pitanje. Zbog čega su, i na koji način, Stounsi uspeli da pored reputacije vrhunskih umetnika steknu status društvenog simbola kojem na hodočašće odlazi nekoliko desetina generacija i kojem još uvek nije nađeno odgovarajuće poređenje i zamena, pokazaće vreme, kao jedini istinski sudija.

 

    Ukoliko Vas prethodna priča nije uverila u kvalitet i značaj Stounsa, poslušajte neke od sledećih albuma: The Rolling Stones, Out of our heads, Beggars banquet, Let it Bleed, Get yer ya-ya’s out, Sticky fingers, Exile on main street, Rolled gold, Some girls, Tatto you,  pogledajte neki od video zapisa: Ready steady go, One plus one, The Rolling stones rock and roll circus, Stones in park, Gimme shelter , 25 x 5 ili jednostavno posetite neku od njihovih koncertnih turneja - bilo kad ili bilo gde, proverivši pre toga da li su svi dragi Stounsi još uvek na ovom svetu, svetu koji su obojili svojim jedinstvenim, neuništivim duhom i muzikom za sva vremena.

   Ako je cela ova sažeta priča nastala iz pera nekoga ko zapravo nije istinski stounsfil, već neko ko se u večnoj dilemi ipak opredelio za Bitlse, jasno Vam je o kakvom se bendu radi i koju vrstu poštovanja zaslužuju, voleo to neko ili ne. Uvek postoje bolji i kvalitetniji, ali, Stounsi su samo jedni jedini – kao i muzika i duh koji ostaju iza njih da svetle kroz vreme i oplemenjuju zvukom mnoge generacije koje dolaze za svima nama. Because - Take it or leave it. Love you live.

 

By Dragan Uzelac